Download
1 / 67
710 likes | 1.26k Views
FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ (TİTREŞİM). KONUNUN GENEL AMACI. İşyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen Titreşim kaynaklı ortaya çıkan riskleri ve alınması gereken önlemleri öğrenmek. ÖĞRENME HEDEFLERİ. Bu dersin sonunda katılımcılar;. KONUNUN ALT BAŞLIKLARI.
E N D
FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ (TİTREŞİM)
KONUNUN GENEL AMACI İşyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen Titreşim kaynaklı ortaya çıkan riskleri ve alınması gereken önlemleri öğrenmek.
ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu dersin sonunda katılımcılar;
TANIMLAR Titreşim Titreşim; Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. Potansiyel enerjinin kinetik enerjiye, kinetik enerjinin potansiyel enerjiye dönüşmesi olayına titreşim (vibrasyon) denir.
TANIMLAR Titreşim Araç, gereç ve makinelerin, çalışırken oluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydana gelir. Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve gereçler genellikle titreşim oluştururlar.
TANIMLAR Titreşimin Frekansı Titreşimin Frekansı: Birim zamandaki titreşim sayısına, titreşimin frekansı denir. (Birimi: Hertz (Hz) dir.)
TANIMLAR Vibrasyon Spektrumu Mesleksel çevrede genellikle birden fazla vibrasyon frekansı aynı anda meydana gelmektedir. Bu duruma vibrasyon spektrumu denmektedir.
TANIMLAR Yer Değiştirme Yer değiştirme : Normal dinlenme pozisyonundaki bir objenin, belirli bir zamandaki titreşim durumundaki pozisyonu arasındaki mesafedir (birimi inç ,feet, cm, mm ).
TANIMLAR Hız Hız : Hareket eden bir objenin hızı, yer değiştirmenin zamana oranıdır (m/sn).
TANIMLAR İvme Hareket eden objenin hızı genellikle zaman boyunca değişir. İvme ise hızdaki değişikliğin zamana oranı olup birimi m/s2 dır. İvme ölçüm kolaylığı nedeni ile, vibrasyon yoğunluğu ve büyüklüğünün ölçümünde kullanılmaktadır.
TANIMLAR Rezonans Rezonans, fizikte bir sistemin (genellikle doğrusal bir sistemin) bazı frekanslarda diğerlerine nazaran daha büyük genliklerde salınması eğilimidir. Bunlar, o sistemin rezonans frekansları olarak adlandırılır. Bu frekanslarda küçük periyodik kuvvetler bile çok büyük genlikler üretebilir.
TANIMLAR Titreşimin Şiddeti Titreşimin Şiddeti: Titreşimin oluştuğu ortamda, titreşen enerjinin hareket yönüne dik, birim alanda, birim zamandaki akım gücüne, titreşimin şiddeti denir. (Birimi: W/cm2 dir.) (Yeni Birimi:m/s2)
TANIMLAR Maruziyet Eylem Değeri Maruziyet eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri.
TANIMLAR Maruziyet Sınır Değeri Maruziyet sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değer.
TANIMLAR El-Kol Titreşimi El-kol titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşim.
TANIMLAR El-Kol Titreşimi El – kol titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2, Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 2,5 m/s2.
TANIMLAR El-Kol Titreşim Kaynakları • Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan titreşim kaynakları; • Taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler, parlatma ve rende makineleri vb.
TANIMLAR Bütün Vücut Titreşimi Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan,özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi.
TANIMLAR Bütün Vücut Titreşimi Tüm vücudun etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları; Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım makineleri, özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makine ve tezgahlar ve benzeri araç gereçler.
TANIMLAR Titreşim Algılama Titreşim tek frekanslı ve sinüzoidal olabileceği gibi kompleks frekanslı ve rastgele bir tipte de olabilir. İnsanlar; 1 HZ. ile 1000 Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim İnsanlar; düşük frekanslı titreşimlere maruz kaldıklarında, sarsıntı hisseder. Buna karşılık; yüksek frekanslı titreşimlere maruz kaldıkların da ise, Karıncalanma, hatta yanma hissi duyarlar.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşimin insan vücudundaki etkileri: • Fiziksel ve Biyomekanik, • Psikolojik veya sensoryel, • Fizyolojik ve • Patolojik etkiler
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşimin tıbbi ve biyolojik etkisi büyük ölçüde şiddetine ve maruz kalınan süresine bağlıdır. İnsan vücuduna belirgin etkisi olan titreşimin frekansı ise; 1 - 100 Hz. arasındadır.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde yapılan ölçmelerde; El-kol-vücudun titreşim geçirme oranı, 5 Hz. de en yüksek olarak bulunmuştur. İkinci maksimum düzey ise; 20 - 30 Hz. arasıdır.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşim enerjisi avuç içinden el sırtına, Elden kola ve koldan omuza geçerken önemli ölçüde güç kaybına uğrar. Vücudun mekanik titreşime gösterdiği reaksiyon,karışık bir olay olup çok iyi bilinmemektedir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Buna rağmen titreşim; Vücutta bazı doku yapılarının deformasyonuna, Solunum hızının artmasına, Oksijen tüketiminin artmasına ve buna bağlı olarak enerji harcamasının artmasına, Performansta gerilemeye, Sübjektif algılamada bozulmaya,
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim 6. Kalp atım sayısının artmasına, buna bağlı olarak kan basıncının artmasına, (5 Hz. frekanslı titreşime maruz kalan kişilerin %50 sinden fazlasında kan basıncında artma görülmektedir), 7. Merkezi sinir sistemi hücrelerinin fonksiyonlarında aksamaya neden olduğu bilinmektedir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Ayrıca; titreşim nedeniyle, Kanda glikoz ve glikojen konsantrasyonunda azalma olduğu da bilinmektedir. Bu değişikliklerden çoğu titreşime maruziyetin başlangıcında yüksek iken daha sonra normale dönüşebilmektedir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşimin klinik olarak belirlenen etkileri ise; Çok düşük frekanslı (f<2Hz) titreşimin etkileri; At, otomobil, uçak, gemi gibi araçlarla seyahat sırasında merkezi sinir sistemi şikayetleri meydana gelebilir. Bulantı, kusma, soğuk ter olabilir. Seyahat bitince belirtiler belli bir süre sonra ortadan kalkar. Düşük frekanslı titreşimin (2<f<30 Hz) etkileri ise; Klinik belirtiler genel olarak titreşimli el aleti kullanan işçilerde, elde dolaşım bozuklukları, hipersensivite ve daha sonra uyuşukluk şeklinde olur.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşime, maruziyet sürerse, omuz başlarında ağrı, yorgunluk soğuğa karşı hassasiyet artması söz konusu olabilir. Titreşimle birlikte, 8-10 oC ısıya kısa süre maruziyette, parmaklarda ve avuç içinde beyazlaşma olabilir. Ön kol ve omuz kaslarında ağrılar görülebilir. Bütün vücudu titreşime maruz kalan bazı işçilerde disk kayması denilen bel ağrıları da meydana gelebilir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Fonksiyon bozukluğu olarak; zamanın uzaması, uyku bozuklukları, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti Sonucunda oluşan etki, titreşimin; • Frekansına, • Şiddetine, • Yönüne, • Maruz kalınan süreye, • Uygulandığı bölgeye ve bölgenin büyüklüğüne, • Titreşime maruz kalan kişinin yaşına, cinsiyetine ve kişisel • duyarlılığı ile genel sağlık durumuna bağlıdır.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim Titreşimin etkisi en fazla düşük frekanslarda görülür.Titreşimin frekansı arttıkça, titreşimin ivmesinin şiddeti ve oluşan etkide azalır. Titreşim, vibrasyon detektörü ile ölçülür. İnsan sağlığı yönünden önemli olan titreşim frekans bantlarına ayrılarak Ölçülür. Frekans bantları (Hz. olarak): 1-2, 4-8-16, 31,5-125-250-1000-2000-4000 ve 8000 Hz. dir.
TİTREŞİMİN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Titreşim • Zararlı ve kalıcı etkileri • Kinetik duyu organlarında • Kas,bağ ve eklem dokularında • İç kulak denge organında • Deri kıl dibinde • Deri altı dokularda • Kılcal damar ağında
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma • Maruziyeti azaltıcı başka çalışma yöntemleri • Ergonomik tasarım ve uygun iş ekipmanı seçimi • Bütün vücut titreşimini azaltacak oturma yerleri ve el-kol titreşimini azaltacak el tutma yerleri vb. donanımlar
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma • Titreşimin etkisinden korunmak için teknik ve tıbbi önlemler ile eğitime gereksinim vardır. • Titreşimden korunmanın temel hedefi, titreşimi kaynağında azaltmaya yönelik olmalıdır. • Genellikle makine dizaynı sırasında titreşimi azaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olan makineler satın almak. • Kullanılan makinelerin bakımlarını zamanında yapmak, vuran ve titreşen kısımlara izolasyon uygulamak.
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma • Tıbbi korunmada ise: İşe giriş muayenelerinde; sinir sistemi, kalp, damar ve sindirim sistemleri sağlam olan genç işçilerin seçilmesine dikkat edilmelidir. • Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinik muayeneler uygulanarak aranması, el, bilek ve dirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesi gerekir. Röntgen filmlerinin çekilmesinde ve değerlendirilmesinde de fayda vardır. • Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir. İşyerinde titreşime maruz kalan kişiler ve yöneticiler, titreşimin neden olduğu risklere ve hastalıklara karşı eğitilmelidir.
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma • Ayrıca; titreşimin olumsuz etkileri görülen işçilerin • değiştirilmesi yoluna gidilmelidir. • Etkilenme süresinde kısıtlama yapılması veya çalışma • süresince daha sık dinlenme araları verilmesi, titreşimden etkilenmede uygun bir korunma yöntemi olacaktır.
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma Ülkemizde, işyerlerindeki denetimlerde titreşim üzerinde pek durulmaz. Nedeni ise; titreşimin çok iyi bilinmemesinden ve çalışanların işyerlerinde titreşimden şikayetçi olmamalarından kaynaklanır.
TİTREŞİMDEN KORUNMA Titreşimden Korunma Her ne kadar; “ Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve Anijionörotik bozukluklar” olarak, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü’ne ekli listede belirtilmiş ise de; SSK istatistiklerinde, titreşimden ileri gelen meslek Hastalıklarına rastlanılmamaktadır. Titreşimden oluşan meslek hastalığının yükümlülük süresi ise 2 yıldır.
TİTREŞİMDEN KORUNMA Yönetim • Tıbbi ve teknik yardım arama • Maruz kalan kişilerin uyarılması • Maruz kalan kişilerin eğitimi • Maruziyet sürelerinin yeniden gözden geçirilmesi • Maruziyetten uzaklaştırma ile ilgili politikalara sahip olma çabaları
TİTREŞİMDEN KORUNMA Makine Üreticileri • Vibrasyon ölçümü • Tüm vücut vibrasyonunu mimimize etmek için dizaynlar • Optimum süspansiyon dizaynları • Optimum oturma dinamikleri • İyi bir postür sağlamak için dizaynların kullanımı • Makine bakımları için rehber • Oturma yerlerinin bakımları için rehber • Tehlikeli vibrasyonların uyarılmasının sağlanması
TİTREŞİMDEN KORUNMA İşyerindeki Teknisyen ve Mühendisler • Vibrasyon maruziyetleri ölçümü • Uygun makinelerin sağlanması • İyi bir sönümlemeyi sağlayan uygun koltukların seçimi • Makine bakımları • Yönetimin bilgilendirilmesi
TİTREŞİMDEN KORUNMA İşyeri Hekimleri • İşe giriş muayeneleri • Periyodik muayeneler • Tüm belirti ve şikayetlerin kayıtları • Belirli eğilimleri olan işçilerin uyarılması • Maruziyet sonuçlan ile ilgili tavsiyelerin yönetime verilmesi
TİTREŞİMDEN KORUNMA Çalışan Kişiler • Makinelerin uygun kullanımı • Gereksiz vibrasyon maruziyetindan kaçma • Oturma koltuklarının uygun ayarlanıp ayarlanmadığının kontrolü • Uygun oturma pozisyonuna adaptasyon • Makine koşullarının kontrol edilmesi • Vibrasyon problemleri için yetkili kişilere bilgi verilmesi • Belirtiler görüldüğü zaman uygun tıbbi yardım aranması • Konu ile ilgili hastalıklar ile işverenin bilgilendirilmesi.
