YERLİ MALI TANIMI

1. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ MALI TANIMI 23 Eylül 2014

2. TOBB Savunma Sanayi Meclisi MEVCUT YERLİ MALI TANIMI • Geçmiş uygulamada Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alımlarda sanayi ürünleri için yerli malı tanımı Kamu İhale Genel Tebliği ile açıklanmıştır. Söz konusu Tebliğ çerçevesinde; • Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenen Sanayi Sicil Belgesine sahip firmalar tarafından üretilmesi, • Üretim sürecinin önemli bir aşamasının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin Türkiye’de yapılmış olması • şartlarını sağlayan ürünlere TOBB’a bağlı odalar veya TESK tarafından yerli malı belgesi düzenlenmektedir. • Geçmiş tanımda ürünün Türkiye’deki bir üretim bandından çıkması ve Sanayi Sicil Belgesine sahip olması gerekmektedir.

3. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ MALI TANIMI ÇALIŞMALARI • Yerli malı tanımının yerli katkı oranını da içerecek şekilde geliştirilmesine yönelik çalışmalara 2000’li yıllarda başlanmış, ancak KİK koordinasyonunda yürütülen uzun süreli çalışmalar neticesinde sonuçlanamadan tanımın bu haliyle kalmasına karar verilmiş. • 2013 yılında uygulamaya giren Girdi Tedarik Stratejisindeki eylem kapsamında yerli malı tanımının geliştirilmesi çalışmalarına başlanmış ve eylemin sorumluluğu BSTB’na verilmiştir. • Bu çerçevede BTSB tarafından; belgelendirme işlemlerini yürüten TOBB ve TESK, Maliye Bakanlığı, Kamu İhale Kurumu ve Ekonomi Bakanlığı ile birlikte GİTES eylem kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda belirli bir noktaya gelinmiştir.

4. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ MALI TANIMI ÇALIŞMALARI

5. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Örnek olarak yerli katkı oranı hesabında otomotiv sektörü net satış fiyatı üzerinden hareket etmektedir. Bu hesap metodu yerli katkıyı hesabını tam yansıtmak için daha doğru bir matematiksel metod olarak gözükmekle birlikte dikkate alınması gereken yurt dışına giden lisans bedeli, kar payı vb ihtal girdiler gözardı edilmemelidir. Tam ve doğru bir hesaplama için ürünün bütün parçalarındaki ithal girdi tutarının hesaplanması gerekir. Bu, her parça ele alındığında onu oluşturan alt parçalar içinde zincirleme bir şekilde tekrar edilmelidir. Çok sayıda parçadan oluşan, otomotiv, bilgisayar vb. gibi ürünlerde hesaplamanın binlerce kalem üzerinde gerçekleştirilmesi gerekebilecektir.

6. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR İthal girdiler hesaplanırken sadece doğrudan ithal edilen değil, Türkiye’deki ithalatçı ve distributor firmalardan alınan ithal ürünlerin de değerlendirmeye alınmasında zorluklar çıkabilecektir. Türkiye’de yerli bir üreticiden alınan ara mallarında bu ürünün ne kadarının ithal girdiye sahip olduğunun da bilinmesi gerekecektir ki bu detay bir hesap noktasına gidebilecektir.

7. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Örnek: Bir ürünün 5 ana parçadan oluştuğunu, iki parçanın ithal edildiğini ve üç parçanın da Türkiye’de üretildiğini varsayalım. • Parça Maliyeti 100 TL (İthal) • Parça Maliyeti 100 TL (İthal) • Parça Maliyeti 100 TL (Yerli, Yerli Katkı Oranı:% 30) • Parça Maliyeti 100 TL (Yerli, Yerli Katkı Oranı: % 40) • Parça Maliyeti 100 TL (Yerli, Yerli Katkı Oranı: % 50)

8. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR • İşçilik Maliyeti 200 TL • Enerji Maliyeti 100 TL • Diğer (Bina, Test, Makine vb.) 200 TL

9. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Eksiksiz bir hesaplama için maliyete yansıması gereken enerji giderlerine ilişkin ithal girdi tutarının hesaplanması imkan dahilinde değildir. Eğer varsa yurtdışında gerçekleştirilen Ar-Ge ve tasarım maliyetlerinin hesaplamaya nasıl yansıtılacağı da bir başka belirsizlik olarak ortaya çıkmaktadır. Burada önemli hususlardan birisi de, yerlilik için ürünün tasarımının yerli olması ve fikri mülkiyet haklarının yerli firmada olmasıdır. Ayrıca sadece ürüne değil yazılım unsuru olan ürünler ve mühendislik hizmetlerinin yerliliğini de irdeleyen bir yaklaşım ortaya konulmalıdır.

10. TOBB Savunma Sanayi Meclisi YERLİ KATKI HESAPLANMASINDA KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Ayrıca söz konusu uygulamanın ülkemizin çok küçük bir beldesinde dahi uygulanmak zorunda olacağı ve ihale süreleri dikkate alındığında; sınıra yakın bir şekilde üstünde ve altında kalan yerli katkı oranları hesabında çok sayıda itiraz olabileceği düşünülmektedir.

11. TOBB Savunma Sanayi Meclisi KANUN DEĞİŞİKLİĞİ 19/02/2014 tarihli ve 28918 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 51. maddesine istinaden 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındaki alımlarda yerli malı belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak belirlenecektir.

12. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞ ÇALIŞMALARI • Bahsi geçen çalışma toplantılarında geliştirilen önerilerin yer aldığı modellere yönelik mevzuat taslakları BTSB tarafından oluşturulmuş ve haziran/temmuz 2014 döneminde ilgili kurumların görüşlerine sunulmuştur. 13 Eylül 2014’de ilgili yönetmelik yayınlanmıştır. • Bu kapsamda TOBB savunma sanayi meclisine yönelik SASAD olarak savunma ve havacılık sanayi açısından bir irdeleme yapılmış ve ilgili hususlar burada sunulmaktadır.

13. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER

14. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER

15. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER • 3)Tebliğde yerli katkı yüzdesi için en az %51 i sağlanması ve orta/yüksek teknolojik ürünlerde (Bakanlık tarafından belirlenen ve Kamu İhale Kurumu’nca ilan edilen orta ve yüksek teknolojili ürünlerde) ise %35 in sağlanması olgusu gündeme getirilmiştir. • Savunma ve havacılık sektöründeki yerli ürünlerde bu tür oranların sağlanması sorun değildir. Ancak sadece yüzdeye bakarak yerliliği tayin etmek eksik kalabilecektir. Bu nedenle aşağıdaki unsurlar da dikkate alınarak yerlilik unsuruna bakılmalıdır: • Tasarımın Yerliliği • Fikri Mülkiyet Haklarının Yerli Firmada Olması

16. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER • 4) Ürün ve hizmet satış bedeli içinde; • - yurtdışına ödenen lisans / know how / danışmanlık bedelleri ve • - özellikle de yabancı ortaklara aktarılan kar payları • varsa bunlar ithal girdi olarak kabul edilmeli. • Sözkonusu durumu SSM nin yerli katkı/offset yönergelerinde ve yerli katkı gerçekleşen rapor formatlarında yıllardır bu şekilde uygulanmaktadır.

17. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER • 5)Yüksek teknoloji özel ürünlere yönelik olarak yerlilik oranı sınırdan düşük çıktığında, ilave analizler yapılabilmelidir. Böyle durumlarda bakılacak ana konu nihai ürün içindeki yabancı menşeyli ürünlerin çok farklı kaynaklardan ve kısıtlamasız elde edilebilirliğidir. • Tabiki bunların yurt dışından temini sonucundaki ithalat maliyeti önemli bir dezavantajdır. Ancak bir ürünün  bazı komponetlerini ülke içinde yapmak ekonomik skala açısından fizible değilse ve bu ürün farklı kaynaklardan elde edilebiliyorsa o kısımlarının ülke içinde yapılması mutlaka gerekmeyebilir. • Yerlilik analizinde özellikle yüksek teknoloji ürünlerde bu tür özel durumların ele alınmasına izin verilmelidir.

18. TOBB Savunma Sanayi Meclisi TEBLİĞE ÖNERİLER ve GÖRÜŞLER • Özetle; her halukarda ürünün, hizmetin tasarımı yerli ise ve fikri mülkiyet hakları yerli firmada ise, bu koşullar ürünün/hizmetin yerli olması için bu en kritik şart olmalıdır. İçinde farklı kaynaklardan ekonomik olarak elde edilebilen rafta hazır ticari alt ürünler varsa bu yerliliğine zarar vermez ve kritikliğini değiştirmez. • Örneğin çok özel bir hedef tespit algoritması yerlidir, özgündür ve tüm haklarıyla o yerli firmaya aittir ve bu algoritma yabancı meşeyli bir elektro optik veya hiper spektral kamera görüntülerini alıp işleyip mayın tespit ediyordur. Algoritma ürünün maliyetinin önemli bir kısmını oluşturmuyordur ve bu kameralar çok farklı kaynaklardan yurt dışından temin edilebiliyordur. Bu durumda bu ürün %51 veya bir alt maddedeki %35 yerli oranı sağlamıyor diye yerli değil midir konuları irdelenmelidir.

19. TOBB Savunma Sanayi Meclisi • Yerlilik oranı; ürünün, yazılımın ve hizmetin satış fiyatından yabancı unsurların maliyeti çıkartıldıktan sonra ürünün satış fiyatına bölümünden elde edilmelidir. • Yurtdışına ödenen lisans/know how/danışmanlık bedelleri ve yabancı ortaklara aktarılan kar payları ithal girdi olarak ele alınmalıdır. • Yerlilik oranının %51 ve daha yukarı olması tabiki önemlidir. Orta/yüksek teknoloji ürünlerinde (sanayi bakanlığınca belirlenen listedelerdeki ürünler) %35 yerlilik aranmalıdır. • %51 (veya özel durumlarda %35) ve daha fazla yerliliği olan ürün, yazılım ve hizmetlerin yerli olması için; tasarımının yerli olması ve fikri mülkiyet haklarının yerli firmaya ait olmasına da bakılmalıdır. SONUÇ ve ÖNERİLER

20. TOBB Savunma Sanayi Meclisi • Eğer yerli katkı oranı yerlilik şartı sınırından az çıkıyorsa ve tasarım/fikri mülkiyet yerli ise, o durumda ürün veya hizmet içindeki yabancı nitelikteki unsurların çoğunluğu COTS (Rafta Hazır Ticari Ürün) unsur mudur ve farklı kaynaklardan temin edilebiliyor mu diye bakılmalıdır. Farklı kaynaklardan COTS olarak temin edilebilen ithal unsurlar, tüm ithal alt kısımlar arasında yüksek bir çoğunlukta ise, yerli katkı oranı sınırlardan düşük bile olsa, tasarım ve fikri mülkiyet hakları yerli firmada olduğu için yerli olarak nitelendirilebilmelidir. • Tebliğ içindeki unsurlar uygulamadan geri besleme alarak güncel tutulmalıdır. • Sektörel farklılıklar gözönüne alınabilecek esneklikler sağlanmalıdır. • Uygulamada yerli firmanın beyanı esas olacağından beyanın doğru çıkmaması durumunda ilgili firmalara cezai müeyyideler uygulanmalıdır. SONUÇ ve ÖNERİLER