911 likes | 2.67k Views
Leksioni nr. 4: ZHVILLIMI PRENATAL DHE POSTNATAL. Msc . Armela Xhaho. Zhvillimi prenatal ndahet në tre periudha. KONCEPTIMI- Zhvillimi prenatal. Sperma kapërcen muret e vezës . Ndodh në pjesën e parë të tubit fallopian, brenda 2 – 3 ditesh qe veza ka hyre ne te.
E N D
Leksioni nr. 4: ZHVILLIMI PRENATAL DHE POSTNATAL Msc. ArmelaXhaho
KONCEPTIMI-Zhvillimi prenatal. • Spermakapërcenmuret e vezës. • Ndodhnëpjesën e parëtëtubit fallopian, brenda 2 – 3 diteshqeveza ka hyre ne te.
Sperma + vezë =ZIGOTE. • NgaZigotanjëqelizorederitekqënianjerëzoreqëlindkemitëbëjmë me periudhën e zhvillimit prenatal.
Blastocisti • Masa e rrumbullaket- 150 qeliza • Gjatejaves se dyteblastocistifiksohet ne muret e uterusit • Qelizate Blastocistit: Diferencohen (specializohen) temarrinfunksionetendryshmengaInstruksionetgjenetike.
shtatezaniektopike • Jo cdozigoteeshte e sukseshme ne udhetimin e saj. • Vetemgjysmaarrijnetefiksohen ne muret e uterusit. • Nderkoheshumetetjerafiksohen ne tubin fallopian osedikutjeter. • Si pasojemundteabortohenspontanishtosetehiqen me operacion.
PERIUDHA E EMBRIONIT • Fillon me fiksimin e zigotes ( blastocistit) ne uterus – qetaniquhet EMBRION • Ritmi I rritjes se qelizavedhediferencimieshteshume I shpejte
Formimi I strukturavembeshteteseJava 5 • Trestrukturat e shtresëssëjashtmejanë: • Placenta • KordoniUmbelikal • Qesjaamniotike
Kordoni umbilical Eshtë 50 cm igjatë . Nesekordonilidhembrionin me placente, kjo e funditlidhembrionin me trupin e nenes.
Po, ngavjenlënguamniotik? • Urinaqëveshkat e fetusitfillojnëtëprodhojnëatynga java e 16-të derinëtremujorin e treteteshtatëzanisë. • Lenguqembushqesenkrijonnjemjedis me njeniveltepershtatshemlageshtiredhe temperature konstante per embrionin. • Lenguamniotikeshtenjellojjastekuamortizues.. Ai mbronembrioninngagoditjetemundeshme
Po sizhvillohetembrioni? • Embrionindahetnëtreshtresaqelizore: • Eksoderma -Shtresa e jashtme • Mesoderma -Eshtështresa e mesme • Endoderma- Shtresa e brendshme
1.Eksoderma Shtresa e jashtmenepërmjettëcilesformohet: • lëkura • veshët • hunda • sytë • sisteminervor (qëndrordheperiferik)
Mesoderma Eshtështresa e mesmeprejtëcilësformohen: • sitemiskeletor, kockat, muskujt. • sistemiijashtëqitjes • sitemiiqarkullimittëgjakut • sistemiiriprodhimit
EndodermaPjesaprejsëcilësformohet: • Sitemiitretjes. • Sistemiifrymëmarrjes • Tiroidja I gjithëkyprocesquhet: Organogjeneza
Periudha e fetusit • Fundi I muajitte 2-te • Diferencimi I metejshem I qelizave
Muaji 1 Muaji 2 2.5 cm I gjate 1 gram Jane tepranishmetegjithaorganet e trupit ( perjashtimorganetgjenitale. Formimi I tiparevetefytyres Zemrarreh me fort Trurieshte duke u zhvilluar Procesi I diferencimitseksual Efektetedukshmeteshtatzanise • Embrioni 6 mm • Formohetkoka, enet e gjakut , syte, mushkritedhezemra ( ne formerudimentare) • Fillontezhvillohetsisteminervor ( java3)
Muaji 3 Muaji 4 14 cm 110 gram Organetjaneshumetediferencuara Formohenkockat Fetusigelltit, tret, urinon Levizkembetdheduart Refleksetjane me teforta 7.5 cm 30 gram Kokasa 1/3 e gjatesise Fetusibehetaktiv (hap , mbyllgojen, levizduartdhekembet Tiparet e fytyresjanetedallueshme Dallohetseksi I femijes
Muaji 5 Muaji 6 30 cm 620 gram Trurishtondukshem ne peshedhematurohet Frymemarrjedherefleski I thithjesmaturohen Ka mundesitembijetojenqslind • 25 cm • 450 gram • Degjohenrrahjet e zemres me stetoskop • Jane formuarthonjte • Qimeteholla ( push) fillonterritet ne pjesetetrupit • Fetusireagonndajzhurmave • Thith , gishtat , kryenlevizjetecrregulltatefrymemarrjes • Fledhezgjohetrregullisht
Muaji 7 Muaji 8 41 cm 1800 gram Shtohenqelizatdhjamore ne lekure Fillonmielinizimi I qelizavenervore ne tru Zhvillohet me tejfunksionet e mushkrive, sistemi I tretjesdhejashteqitjes Zemramaturohet me tej • 38 cm • 1100 gram • Shtohenqelizatdhjamore • Maturimi I trurit • Zhvillohetdukshemsistemi I qarkullimittegjakutdhefrymemarrjes • Fetusibehetaktiv
Muaji 9 • 50 cm • 3-3.2 kg • Fetusikthehetgradualisht me kokeposht
RRITJA FIZIKE E EMBRIONIT: java e 8-të • 1. Ngakokatekkëmbët(zhvillimicefalokaudal) Zhvillohetnjëherëkoka, pjesët e sipërmetëtrupitPastajpjesët e poshtmetëtrupit
2. Ngaqëndranëperiferitëtrupit(ZhvillimiProksimodistal) Zhvillimindodhshumëshpejtnëqëndër, pastajnëperiferi. Atyformohen: • - krahët - këmbët • - parakrahët - shputat • - gishtat - gishtat e këmbës
RREZIQET NDAHEN NE DY GRUPE: • DEFEKTET GJENETIKE: • TERATOGENET: TERATOGEN – TERATO – MONSTëR “janësubstancatëdëmshmeqëarrijnëtëdepërtojnëmurin e placentësdhetëdëmtojnëembrioninosefetusin.” • Cfarëështëperiudhakritikeose e ndjeshme?
Teratogenetdëmtojnënëdyperiudha: • periudha e hershme e shtatëzënisë. 8 javët e para. • periudhae fundittështatëzënisë.
Teratogenetmundtëdëmtojnërëndë: • Siteminnervor • Sytë • Trurin • Organetgjenitale
Teratogjen • Drogat • Kafeina • Nikotina • Mosperputhja e grupittegjakut • Ndotesitambjental • Semundjet e nenes – SST/Infeksionet/Diabeti • Pamjaftueshmeria ne ushqim
Cilifetuspreketmëshumë? • Fetusatmeshkujjanëmëtëndjeshëmndajteratogenevesesafetusatfemra. • Cfarëdëmtojnëteratogenet? • Pjesëtëtrupit, pengojnërritjennormaletëfetusit, prekinsisteminnervor.
SST=SIFILIZI • Infesksionbakterial. Nënainfektohetgjatëosepërparashtatëzënise. Dëmtonfetusingjatëmesitosefundittështatëzënisë. 50% e fetusavevdesindhe 50% mbijetojnë me problemesi: - verbëria - prapambetjemendore - zemra - melcia - shurdhëri - Dëmtimetëkockave
HERPES SIMPLEKS • Infesksionvirusal, gjendetnëorganetgjenitale. • Infektonfëmijënnëpërmjetkanalevegjatëprocesittëlindjes • Shkaktonverbëridhepreksisteminnervor • 2 nënjëmijëraste. Këshillohetlindje me operacion
GONORREA. • Preksytë e fëmijësdheshkaktonverbëri. • Gjëndetnëkanalet e lindjes. • Trajtohet me antibiotik. • Këshillohetqëmenjëherë pas lindjetëhidhetnësytë e fëmijësnitratargjëndi.
Sindroma e deficiencësimunitaretëfituar (SIDA) • Fëmijamundtëpreket: gjatëperiudhësprenatalekurvirusikapërcenplacentën. • Gjatëlindjes, ngatërrohetgjaku I fëmijës me atëtënënës.
Sëmundjetëtera. • TOKSOPLASMOSA • Parazit, gjëndettekmishiipabërëipeshkut, fekalet e maces dhekafshëvetëtjera. • Shkakton, abort spontandhelindjetëparakohshme. • Preksisteminnervordheshkaktonprapambetjemedore, verbëri, shurdhëri. 2 në 1000 raste.
RUBEOLA Infeskion viral. • Shkakton: - sëmundjezemre - shurdhëri (më e shpeshta) -Verbëri - Prapambetjemendore • Këshillohetqënënatëabortojënëseshfaqetbrënda 11 javëvetëpara. 1 në 1000 lindje
DrogratDUHANI • Dëmtonosemundtavrasëfetusin. • Dëmtonplacentën, fetusinukushqehetnormalisht. • Nikotinangushtonenët e gjakuttënënës, fëmijanukushqehetdhenuk ka oksigjen. Dëmtohenqelizat e trurittëembrionitosefetusit.
ALKOLI ShkaktonSINDROMëN ALKOLIKE FETALE • Kokë e vogël • Buzë e ngushtëdhe e hollë • Hundë e shtypur • Distancëndërmjetsyve • Keqformimetëzemrës • Sistemitgjenitalurinar • Dëmtimetëgjymtyrëve • Peshë e vogël • Tru I vogëletj.
Efekti I teratogeneve ne javetendryshmegjatezhvillimitprentatal ZigotaEmbrioniFetusi Sisteminervorqendror Demtimet me seriozengateratogenet 2-8 javesh Zemra Krahet Syte Kembet Veshet Dhembet Periudha delikate e difekteve strukturore Shijimi Organet gjenitale Periudha delikate e difekteve funksionale