verbintenisrechtelijke alternatieven voor pand

1. verbintenisrechtelijke alternatieven voor pand Afbakening van dit onderwerp: • Geen zakelijke rechten, louter verbintenissen Dus niet behandeld: fiduciaire eigendom • Verbintenis die een of andere voorrang geeft Dus niet: vooruitbetaling (geen krediet) • Dus in bijna alle gevallen slechts doordat men verhaal heeft op een derde • Ofwel derde als persoonlijke zekerheid • Ofwel derde als schuldenaar van een schuldvordering waarop men een of ander recht verkrijgt • Enige échte alternatief: externe/zakelijke werking van interne modalisering van schuldvorderingen • Dus twee delen 1. Gebrek aan zakelijke werking van contractuele rechten in het algemeen 2. Zakelijke werking van interne bepalingen van schuldvorderingen op naam

2. Gebrek aan zakelijke werking van contractuele rechten • Onderscheid zakelijke – obligatoire rechten – numerus clausus • Wat houdt numerus clausus wel / niet in ? • 1. Volmacht • Mogelijkheid volmacht te verlenen aan lasthebber om te beschikken over goed lastgever • Mogelijkheid ook volmacht te verlenen om dat in eigen naam te doen (middellijke vertegenwoordiging) • Nut – bv. incassomandaat • Maar niet konkursfest • 2. Beschikkingsbeperking, bv. onherroepelijke volmacht: verdringend ? - Doet een verbintenis ontstaan om niet te beschikken; beperkingen • Maar geen beschikkingsonbevoegdheid: non licet sed potest • Uitz. bepaalde vormen van gebonden gemeenschap (bv. beleggingsfonds)

3. Gebrek aan zakelijke werking van contractuele rechten • 3. Vervreemdingsbeperking - in beginsel geen zakelijke werking • ook verbintenisrechtelijke beperkingen (voorwerp, tijd, belang) • wel contractuele remedies (bv. verval van tijdsbepaling; uitoefening volmacht; enz.) • buitencontractueel: ev. derde-medeplichtigheid bij wanprestatie • 4. Ontbindende voorwaarde en ontbindingsrecht • beginsel van terugwerking + zakelijke werking • kan dus in zekere zin zakelijke werking verlenen aan verbintenissen opgelegd aan de verkrijger in de verkrijgingstitel • veronderstelt dat de voorwaarde verbintenisrechtelijk geldig is

4. Zakelijke werking van interne bepalingen van schuldvorderingen op naam • Twee situaties waarin dit voorkomt: • 1. Tweepartijenverhoudingen: schuldvergelijking of netting. Naast de wettelijke (en gerechtelijke) schuldvergelijking extra mogelijkheden voor conventionele schuldvergelijking • 2. Driepartijenverhoudingen: A) rechten die geen toestemming derde vereisen: • Zakelijke zekerheid op de schuldvordering gevestigd door overeenkomst (pand) • Zakelijke zekerheid op schuldvordering krachtens de wet (RV, voorrecht, zakelijke subrogatie) • Combinatie: voorrecht/RV op fonds B) rechten die toestemming derde vereisen: • Overeenkomst met derde tot persoonlijke zekerheidstelling • Overeenkomst met derde ingevolge delegatio solvendi e.d.

5. Zakelijke werking van interne bepalingen van schuldvorderingen op naam • Grondslag • Schuldvorderingen hebben geen ander bestaan dan hun « gelden » tussen SE & SA • Derden kunnen dus maar rechten t.a.v. een schuldvordering verkrijgen in de mate waarin en zoals ze bestaat. • Dus hebben de interne bepalingen van een schuldverhouding ook externe/zakelijke werking - onder voorbehoud van het vertrouwensbeginsel, en daarom beperkt tot schuldvorderingen op naam (inb. rekeningtegoeden, aandelen op naam, enz) • In geval van wijziging van een bestaande schuldvordering: voor zover partijen beschikkingsbevoegd waren op het ogenblik van de beschikking over hun schuldvordering • Toepassingen: • vervreemdingsbeperkingen • ondeelbaarheid dan wel juist opsplitsing • onbeschikbaarheid • trustachtige opsplitsing • voorwaardelijke rechten

6. Zakelijke werking van interne bepalingen van schuldvorderingen op naam • Algemeen • Zekerheidsoogmerk geen beletsel • Externe werking veronderstelt natuurlijk interne geldigheid, o.m. w.b. • nietigheden, onrechtmatige bedingen • actio pauliana, art. 17 FaillW • Externe werking wijkt voor vertrouwensbeginsel • bij abstractie, zie hoger • simulatie • toerekenbare schijn

7. Conventionele schuldvergelijking • 1. Externe werking onder het gemeen recht: • Toepassing hogergenoemd beginsel • Geldigheid contract, zie hoger (éénzijidig compensatiebeding kan unfair term zijn) • Geen verbintenisrechtelijke vereisten t.a.v. de betrokken schuldvorderingen (zoals opeisbaarheid, liquiditeit): wilsautonomie • Wel zakenrechtelijke vereisten: • overeenkomst gesloten op tijdstip waarop partijen beschikkingsbevoegd zijn • schuldvorderingen ontstaan vooraleer beschikkingsbevoegdheid verloren (dus voor beslag of samenloop of cessie/inpandgeving passieve vordering) • Vraag: vanaf wanneer is een schuldvordering niet (meer) toekomstig ? • 2. Beperkte uitbreiding in WFZ, maar enkel t.a.v. handelaars (idioot arrest GWH) • ook indien overeenkomst te GT gesloten na samenloop • ook indien gesloten in verdachte periode (17,2 FaillW uitgeschakeld) • Art. 18 FaillW uitgeschakeld • ook voor andere schuldvorderingen dan op naam (zeldzaam)

8. Driepartijenverhoudingen • Basisstructuur: delegatie-overeenkomst

9. Driepartijenverhoudingen • Delegatie-overeenkomst • De delegatie s.s. (opdracht door delegant om zich te verbinden jegens delegataris) is een beschikking. Maakt de schuldvordering delegant – gedelegeerde onbeschikbaar • In sommige gevallen verschaft dit alleen reeds aan de delegataris een voorrecht / R.V. op het fonds (chequeW, wisselbriefW) • In andere gevallen wordt delegatie tegenwerpelijk erga omnes door de aanvaarding ervan door de gedelegeerde (ter vergelijking: erkenning van een cessie in 1690) • Verschaft dus voorrang op de fondsvordering ook al is het géén inpandgeving • Conflict inpandgeving / delegatie ? Art. 1690 naar analogie: tijdstip kennisgeving/erkenning vergelijken + goede trouw • Aanvaarding delegatie door delegataris: maakt valutavordering onbeschikbaar • Toepassingen: ook wisselbrief, overschrijving,

10. Modalisering schuldvorderingen (ihb rekeningtegoeden) Vgl. de mogelijke technieken • 1. Inpandgeving rekeningtegoed of andere schuldvordering. Twee beperkte gerechtigden op éénzelfde schuldvordering (eigenaar/pandhouder) (Daarnaast heeft wetgever geheel nutteloos specifieke regelingen ingevoerd, bv. «voorrecht» op huurwaarborg) • 2. Gemeenschappelijk rekeningtegoed (mede-eigendom of actieve solidariteit). Meerdere gerechtigden met zelfde rechten • 3. Voorwaardelijk rekeningtegoed Meerdere gerechtigden met alternatieve voorwaardelijke rechten • Dit vereist wel een akkoord met de schuldenaar (die akkoord gaat om schuldenaar te zijn van die alternatieve schulden) • Bv. minnelijk kantonnement • Niet effectief zonder akkoord van de schuldenaar

11. Kwaliteitsrekeningen • Is ook een soort opsplitsing van het eigendomsrecht op de schuldvordering tussen: • Een bewindvoerder • Een gerechtigde of (meestal) meerdere alternatieve gerechtigden • Waarom onder bewind ? meestal omdat er gerechtigde niét onvoorwaardelijk gerechtigd is, d.i. er alternatieve gerechtigden zijn • Bewind wordt dan beschermd door: - ofwel gemeenschappelijke rekening van bewindvoerders (2 advocaten bv) • ofwel mandaat van gemeenschappelijk belang (in beginsel enkel gezamenlijk opzegbaar) • Vereist dat kwaliteitskarakter bekend is bij de schuldenaar (bank) (van wie normaal ook afstand van schuldvergelijking/ondeelbaarheid wordt bedongen • Wettelijke kapstok voor tegenwerpelijkheid aan schuldeisers bewindvoerder: art. 103 FaillW • Schuldeisers van partijen hebben niet meer rechten dan die partijen zelf – ze kunnen zich dus slechts op het voorwaardelijk tegoed verhalen