NOKTALAMA VE YAZIM KURALLARI

1. NOKTALAMA VE YAZIM KURALLARI 1

2. Nokta(.) • 1-Cümlenin sonuna konur: • “Cumhuriyet,29 Ekim 1923’te kuruldu.” • 2-Kısaltmaların sonuna konur: • Doç. Dr.(Doçent Doktor) Sok.(Sokak) • 3-Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur. • 2.(ikinci), II. köprü, 16.yüzyıl, 5.cadde

3. Nokta(.)-2 • 4-Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerin sonuna konur. • I. 1. A. a. • 5-Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. • 19.04.2007, 29.V.2006 • 6-Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. • Otobüs saat 11.20’de hareket edecek.

4. Nokta(.)-3 • 7-Arka arkaya sıralanan virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan sadece sonuncu rakama nokta konur. • 7,8 ve 9.madde; XII-XVI. yüzyıllar.

5. Virgül(,) • 1-Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur: • Teyzemler, dayımlar, halamlar bize geldi. • 2-Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: • Ayşe geldi, yemeğini yedi, sonra sokağa çıktı. • Ayşe geldi. • Yemeğini yedi. • Sokağa çıktı.

6. Virgül(,)-2 • 3-Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan öğeleri belirtmek için konur: • Ahmet’in annesi, her sabah çok çeşitli ve nefis kavatlılar hazırlardı. • 4-Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur: • Çocuklar, buraya gelin de, size bir şey anlatayım. • Örnek olsun diye, örnek istemez ya, söylüyorum.

7. Virgül(,)-3 • 5-Cümlede isimden önce gelen şahıs zamirinin sonuna konur: • Ben, çocukları severim. • O,kediyi kovaladı. • Not: Virgül varsa şahıs zamiri, yoksa ön ad(sıfattır) • O kedi çok sevimli. • 6-Hitaplardan sonra gelir. • Değerli Hocam, Sevgili kardeşim,

8. Virgül(,)-4 • 7-Adlaşmış sıfatlardan sonra virgül konur: • Genç, bize doğru gelerek tanışmak istedi. • 8-Cümle içindeki ara cümleciklerin başına ve sonuna konur: • Kerem, ne yapıp etti, bu zor işi halletti.

9. SORU • Örnek Soru: • Gül(I) satıcıya vitrinde gördüğü(II) gömleğin(III) benzerini almak için(IV) istediğini söylemiş. • Bu cümlede anlam karışıklığını gidermek için numaralandırılmış yerlerin hangisine (,) virgül konulmalıdır? • A) I B) II C)III D) IV

10. Noktalı Virgül(;) • 1-Birbirine bağlı cümleleri ayırmak için kullanılır: • Çok yaşayan bilmez; çok gezen bilir. • Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır. • 2-Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur: • Manavdan elma, armut, erik; bakkaldan ekmek, peynir, zeytin aldım. • Erkek çocuklara Mehmet, Selim, Tahir Aslan; kız çocuklara Fatma, Sinem, Sevgi, Ayşe adları verilir.

11. Noktalı virgül(;)-2 • 3-Kendinden önceki cümleyle ilgi kuran ancak, yalnız, fakat lakin çünkü yoksa bundan dolayı, sonuç olarak, bununla birlikte, öyleyse vb. cümle başı bağlaçlarından önce konur. • Çok çalıştı; fakat başaramadı.

12. İki nokta(:) • 1-Açıklama gerektiren cümlenin sonunda konur: • Bizim çalışmalarımızda amaç şu idi: yazılarını ve eserlerini dünyaya tanıtmak. • 2-Açıklanacak sözlerden sonra konur: • Fert: Birey

13. Üç nokta(…) • 1-Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: • Ona içimi bir dökebilsem… • Burada o kadar güzel yerler var ki… • 2-Söylenmesi uygunsuz veya ayıp kaçan sözlerin sonuna konur: • Bana n…suz dedi. • Seni buraya… mı gönderdi?

14. Üç nokta(…)-2 • 3-Bir takım örnekler sıralayıp benzerlerinin de olabileceğini anlatmak için konur: • Lokantada her türlü yemek var: saç kavurma, et kızartma, karnıyarık… • 4-Bir paragrafın baş tarafından çıkarılan cümlelerin yerine konur: • ... Kimi zaman şiirler, şarkı söylüyor; kimi zaman susuyor, düşünüyor, dalgınlaşıyordu.

15. Soru İşareti(?) • 1-Soru cümlelerinin ve soru anlamı taşıyan kelimelerin sonuna konur: • Bugüne kadar kaç kitap okudunuz? • Ödevini tamamladın mı? • 2-Bilinmeyen veya doğruluğundan emin olunmayan tarihlerin yerine kullanılır: • ( 1875-?) ( ?-1476)

16. Soru işareti(?)-2 • 3-Cümle içinde alay, şaşkınlık, taşlama, küçümseme anlamı taşıyan kelimelerin yanında parantez içinde kullanılır. • Onun ne kadar çelişkili (?) konuştuğu belli oluyor. • Ankara’dan Konya’ya 1,5 saatte(?) gitmiş. • 4-(mı, mi,-ıncı, ince) anlamında zarf fiil görevinde kullanıldığı zaman soru işareti konmaz • Yemek sofraya geldi mi hemen yemeye başlarım.

17. Ünlem İşareti(!) • 1-Korkma, sevinme, şaşırma, alay, emir, istek gibi çeşitli heyecan ifade eden cümlelerden sonra kullanılır: • Eyvah, korktuğumuz başımıza geldi!

18. Ünlem(!)-2 • 2-Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur: • Ey Türk gençliği! • 3-Yerme, küçümseme gibi aşırı heyecan yüklü cümlelerin sonuna konur: • Güya o herkesten cesaretliymiş!

19. Tırnak işareti(“ “) • 1-Cümlede önem verilen, dikkat çekmesi gereken sözler tırnak içinde gösterilir: • O,kitaplarında hep “yaşamak” kelimesini vurgular. • 2-Alıntı kelime veya sözler tırnak işareti içine alınır: • Bu konuda yazar ”Bu benim uzun zamandır düşündüğüm bir eserdi.”diyor.

20. Tırnak(“ “) -2 • 3-Kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınır: • Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Beş Şehir” adlı kitabını çok beğendim.

21. Parantez( ) • 1-Cümle içinde bir kelimenin ayrı açıklama gerektirdiği durumlarda kullanılır: • Bir millet(ulus) ayağa kalktı. • 2-Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumlarını açıklamak ve göstermek için kullanılır: • Çocuk-(birden ağlayarak) Babacığım okumak istiyorum, dedi.

22. Parantez( )-2 • 3-Bir yazıda tamamlayıcı bilgiler parantez içinde verilir: • Osmanlı imparatorluğunda değişik kavimler(Araplar, Arnavutlar, Bulgarlar vb)yaşıyordu. • 4-Cümle içinde kullanılan ünlem veya soru işaretleri parantez içine alınır: • Ödlek(!) hemen geri çekildi.

23. Kesme işareti( ‘) • 1-Özel isimlere ek ulandığında kesme işareti kullanılır: • Ayşe’ye durumu iletin. • 2-Rakamların eklerini ayırmada kullanılır. • Cumhuriyet, 29 Ekim 1923’te kuruldu. • 3-Harfi düşürülen bir kelimede düşen harfin yerine kullanılır: • Karac’oğlan , n’olur.

24. SORU • Örnek Soru: • Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ( ‘) kesme işareti yanlış kullanılmıştır? A)Ahmet’in dördüncü katta olduğunu biliyorum. B)Ders saat 10’da başladı. C)Bu yardım yaklaşık 3’milyon kişiye dağıtılmış. D)Burada 2002’de işe başladım.

25. Kısa çizgi(-) • 1-Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur: • Kılavuzun dizin bölümü uzun tutularak, sözlükteki bü- • tün maddeler kapsamlı açıklanmıştır. • 2-Cümle içinde bazen parantezin yerine kullanılır • Seninle bir daha görüşsem-ki görüşeceğimi düşünmüyorum-sana yanlışlarının bir bir söylerim.

26. Kısa çizgi(-)-2 • 3-Belirli süreyi gösteren tarihlerin arasında kullanılır: • 1975–1980 • 4-Dilbilgisinde kelime, kök ve ekleri ayırmada: • Gelmezler----gel-mez-ler • 5-Söz arasında yan yana kullanılan zıt anlamlı kelimeler arasında konur: • güzel-çirkin, çalışkan-tembel

27. Uzun çizgi( ) • 1-Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır.Buna konuşma çizgisi de denir. • — Bugün ders çalışalım mı? • —Çalışalım.

28. YAZIM İMLA KURALLARI • Büyük harflerin yazımı

29. Büyük harflerin yazımı • 1-Cümlenin ilk harfi büyük yazılır. • Yarın köye gideceğiz. • 2-Özel isimler büyük harfle yazılır. • Atatürk, Mehmet Akif, Âşık Veysel • 3-Kitap, dergi, gazete ve yazı başlıklarında her kelime büyük harfle yazılır. • Bir Adam Yaratmak, Kiralık Konak,Hürriyet, Zaman, Türk Hava Kurumu …..gibi.

30. Büyük harflerin yazımı • 4-Şiirlerde bütün mısralar büyük harfle yazılır. • Orda bir köy var uzakta • O köy bizim köyümüzdür. • Gitmesek de görmesek de • O köy bizim köyümüzdür.

31. Büyük harflerin yazımı • 5-Özel isim ve unvan kısaltmaları büyük harfle başlar. • Prof. Dr.,Avukat Hasan Bey, Bakkal Ahmet • 6-Sayfa üstlerinde yazılı tarihlerde gün ve ay isimleri büyük harfle başlar: • 16 Haziran Cuma günü.

32. Büyük harflerin yazımı • 7-Tamlama biçiminde kurulmuş,fakat kalıplaşmamış özel isimlerin her kelimesinin ilk harfi büyük yazılır: • Harran Ovası, Van Gölü, Ağrı Dağı, İkinci Dünya Savaşı • 8-Özel adlardan türemiş bütün isim,eylem ve sıfatlar büyük harfle başlar: • Türklük,İslamlık,Türkçe,Arapça,Farsça..

33. Büyük harflerin yazımı • 9-Milli ve dini bayramların ilk harfi büyük harfle başlar. • Ramazan Bayramı,30 Ağustos Zafer Bayramı • 10-Ay,Güneş,Dünya ve diğer gezegen adları bir coğrafya veya astronomi terimi olarak kullanıldığında büyük harfle başlar: • Bugün öğretmenimiz Ay ve Güneş hakkında bize bilgi verdi.

34. Büyük harflerin yazımı • 11-Yer ve yön isimleri özel bir isimden önce geliyorsa, büyük harfle başlar; kendi başına kullanılıyorsa küçük harfle başlar: • Kuzey Afrika,Batı Avrupa,Orta Doğu, • Güney Doğunun batısı, İç Anadolu • 12-Özel adların kısaltmaları büyük harfle başlar: • Van Kalesi,Topkapı Sarayı, Fatih Köprüsü

35. Büyük harflerin yazımı • 13-Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle başlar: • Müslüman-Müslümanlık • Hıristiyan-Hıristiyanlık • Hanefi-Hanefilik • 14-Mahalle,meydan,bulvar,cadde,sokak adları büyük harfle başlar: • Ege Mahallesi,,Atatürk Bulvarı,Kızılay Meydanı • Sakarya Caddesi,Serhat Mahallesi

36. Büyük harflerin yazımı • 15-Mektup başlarındaki hitaplar büyük harfle başlar: • Değerli Kardeşim, Sevgili Anneciğim • 16-Mağaza,dernek,iş yeri,fabrika ve kurum isimlerinin ayrı yazılan her kelimesi büyük harfle başlar: • Sümerbank Mağazası, Paşabahçe Şişe Cam Fabrikası

37. “de” bağlacının yazılması • Bağlaç olan “de” daima ayrı yazılır. • Hiçbir zaman “te” ve “ta” şeklinde yazılmaz • Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz, fakat anlamı daralır. • Hem çalışıyor hem de para kazanıyor. • Sen de bu zorlukla çok mücadele ettin. • Ben de güzel resim yaparım. • Not: “de” bağlacı bulunma hali eki olan “–de” ile karıştırılmamalıdır.

38. “ki” bağlacının yazılması • Bağlaç olan “ki” daima ayrı yazılır. Cümleleri birbirine bağlar.Sebep-sonuç ilişkisi kurar. Cümlenin herhangi bir öğesini açıklamak için kullanılır: • Bu adam ki zamanında çok zenginmiş. • Çok çalış ki başarılı olasın. • Sonunda anladım ki matematiksiz olmuyor. • Sen bize ne zaman güvendin ki. • “ki” ilgi zamirinin yazılışı: • -ki ilgi zamiri ek durumundadır. Kelimeye bitişik yazılır. Büyük ses uyumuna uymaz. • Benim defterim—benimki • Sizin arabanız---sizinki • Onun elbisesi----onunki

39. Soru • Örnek Soru: • Aşağıdaki cümlelerin hangisinde –ki’nin yazımı yanlıştır? • A)Senki her işte başarılısın. • B)Bizimki yine kendinden geçmiş. • C)Şiirdeki mısralar duygu yüklüdür. • D)Ekonomideki durgunluk ne kadar sürecek acaba?

40. mı,mi,mu,mü soru edatının yazılışı • a)Soru edatı olan “mı” kendinden önce gelen kelimelerden ayrı yazılır. Ünlü uyumuna uyar. • Bunu kaldıracak güce sahip misiniz? • Dün akşam ne kadar bağırdığını duydun mu? • b) kendisinden sonra gelen ekler “mı” soru ekine bitişik yazılır. • Söylediklerimi duymuyor musunuz?

41. mı,mi,mu,mü soru edatının yazılışı • c) Soru edatı bazen cümleye olumluluk kazandırır. Bu anlamda yazıldığında soru işareti kullanılmaz. • Sizin başarınızı görmez miyim. • d) Soru edatı cümleye pekiştirme kavramı kattığı zaman da soru işareti kullanılmaz. • Yaramaz mı yaramaz bir çocuk.

42. Örnek Soru-1 • 1-) “Aman Allah’ım () Güneş altında pırıl pırıl parlayan kocaman bir sazan balığı () oltanın ucunda çırpınıp duruyordu ()” • Yukarıdaki parantezlerin içerisine, sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir? • A) ? - , - ... B) ! - , - ; • C) ! - , - . D) . - , - !

43. Örnek Soru-2 • 2-) Hangi cümlede yazım yanlışı yoktur? • A)Buraya Öğretmen Sedat Çalış caddesi denir. • B)Yolcu otobüsü Zonguldaktan hareket etti. • C)Kanunlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çıkarılır. • D)Kızılcık dalları romanını okudunuz mu?

44. Örnek Soru-3 • 3-) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işaretinin kullanılmasına gerek yoktur? A)Arkadaşım, tatilde Bodrum’a gidecekmiş B)Ali’ler, rengarenk çiçekler yetiştirmişler. C)Ağabeyim, uzun zamandır TRT’de çalışıyor. D)Saat, 10:30’da bize geleceklerini söyledi

45. Örnek Soru-4 • 4-) Hangi cümlede yazım yanlışı yoktur? • A)Arkadaşınada gelip gelmeyeceğini sormalısın. • B)Sonunda aradığı adreside buldu. • C)Zevkine uygun ayakkabıyı bu mağazada buldu. • D)Bu görevi ya sen, yada ben üstleneceğim.

46. Örnek Soru-5 • 5-) “Ateşin var mı?” sorusuna cevap olabilecek aşağıdaki cümlelerin hangi seçenekteki yazımı doğrudur? • A) Çakmakta var kibritte var. B) Çakmakta ta var kibrit te var. • C) Çakmakda var kibritde var. D) Çakmak da var kibrit de

47. Örnek Soru-6 • 6-) Hangi cümlede yazım yanlışı vardır? • A)Karlı havada yola çıkmadığına şükretti. • B)Bu davranışın beni çok mutlu etti. • C)Ali, iş yerini başkalarına devretti. • D)O, yıllarca dünyaya hükm etti

48. Örnek Soru-7 • 7-) Hangi cümlede yazım yanlışı vardır? • A)Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919’da, Ankara’ya ilk kez gelmişti. • B)Bütün Ankara’lılar, O’nu karşılamak için yollara dökülmüştü. • C)Seğmenler, seçkin misafirlerini Dikmen sırtlarında karşılamışlardı. • D)Küçük Anadolu kasabası Ankara, tarihi bir gün yaşamıştı.

49. Örnek Soru-8 • 8-) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? • A)Biraz daha hızlı koşuverse trene yetişebilirdi. • B)Biz bahçeli evler semtinde oturuyoruz. • C)Beni birkaç defa telefonla aramıştı. • D)Ali’nin babası kütüphanede çalışıyor.

50. Örnek Soru-9 • 9) Hangi cümlede yazım yanlışı yoktur? • A) Kitabımı sen mi aldın? B) Bize Ahmet’mi gelecek? • C) Ankara’lı çocukla mı çalışıyor? D) Bursa’yı ve Uludağ’ı anlatır mısın?