Herijking gemeentefonds regionale bestuurdersbijeenkomsten VNG

1. Herijking gemeentefondsregionale bestuurdersbijeenkomsten VNG Ton Jacobs/Gijs Oskam, VNG/Gemeentefinanciën Oktober 2011

2. Gespreksonderwerpen • Gemeentelijke inkomsten anno nu • Voorstellen herverdeling ter consultatie • Vervolgtraject • Enkele vragen

3. Gemeentelijke inkomstenStand anno nu

4. Inkomstenbronnen 2010 Totaalinkomsten € 49,1 miljard

5. Gemeentefonds • Bestaat uit algemene uitkering (AU) en decentralisatie/integratieuitkeringen (DU/IU) • AU: in 2010 gaat het om € 15,7 mrd • DU en IU: in 2010 gaat het om € 2,7 mrd • Besteding niet gekoppeld aan bepaald doel, dus vrij besteedbaar (‘niet geoormerkt’)

6. Onderdelen gemeentefondsHerverdeling gaat over de algemene uitkering

7. Inkomsten van gemeenten • Eigen inkomsten • Onroerende zaakbelastingen • Rechten • Overige eigen inkomsten (overige belatingen, rente, dividend etc.) • Gemeentefonds • Algemene uitkering • Decentralisatie- en integratieuitkeringen • Specifieke uitkeringen

8. Bestaande verdeelsystematiek

9. Uitgavenclusters in algemene uitkering (x mln. euro’s)

10. IJkpunten en verdeelmaatstaven • Omvang van elk cluster wordt bepaald met behulp van een ijkpunt. Wat zijn de factoren die bepalend zijn voor de hoogte van de kosten voor het leveren van voorzieningen? Wat is het gewicht van elke factor? • Vervolgens worden de ijkpunten vertaald in verdeelmaatstaven, waaraan technische eisen worden gesteld: eenduidige definitie, objectief vast te stellen, periodiek gemeten enz. Er bestaan ongeveer 60 maatstaven.

11. Herverdeling algemene uitkering 1997 Belangrijke kenmerken • Uitgangspunten: • Gemeenten kunnen bij gelijke tarieven een gelijkwaardig voorzieningenniveau bieden • Omvang ijkpunten volgt gemeentelijk uitgavenpatroon, zoals naar voren komt in begroting en jaarrekening • Verdeling gebaseerd op voor gemeenten onbeïnvloedbare kosten.

12. Herverdeling algemene uitkering 1997 Belangrijke kenmerken • Verdeling is globaal en kostengeoriënteerd: • Sociale en fysieke structuur, centrumfunctie • Belastingcapaciteit (‘OZB-afrekpost’) • Jaarlijks periodiek onderhoud

13. Voorstellen verdeelsystematiek gemeentefinanciënTer consultatie

14. Herverdeling algemene uitkering 2013 Aanleiding • Scheefgroei tussen uitgaven en inkomsten uit clusters • Economische crisis, met bijbehorende lage groei en lage accressen in de algemene uitkering • Grote taakoverhevelingen (AWBZ begeleiding, Jeugdzorg en Wet werken naar vermogen) • Advies Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) over vaste bedragen G4 (in 2010 in totaal 650 mln)

15. Vier principes financiële Verhouding(1) Genoemd in consultatiebrief • Gezonde financiële huishouding creëren en handhaven • Efficiënte en effectieve uitvoering autonome- en medebewindstaken • Zelfde type gemeenten hebben gelijke startpositie, rekening houden met onbeïnvloedbare structuur-kenmerken en eigen inkomsten; louter kostenverschillen met een groot effect worden verevend

16. Vier principes financiële verhouding(2) Genoemd in consultatiebrief • Verdeling op basis van objectieve feiten én • normatieve weging • Voorbeelden: • Kiezen voor uitvoering tegen lage kosten • Vermijden overbodige bureaucratie • Rekenen met keteneffecten • Benoemen maatschappelijke opgaven

17. Concrete stappen >> clusters Inhoud consultatiebrief • IJkpunt per cluster vast te stellen op een ‘redelijk en plausibel’ niveau, met daarbij een aantal criteria: • Zijn de uitgaven structureel? • Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met minder bureaucratie? • Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag? • Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en maatschappelijk effect? • Samenhang met andere geldstromen (ketens)?

18. Uitgangspunten herverdeling 2013 Genoemd in consultatiebrief • Verdeling volgt gemeentelijk uitgavenpatroon, met nieuwe elementen: • Sobere en doelmatige uitvoering • Ketensamenhang, in en buiten algemene uitkering • Bestuurlijke weging over maatschappelijke opgaven

19. Uit de Pers • Binnenlands Bestuur van 6 oktober jl: • “De minister van Binnenlandse Zaken verlaagt de algemene uitkering voor gemeenten als hun beleid afwijkt van het kabinet”

20. Cluster Werk en Inkomen, bij voorbeeld Mogelijke aanpassing verdeling cluster • Uitgaven thans hoger dan het ijkpunt: • Hogere uitgaven minimabeleid > ijkpunt omhoog • Tekort op spec. uitkering WWB > ijkpunt ongewijzigd • Wisselend klantenbestand in grootstedelijke gemeenten geeft hoge uitvoeringskosten > ijkpunt omhoog en verdeling aangepast • Besparing door samenwerking gemeenten met weinig bijstandsontvangers > ijkpunt omlaag en verdeling aangepast

21. Enkele concrete voornemens Inhoud consultatiebrief • Geen aparte stappen voor toeristengemeenten • Geen aparte stappen voor krimpgemeenten • Maatstaven voor slappe bodem bevroren, uiterlijk op bouwplan vastgesteld in 2010 • Vaste bedragen G4 worden versleuteld in de clusters en verdeelmaatstaven • Verrekening overige eigen middelen wijzigt

22. Vervolgtraject

23. Vervolgtraject • Gez. vergadering VNG-commissies op 2 november • VNG-bestuur op 10 november • Eindoordeel medio november naar beheerders • Tweede fase onderzoek >> meicirculaire 2012 resultaat met herverdeeleffecten per gemeente, uitgedrukt in een bedrag per inwoner • Max. negatief herverdeeleffect € 15 per inwoner per jaar, in combinatie met effecten andere operaties

24. Enkele vragenTijd voor discussie

25. Enkele vragen (1) • Is dit het juiste moment voor herverdeling van het gemeentefonds gelet op de onzekerheid t.a.v. gemeentelijke financiën (economische groei, accressen gemeentefonds, grote decentralisaties, grondexploitatie) • Graag uw oordeel

26. Enkele vragen (2) • Het kabinet wil de (in)efficiency van de gemeentelijke uitvoering betrekken bij de verdeling van het gemeentefonds • Wat is uw oordeel hierover?

27. Enkele vragen (3) • Het kabinet wil nadrukkelijk meebeslissen over de verdeling van het gemeentefonds, i.p.v. de gemeentelijke preferenties als uitgangspunt te nemen. • Wat is uw oordeel over deze ‘interbestuurlijke weging’?

28. Enkele vragen (4) • Het kabinet wil ketenafhankelijkheid betrekken bij de verdeling • Wat is uw oordeel hierover?

29. Enkele vragen (5) • De Raad voor de financiële verhoudingen pleit voor het verminderen van het aantal verdeelmaatstaven Op dit moment zijn er ca. 60 maatstaven • Hoe kijkt u aan tegen het idee om het verdeelstelsel drastisch te vereenvoudigen?

30. Concrete vragen aan VNG • Gemeenten geven meer uit aan minimabeleid dan in het gemeentefonds wordt verdeeld • Vraag: moet dit worden versleuteld in de verdeling? • Gemeenten geven € 300 mln. minder uit aan onderwijs dan in het gemeentefonds wordt verdeeld • Vraag: moet het ijkpunt educatie worden aangepast?