30 oktober 2009 – Colloquium Masereelfonds ‘Migratie en tewerkstelling’

1. Hoger Instituut voor de Arbeid Migratie en de ondergrondse economie Jozef Pacolet & Frederic De Wispelaere ‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’ (OLAF, 2005; 2006). 30 oktober 2009 – Colloquium Masereelfonds ‘Migratie en tewerkstelling’

2. Inhoud • Inleiding • De ondergrondse economie: naar een ruime definitie • Vrij verkeer van werknemers • Mensenhandel en –smokkel • De controle door de sociale inspectiediensten • Wat brengt de toekomst?

3. Inleiding Irreguliere immigranten • Vatbaar voor zwartwerk (zie Mededelingen over • zwartwerk door de EC – zie Eurobarometerenquête nr. 284 • naar zwartwerk) • Tewerkgesteld in arbeidsintensieve sectoren met lage • winstmarges. Onder meer land- en tuinbouw, horeca, bouw. • Via individueel of collectief netwerk • Soms overlevingsstrategie

4. De ondergrondse economie De ‘niet geobserveerde economie’ – OESO • Ondergrondse economie en zwartwerk • Illegale productie • Informele economie • Huishoudelijke productie voor eigen gebruik • Economie die door deficiënties van het administratief • apparaat uit het beeld verdwenen is

5. De ondergrondse economie Naar een ruime definitie

6. Vrij verkeer van werknemers Arbeidskaarten

7. Vrij verkeer van werknemers Aantal toegekende arbeidskaarten en –vergunningen in België (2006-2008)

8. Vrij verkeer van werknemers Evolutie behandelde arbeidskaarten en vergunningen volgens categorie, Vlaams gewest, 2004-2008

9. Mensenhandel en -smokkel Mensenhandel (art. 403quinquies Strafwetboek) • Geen onderscheid naar afkomst • Strafsancties (ook verzwarende omstandigheden) • Luik ‘economische uitbuiting’: persoon tewerkgesteld in omstandigheden in strijd met de menselijke waardigheid -> onderscheiden van louter ‘zwartwerk’ -> elementen aangereikt via Memorie van toelichting

10. Mensenhandel en -smokkel Mensensmokkel (art. 77bis wet van 15/12/1980) • Zelfde verzwarende omstandigheden en strafsancties als bij mensenhandel • Definitie: beogen van een ‘vermogensvoordeel’ -> onderscheiden van loutere hulp bij illegale immigratie (art. 77 wet van 15/12/1980)

11. Mensenhandel en -smokkel Statuut slachtoffer mensenhandel en/of mensensmokkel: 3 cumulatieve voorwaarden • Verbreken van de contacten met de vermoedelijke daders; • Verplichte begeleiding door een gespecialiseerd onthaalcentrum (Pag-Asa, Sürya, Payoke); • Samenwerking met de gerechtelijke overheden, door verklaringen af te leggen of een klacht in te dienen. Doel: aanbieden hulp slachtoffers EN de strijd tegen de mensenhandelaars

12. De controle door de sociale inspectiediensten Arrondissementscellen: vastgestelde inbreuken buitenlandse werknemers (2007)

13. De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: aantal vaststellingen controle vreemde werknemers (1998-2007)

14. De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: aantal onregelmatigheden controle vreemde werknemers (1998-2007)

15. De controle door de sociale inspectiediensten Toezicht op de Sociale Wetten: inbreukgevoeligheid controles vreemde werknemers (1998-2007)

16. De controle door de sociale inspectiediensten Sociale Inspectie: vaststellingen controle buitenlandse werknemers (2004-2006)

17. De controle door de sociale inspectiediensten Buitenlandse werknemers betrokken bij inbreuk ‘tewerkstelling buitenlandse werknemers’ (2007) • In hoofdzaak Poolse (557), Braziliaanse (337), Bulgaarse (298) en Roemeense (183) werknemers • Bouwsector: Braziliaanse werknemers • Horeca: Chinese werknemers • Kleinhandel: Indische werknemers

18. De controle door de sociale inspectiediensten Gevolg of status inbreuken tewerkstelling vreemde werknemers (2000-30 juni 2005)

19. Fraudebestrijding Moraliteit, gedrag Belasting, regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving

20. Wat brengt de toekomst? Europese richtlijn 2009/52/EG van 18 juni 2009 tot vaststelling van minimumnormen inzake sancties en maatregelen tegen werkgevers van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen • Bestaand sanctiebeleid onvoldoende • Verschuldigde loon = dienstverband van minstens 3 maanden • Aansprakelijkheid van de hoofdaannemer • Inspecties moeten ‘doelgericht en adequaat zijn’ via een risicobeoordeling • Uiterlijk tegen 20 juli 2011