KOAH ve Astım: Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık!

1. Hazırlayan: Prof.Dr. Celal KARLIKAYA, GARD Türkiye Yürütme Kurulu Üyesi Sunan: T.C. Sağlık Bakanlığı Edirne Sağlık Müdürlüğü Kronik Havayolu Hastalıkları Önleme Programı İl Kurulu KOAH ve Astım: Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık!

2. GARD Global Alliance against Respiratory Diseases www.who.int/respiratory/gard/en

3. Sağlık Bakanlığı Türk Tabipleri Birliği Çevre ve Orman Bakanlığı Türk Toraks Derneği Medya temsilcileri Allerji İmmünoloji Derneği Tıbbi Onkoloji Derneği Aile Hekimleri Derneği Devlet Planlama Enstitüsü Halk Sağlığı Derneği Pratisyen Hekimlik Derneği Milli Eğitim Bakanlığı Devlet İstatistik Enstitüsü İç İşleri Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Trakya Üniversitesi Diyanet işleri Başkanlığı Temiz Nefes Sigarasız Yaşam Derneği Edirne Belediyesi Türk Eczacılar birliği SOSYAL HİZMETLER İL MÜDÜRLÜĞÜ Artık hep beraber mücadele ediyoruz!

4. Soluk Alabiliyor muyuz? Nefesimiz güçlü, ciğerimiz sağlam mı?

5. Hava yolları, ağız ve burundan başlar, nefes borusu ile devam eder Nefes borusu akciğerlerde bir ağacın dalları gibi gittikçe incelen dalcıklara bölünür Bu dalcıkların sonunda da havadan gelen oksijenin kana, kirli kandaki karbondioksitin de havaya geçtiği hava kesecikleri vardır Hava kesecikleri Diyafram (solunum kası)

6. KOAH Nedir? “  Kronik  Obstrüktif  Akciğer  Hastalığı” “Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır

7. KOAH Nedir? “ Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı”KOAH Nedir? “ Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı” “Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır Bu hastalığın en kötü yanı, bronşlarda oluşan tıkanmanın bir daha tam düzelmemesi ve tedavi olunmaz ise hastalığın sinsice ilerlemesidir

8. KOAH’lı Bir Hastadaki Belirtiler Nelerdir? • KOAH bulaşıcı bir hastalık değildir • KOAH erişkinlerde görülür, çocuklarda değil! • Hastalıkta üç temel yakınma görülür: • Öksürük • Balgam çıkarma • Nefes Darlığı Nefes darlığı, başlangıçta hızlı yürürken, merdiven çıkarken ya da yokuş tırmanırken hissedilir Gittikçe artar, giyinirken, konuşurken ve hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir

9. KOAH Diğer Büyük Ölüm Nedenlerine Göre Hızla Artan Bir Hastalıktır 3.0 Koroner Arter hastalığı İnme Diğer KVH KOAH Tüm diğer nedenler 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 –59% –64% –35% +163% –7% 0 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998

10. Ölüm Nedenleri 1990 2020 Kalp damar hastalığı Beyin damar hastalığı Alt solunum yolu enfeks İshal Doğumsal hastalıklar KOAH Verem Kızamık Trafik Kazaları Akciğer Kanseri 3. 6. Mide Kanseri HIV İntihar Murray & Lopez. Lancet 1997

11. KOAH’la ilişkili risk faktörleri Beslenme Sigara İçimi İnfeksiyonlar Mesleksel toz ve kimyasallar Çevresel sigara dumanı Sosyo-ekonomik düzey İç ve dış ortam hava kirliliği Yaşlı nüfusun artışı

12. Ne yapılabilir? • Erken tanı: Nefes ölçtürmek, yıllık taramalar • Risk faktörlerinden kaçınmak veya korunmak • Sigara • Hava kirliliği • Mesleki riskler • Isınmada hatalar (Biyomas gibi) • Beslenme ve hareket • Enfeksiyonlardan korunma

13. KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir? 1. Sigarayı bırakın 2. Bütün ilaçlarınızı doktorunuzun söylediği şekilde kullanın. Yılda en az iki kez kontrol için doktorunuza gidin. Grip aşısı olup olamayacağınızı sorun 3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen doktora gidin

14. KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir? • Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman gibi şeylerden uzak durun • Vücudunuzu dinç tutun. Yürüyün, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı gıdalar yiyin • KOAH’ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın

15. ASTIM NEDİR? Öksürük Hırıltılı solunum Nefes darlığı Gece öksürüğü   Astım, hava yollarının daralması ile kendini gösteren ve ataklar, krizler halinde gelen bir hastalıktır Öksürük atakları, hırıltılı solunum, nefes darlığı, gece öksürük ve nefes darlıkları astım belirtisi olabilir

16. AKCİĞERLER BRONŞLAR HAVA YOLLARI NEFES BORUSU

17. NORMAL HAVA YOLU BRONŞ BRONŞLARI ÇEPEÇEVRE SARAN KASLAR BRONŞİOL KÜÇÜK HAVA YOLLARI ALVEOL, İÇİ HAVA DOLU KESECİKLER İNCE MUKUS TABAKASI

18. ASTIMLI HAVA YOLU İLTİHAPLI HAVA YOLU

19. ASTIM KRİZİNDE HAVA YOLU KASILMIŞ KASLAR İLTİHAPLI DARALMIŞ HAVA YOLU ARTMIŞ MUKUS HAPSOLMUŞ HAVA DOLU ALVEOL

20. Bazı astım atakları hafifken bazıları çok ciddi, öldürücü bile olabilir Tam kontrol edilmediğinde astımlı kişiler soluk darlığından okula, işe gidemeyebilir, çocuklar oyuna katılamaz, arkadaşlarından geri kalabilirler

21. TÜRKİYE’DE ASTIM • Erişkinlerin %2-11’inde • Çocukların %8-18’inde astım vardır.

22. DÜNYADA ASTIM • Dünyada tüm yaş gruplarında her iki cinste de görülen bir hastalıktır • 300 milyon astımlı hasta vardır

23. Birçok şey astım atağını başlatabilir Tüylü        Sigara  Duman    Yatak takımlarındaki   Hayvanlar  Dumanı tozlar Süpürmeye    Güçlü kokular   Ağaç ve çiçek    Hava Bağlı tozlar      ve spreyler       polenleri          durumu 

24. Birçok şey astım atağını başlatabilir Soğuk Algınlığı                  Koşma, spor yapma                                           ve ağır işte çalışma

25. İÇ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ ALLERJENLER RİSK FAKTÖRLERİ DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİ MESLEKLER

26. TANI: Solunum Fonksiyon Testleri

27. ASTIMI TETİKLEYEN NEDENLER • Allerjenler • Mesleksel etkenler • Sigara • Ev içi ve dışı hava kirliliği • İnfeksiyonlar • Süregen, müzmin üst solunum yolu hastalıkları (nezle, sinüzit, burun polibi gibi) • Gastroözofagial reflü (GÖR) • Psikolojik faktörler • İlaçlar • Besinler

28. Allerjenler • ev tozu akarları • ev hayvanları • hamam böcekleri • küf mantarları • polenler

29. Ev Tozu Akarları

30. Ev Tozu Akarlarından Korunma • Evde ve işyerinde havalandırma arttırılmalı, rutubet önlenmelidir • Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri, ahşap ve plastikten yapılmış olanlar tercih edilmelidir • Ev işi yaparken maske kullanılabilir • Güçlü bir elektrik süpürgesi ile haftada en az bir kere etkili bir temizlik yapılmalı ardından nemli bir bezle silinerek temizlik tamamlanmalıdır • Mümkünse evde halı kullanılmamalıdır • Tüylü ve içi dolu oyuncaklar alınmamalı veya ortadan kaldırılmalıdır • Yatak takımları en az haftada bir yıkanmalıdır • Evdeki kullanılmayan eşyalar dolaplarda saklanmalıdır

31. Ev Hayvanları

32. Ev Hayvanlarından Korunma • Hayvan allerjisi sık değildir ve kesin kanıtlanmadan hayvanlar suçlanmamalıdır; zira onlar bizim ve çocuklarımızın dostlarıdır • Allerjik kişinin olduğu eve hayvan alınmamalı • Dışarıda hayvanla teması olanlar eve bu kıyafet ile gelmemeli • Hayvan ile temas kaçınılmaz ise maske takılmalı • Evden uzaklaştırma mümkün değilse evde özel önlemler alınmalı

33. Hamam Böceği

34. Hamam Böceğinden Korunma • Böcek giriş yerleri yok edilmeli • Kimyasal maddeler ile ilaçlama ardından yoğun temizlik yapılmalı • Açıkta çöp, gereksiz eşya, yiyecek bırakılmamalı • Mutfak temizliğine özen gösterilmelidir

35. Küf Mantarları

36. Küf Mantarlarından Korunma • Evde nem azaltılmalı • Doğal havalandırma artırılmalı • Küflü malzeme atılmalı • Küflü yerler çamaşır suyu ile temizlenmeli • Su sızıntısı olan yerler tamir edilmeli • Evde akvaryum ve kuş kafesi bulundurmamalı

37. Polenler

38. Polenlerden Korunma • Kişi hassas olduğu bitkinin polen yayma döneminde olanakları ölçüsünde dışarı çıkmamalıdır • Ev ve arabalarda polenleri tutan hava filtreleri kullanılabilir • Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda maske ve gözlük takılabilir • Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalıdır • Evdeki pencerelerin ince örgülü telle kapatılması yarar sağlayabilir

39. http://www.aid.org.tr/indexpolen.htm TÜRKİYE POLEN HARİTASI

40. Meslekler

41. Meslek • Ailesinde astımlı olanlar veya astımlı çocuklar meslek seçimi konusunda hekimine danışmalıdır • Daha önceden astım olduğu bilinen kişi riskli işlerde (boyacılık, marangozluk, fırıncılık, kuaförlük vb.) çalışmamalı • Riskli işlerde havanın temizliği sağlanmalı, havalandırma arttırılmalı, maske kullanmalı • Bazı durumlarda iş yerinden uzaklaşma ve işi bırakma gerekebilir

42. Dış ortam Hava Kirliliği http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm

43. Dış Ortam Hava Kirliliği • Dış ortamda hava kirliliğinin yoğun olduğu günlerde gereksiz fiziksel aktiviteden kaçınılmalı, evin pencereleri kapalı tutulmalı ve mutlaka gerekmiyorsa dışarı çıkılmamalıdır • Hastalar, hastalık belirtilerinin artışına göre gerekirse ilaç dozlarını arttırabilirler • Konutlarda, taşıtlarda ve endüstri alanında kaliteli, en az hava kirliliği oluşturan yakıtların kullanılması sağlanmalıdır

44. Sigara ve ev içi hava kirliliği

45. Sigara ve ev içi hava kirliliği • Sigara astımı ortaya çıkaran bir etkendir. Hastanın sigara dumanı ile teması önlenmelidir • Soba, fırın yakıtları, kızarmış yağlar, oda spreyleri, boya ve ciladan kaynaklanan gazlardan, iyi havalandırma sağlanarak kaçınılmalıdır • Ev ortamında tahriş edici maddelerle temizlik yapılmamalıdır (kezzap, tuzruhu, çamaşır suyu vs)

46. İnfeksiyonlar • Gribal infeksiyon astımı tetikleyebilir. Bu neden ile yılda bir kez Eylül veya Ekim aylarında yapılan grip aşısı koruyucu olabilir • İnfeksiyon sırasında ilaçların dozu arttırılabilir • Her gribal infeksiyonda antibiyotik kullanılması gereksiz ve sakıncalıdır

47. Kronik üst solunum yolu hastalıkları • Allerjik nezle, sinüzit ve burun polibi astımlılarda sık görülür ve hastalığı etkileyebilir

48. İlaçlar • Aspirin ve diğer ağrı kesiciler • Bazı tansiyon ilaçları • Göz tansiyonu damlaları

49. Besinler • Erişkinde besin allerjisi nadirdir. Daha çok çocukta görülür • Bazı besinlere eklenen katkılara bağlı ortaya çıkar • Tedavi; Bu gıdalardan kaçınma

50. Reflü ( Mide ekşimesi) Öneriler: • Ağır, yağlı, baharatlı yiyecekler yenilmemeli ve alkol içilmemelidir • Az ve sık yemek yenilmesi önerilir • Yatarken yüksek yastık kullanmalı veya yatağın baş tarafı yükseltilmelidir • Bazıastımilaçlarının da reflüyüarttırabileceğiunutulmamalıdır