1. Aanwezig risico

1. 1. Aanwezig risico 2. Risico elimineren 3. Risico reduceren 4. Collectieve bescherming 6. Waarschuwing, instructie 5. Individuele bescherming

2. Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Risicocategorie B 1 2 3 4 Uitgangspunt voor de risicobeoordeling van het Fail-Safe-deel van de besturing S 1 P 1 F 1 P 2 S 2 S- De mate van verwonding S1 lichte (normaal omkeerbare) verwonding S2 zware (normaal onomkeerbare) verwonding, inclusief dood. F- De frequentie en/of blootstellingstijd aan gevaar F1 zeldentot zeer vaak en/of korte duur van de expansie F2 veelvuldig tot continu en/of lange duur van de expansie P- De mogelijkheid tot het afwenden van het gevaar (Dit is onder andere afhankelijk van de snelheid en frequentie waarmee het gevaar brengende deel beweegt en de afstand tot de gevaarlijke zone) P1mogelijk onder bepaalde omstandigheden P2 nauwelijks mogelijk P 1 F 2 P 2

3. Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Voorbeeld: Cyclisch bediende afscherming van een draaibank, d.w.z. aan een CNC- of PLC-gestuurde draaibank wordt met de hand een werkstuk in de opspanklem gelegd, het productieproces gestart, en na afloop van het bewerkingsproces wordt het werkstuk weer met de hand uit de draaibank genomen. De mate van verwonding ? Werkstuk wordt met de hand in de draaibank gelegd. S2 Het kan tot een zware, eventueel ook onomkeerbare verwonding komen, door het roterende deel.

4. B 1 2 3 4 S 1 P 1 F 1 P 2 S 2 P 1 F2 P 2 Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Risicocategorie Uitgangspunt voor de risicobeoordeling van het Fail-Safe-deel van de besturing Risicocategorie 1, 2, 3 of 4

5. Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Voorbeeld: Cyclisch bediende afscherming van een draaibank, d.w.z. aan een CNC- of PLC-gestuurde draaibank wordt met de hand een werkstuk in de opspanklem gelegd, het productieproces gestart, en na afloop van het bewerkingsproces wordt het werkstuk weer met de hand uit de draaibank genomen. De frequentie en/of blootstellingstijd aan gevaar ? Werkstuk wordt met de hand in de draaibank gelegd. F2 Aangezien na iedere arbeidscyclus het werkstuk met de hand in de gevaarlijke zone gebracht wordt, bestaat bij niet bewaakte afscherming het gevaar dat dit reeds tijdens de uitloopfase geprobeerd wordt.

6. B 1 2 3 4 S 1 P 1 F 1 P 2 S 2 P 1 F 2 P 2 Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Risicocategorie Uitgangspunt voor de risicobeoordeling van het Fail-Safe-deel van de besturing Risicocategorie 3 of 4

7. Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Voorbeeld: Cyclisch bediende afscherming van een draaibank, d.w.z. aan een CNC- of PLC-gestuurde draaibank wordt met de hand een werkstuk in de opspanklem gelegd, het productieproces gestart, en na afloop van het bewerkingsproces wordt het werkstuk weer met de hand uit de draaibank genomen. De mogelijkheid tot het afwenden van het gevaar ? Werkstuk wordt met de hand in de draaibank gelegd. P2 De enige mogelijkheid tot het afwenden van het gevaar is een bewaakte afscherming omdat routine tot onoplettendheid leidt.

8. Risicobeoordeling volgens EN 954-1 Risicocategorie B 1 2 3 4 Uitgangspunt voor de risicobeoordeling van het Fail-Safe-deel van de besturing S 1 P 1 F 1 P 2 S 2 P 1 F 2 P 2 Risicocategorie 4 Risicocategorie 4 kan door een vaste afscherming bereikt worden, maar is in dit geval niet efficiënt omdat cyclisch in de gevaarlijke zone gegrepen moet worden. Een beweegbare afscherming met standbewaking, het beste met vergrendeling, is hier de geschikte veiligheidsmaatregel. Hoe de eindschakelaars gebouwd moeten zijn en hoe deze op een afscherming aan te brengen zijn, staat in de norm EN 1088. Dat deze eindschakelaars op functie bewaakt moeten worden, kan teruggevonden worden in de norm EN 60 204 of VDE 0113. Zoals u ziet, zijn deze normen zoals een raderwerk van tandwielen die in elkaar grijpen en elkaar steeds weer raken.

9. EN 954-1 Basisprincipe Risico- Samenvatting van de eis Systeemgedrag voor het bereiken categorie van de veiligheid door: Delen van het besturingssysteem met Wanneer een fout een veiligheidsfunctie en/of zijn optreedt, kan dit B beveiligingen en/of zijn tot verlies van de de keuze van de componenten dienen te worden ontworpen, veiligheidsfunctie componenten. geconstrueerd, geselecteerd en gecombineerd leiden. in overeenstemmingmet de relevante normen, zodat zij de te verwachte invloeden kunnen weerstaan. Voldoen aan de eisen van categorie B. Zoals beschreven bij 1 categorie B, maar met een hogere mate van Gebruik van beproefde veiligheids- betrouwbaarheid componenten en veiligheidsprincipes. van de veiligheidsfunctie. Voldoen aan de eisen van categorie B en 1. - Het optreden van een fout 2 tussen twee opeenvolgende De veiligheidsfuncties moeten met tijdsintervallen kan tot een gepaste tijdsintervallen door de verlies van de veiligheids- machinebesturing worden gecontroleerd. Functie leiden

10. EN 954-1 Basisprincipe Risico- Samenvatting van de eis Systeemgedrag voor het bereiken categorie van de veiligheid door: Voldoen aan de eisen van categorie B en 1. - Wanneer een enkele fout op- de structuur. 3 Besturingssystemen dienen zodanig te treedt, wordt de zijn ontworpen dat: veiligheidsfunctie altijd uitgeoefend. - een enkele fout in de besturing - Sommige, maar niet niet kan leiden tot het verlies van de alle fouten worden veiligheidsfunctie, en gedetecteerd. - indien (praktisch) mogelijk - Een opeenhoping de enkele fout wordt van niet gedetecteerde gedetecteerd. fouten kan tot het verlies van de veiligheidsfunctie leiden. Besturingssystemen dienen zodanig te - Wanneer fouten op- 4 zijn ontworpen dat: treden, wordt de - een enkele fout in de besturing veiligheidsfunctie niet kan leiden tot het verlies van de altijd uitgeoefend. veiligheidsfunctie, en - de enkele fout tijdens of vóór de volgende vraag naar de veilig- - De fouten worden heidsfunctie gedetecteerd wordt. Als dit tijdig gedetecteerd de structuur. niet mogelijk is, dan mag een opeenhoping waardoor verlies van van foutenniet tot verlies de veiligheidsfunctie van de veiligheidsfunctie leiden. wordt voorkomen.

11. Veiligheidsschakelaars herkent u aan een van de volgende tekens: P DIN 0660 T206 EN 60947-5-1

12. 3. EN 60204 Inwendig schema veiligheidsrelais

13. Basisschema voor EN 60204

14. V E R M O G E N K R I N G S T U U R K R I N G K 3 K 2 E s N s B I K 1 , K 2 e n K 3 : K 1 K 2 K 1 K 3 K 2 C o n v e n t i o n e l e r e l a i s M K M m e t m e c h a n i s c h K 3 v e r b o n d e n c o n t a c t e n K 3 K 2 K 1 Basisschema na EN 60204

15. Basisschema na EN 60204

16. Waarom Pilz veiligheidsrelais ? - Geringe inbouwbreedte: 90 mm tot 22,5 mm - Zeer korte bedradingstijd - Minder kans op bedradingsfouten - Pilz is aansprakelijk bij schade door een defect in een (verzegeld) Pilz relais - Pilz-relais zijn door diverse instanties zoals TÜV, BG EM III, Suva, goedgekeurd - Iedere eigengemaakte schakeling moet na opbouw, met simulatie van ieder mogelijke fout, getest worden. - Pilz is marktleider in veiligheidsrelais

17. Pilz: wereldleider in veiligheidsrelais - Betrouwbaarheidsgarantie - Veiligheidsgarantie - Groot aantal goedkeuringen, breed inzetbaar - Breedste gamma - Technische expertise/ advies ‘Gids voor de Europese machinerichtlijn’ ‘Interactive Guide’ Elektrische voorbeeldschema’s Jarenlange ervaring - Technische vernieuwingen - Prijs - Levertermijn

18. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 1. Wat is een veiligheidscomponent ? 2. Eisen gesteld aan veiligheidscomponenten. 3. Veiligheidsrelais en normen 4. De noodstopvoorziening 5. Hekbewaking 6. Tweehandenbediening

19. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 1. Wat is een veiligheidscomponent ? - Een component welke volgens de fabrikant een veiligheidsfunktie vervult - Bij een gebrekkige of slechte werking vormt de component een gevaar voor de veiligheid of de gezondheid van de blootgestelde personen.

20. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 2. Eisen gesteld aan veiligheidscomponenten - De component moet gedurende zijn ganse levensduur zijn werking kunnen vervullen. - Veiligheidscomponenten moeten dezelfde certificatie- procedure als machines ondergaan. - EG-typekeur voor bepaalde veiligheidscomponenten (Machinerichtlijn, bijlage IV) - Elke veiligheidscomponent moet een IIC verklaring hebben - Eventueel een CE-merkteken

21. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 3. Veiligheidsrelais en normen - Voldoen aan eisen voor veiligheidscomponenten - EN 60947.5 : eisen stuurrrelais, bijv. AC15 - EN 60204 - EN 954-1 - specifieke normen: EN 418 Noodstop EN 1088 Hekbewaking EN 574 Tweehandenbediening Alles geïnstalleerd volgens deze normen !

22. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 4. De noodstopvoorziening Machinerichtlijn eist dat iedere machine voorzien is van één of meer noodstopvoorzieningen

23. 4. De noodstopvoorziening Noodstop moet voldoen aan een aantal normen en richtlijnen : 1. Machinerichtlijn 2. A-normen:EN 292 EN 1050 B-normen:EN 418 : “Veiligheid van machines, functionele aspecten en ontwerpprincipes van noodstopapparatuur.” EN 60204 EN 954-1 C-normen: afhankelijk van het machine-’type’

24. 4. De noodstopvoorziening • Veiligheidstechnisch beproefd • Duidelijk herkenbaar en zichtbaar : roodmet eengeleachtergrond • Eenvoudig en veilig toegankelijk voor bediener en andere personen • Eén of meer mechanisch gedwongen verbreekcontacten • Aantal contacten afhankelijk van de risicocategorie Cat. B, 1 en 2 1 verbreekcontact Cat. 3 en 4 2 verbreekcontacten • Zichzelf vergrendelen na indrukking • Alleen handmatig te ontgrendelen • Herstart na noodstop, twee bewuste handelingen: - ontgrendelen noodstopschakelaar - resetten noodstoprelais, opstarten machine via startknop

25. Twee noodstopcategorieën • Stopcategorie 0 • Stoppen van de machine door het onmiddellijk afschakelen van de energietoevoer naar alle aandrijvingen • Alleen gebruik maken van electro-mechanische componenten • Software of electronische logica niet toegestaan • Stopcategorie 1 • Gecontroleerd stoppen van de machine waarbij spanning blijft staan op die delen die van belang zijn voor het veilig stoppen. • Nadat gestopt is moet alsnog alles spanningsloos gezet worden. • Alleen gebruik maken van electro-mechanische componenten

26. Indeling van de noodstoprelais Indeling van de Noodstop Veiligheidscircuit Foutbeoordeling buitenschakeling Aansturing PNOZ Categorie 1, 2PNOZ X1 Aardsluitingen worden PNOZ 2 gedetecteerd. PNOZ 5 PNOZ Z Fouten in het veiligheids- PNOZ X7 circuit worden gedetecteerd. Noodstop Aan

27. Indeling van de noodstoprelais Indeling van de Noodstop Veiligheidscircuit Foutbeoordeling buitenschakeling Aansturing PNOZ Categorie 2PNOZ X1 Aardsluitingen worden PNOZ 2 gedetecteerd. PNOZ 5 PNOZ Z Fouten in het veiligheids- PNOZ X7 circuit worden gedetecteerd. Onderlinge sluting tussen A1 en A2 wordt gedetecteerd. Noodstop Aan Kortsluiting in de drukknop wordt niet gedetecteerd,vandaar slechts categorie 2

28. Type PNOZ 2 PNOZ 5 PNOZ X1 PNOZ X7 Risico-categorie: Intern- 4 Extern- 2 Technischegegevens • Bedrijfsspanning aan noodstopdrukknop • Terugkoppelcircuit • LED Net, 1/2 Kanaal • Bedrijfsspanning 24, 110, 120, 230 V AC • Uitgang 3 M, 1 V • Schakelvermogen 8 A • Breedte 90 mm • Bedrijfsspanning aan noodstopdrukknop • Terugkoppelcircuit • Bedrijfsspanning 24, 110, 120, 230 V AC 24 V DC • Uitgang 2 M • Schakelvermogen 6 A • Breedte 45 mm • Bedrijfsspanning aan noodstopdrukknop • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 3 M, 1 V • Schakelvermogen 5 A • Breedte 22,5 mm • Bedrijfsspanning aan noodstopdrukknop • Terugkoppelcircuit • LED Net, 1/2 Kanaal • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 2 M • Schakelvermogen 5 A • Breedte 22,5 mm

29. Indeling van de noodstoprelais Indeling van de Noodstop Veiligheidscircuit Foutbeoordeling externe schakeling Aansturing PNOZ Categorie 3PNOZ Aardsluitingen worden PNOZ X5 gedetecteerd. PNOZ 3 PNOZ 4 Fouten in het veiligheids- PNOZ V circuit worden PST 3 gedetecteerd. Fouten in de drukknop worden gedetecteerd. Noodstop Aan

30. Type PNOZ 1 PNOZ X5 PNOZ 4 PNOZ V Risico-categorie: Intern- 4 Extern- 3 Technischegegevens • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Terugkoppelcircuit • LED Net en 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24, 42, 48, 100, 110, 115, 120, 230 V AC, 12, 24 V DC • Uitgang 3 M, 1 V • Schakelvermogen 8 A • Breedte 90 mm • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Terugkoppelcircuit • LED Net en 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 2 M • Schakelvermogen 5 A • Breedte 22,5 mm • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Terugkoppelcircuit • LED Net en 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 3 M, 1 V, 1 M • Schakelvermogen 8 A • Breedte 90 mm • Bedrijfsspanning aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Terugkoppelcircuit • LED Net en 1ste en 2de kanaal en 1ste en 2de kanaal tv • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 3 M, 1 V, 1 M • Schakelvermogen 8 A • Breedte 90 mm

31. Indeling van de noodstoprelais Indeling van de Noodstop Veiligheidscircuit Foutbeoordeling externe schakeling Aansturing PNOZ Categorie 4PNOZ X2 Aardsluitingen worden PNOZ X3 gedetecteerd. PNOZ 6 PNOZ 8 PNOZ 10 Fouten in het PNOZ 11 veiligheidscircuit PNOZ 15 worden gedetecteerd. PNOZ 16 PNOZ Ex Fouten in de drukknop PNOZ XM1 worden gedetecteerd. Onderlinge sluitingen in de drukknop en de toevoer worden gedetecteerd. N Noodstop Aan

32. Type PNOZ X2 PNOZ 8 PNOZ 11 PNOZ 16 Risico-categorie: Intern- 4 Extern- 4 Technischegegevens • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Detectie onderlinge sluiting • Terugkoppelcircuit • LED 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24 V DC • Uitgang 2 M • Breedte 22,5 mm • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Detectie onderlinge sluiting • Terugkoppelcircuit • LED 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24, 110, 120, 230 V AC 24 V DC • Uitgang 3 M, 1 V • Halfgeleideruitgangen • Breedte 90 mm • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Detectie onderlinge sluiting • Terugkoppelcircuit • LED 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24, 110, 120, 230 V AC 24 V DC • Uitgang 7 M, 1 V • Halfgeleideruitgangen • Breedte 90 mm • 24 V DC aan de noodstopdrukknop • 1- of 2-kanalige schakeling • Detectie onderlinge sluiting • Terugkoppelcircuit • LED 1ste en 2de kanaal • Bedrijfsspanning 24, 110, 120, 230 V AC en 24 V DC • Uitgang 2 M • Halfgeleideruitgangen • Breedte 45 mm • Schakelmatten

33. Zelfbewakende en redundante uitgangselementen

34. Algemene en lokale noodstoppen

35. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 5. Hekbewaking Zelfs een machine met geheel omsloten bewegende delen moet volledig aan de richtlijnen en relevante normen voldoen Deze machines kunnen bij onderhoud en reparatie weldegelijk gevaar opleveren

36. 5. Hekbewaking hekbewaking moet voldoen aan een aantal normen en richtlijnen : 1. Machinerichtlijn 2. A-normen: EN 292 EN 1050 B-normen: EN 1088 : “blokkering met en zonder blokkeervoorziening” EN 60204 EN 954-1 EN 294 : veiligheid van machines afstanden voor de bovenste ledematen C-normen: afhankelijk van het machine-’type’

37. 5. Hekbewaking Keuze van het type afscherming is afhankelijk van: 1. Uitkomsten van de risico-beoordeling van de machine 2. De noodzaak van toegang van de bediener tot de gevaren-zone tijdens de gewone werking en/of toegang van andere personen bij bepaalde werkzaamheden. 3. Aanwijzingen uit de C-norm van de desbetreffende machine.

38. 5. Hekbewaking Soorten van afschermingen: Vaste afscherming: - wordt permanent op zijn plaats gehouden - verwijderen of openen zonder gereedschap is niet mogelijk. - mag zonder bevestigingsmiddelen niet op zijn plaats blijven. Beweegbare afscherming: - de afscherming is door mechanische middelen (scharnieren, rechtgeleidingen,...) met de machine verbonden of in de nabijheid van de machine vastgezet. - Kan zonder gereedschap geopend worden. - met of zonder vergrendeling

39. 5. Hekbewaking Richtlijn- en normeisen: hekbewakingsschakelaars - veiligheidstechnisch beproefd - voldoen aan de norm EN 60947.5 - positief bekrachtigd: ingedrukt bij open hek - mechanisch gedwongen contacten - aantal schakelaars afhankelijk van risicocategorie: B,1 en 2 : 1 schakelaar, positief bekrachtigd 3 en 4 : 2 schakelaars, één positief en één negatief bekrachtigd. - vergrendeling noodzakelijk als toegangssnelheid persoon >> stopsnelheid proces. Vrijgave van vergrendeling gebeurt d.m.v. stilstandsbewaking, veilig toeretalbewaking of veiligheidstijdrelais.

40. P Mechanisch gedwongen contacten, positief schakelend Afscherming open P Schakelaar GOED gemonteerd Schakelaar FOUT gemonteerd

41. Aantal schakelaars volgens EN 1088 Afscherming gesloten Categorie 1 1 schakelaar P Categorie 2 Positief gedwongen

42. Aantal schakelaars volgens NEN-EN 1088 Risicocategorie 3 Afscherming gesloten Positief gedwongen Risicocategorie 4 Sch. 1 Sch. 2 P P Negatief gedwongen

46. V. Het gebruik van veiligheidscomponenten 6. Tweehandenbediening Een tweehandenbediening moet voldoen aan een aantal normen en richtlijnen : 1. Machinerichtlijn: bijlage IV 2. A-normen: EN 292 EN 1050 B-normen: EN 574 EN 60204 EN 954-1 C-normen: afhankelijk van het machine-’type’

47. 6. Tweehandenbediening Eisen volgens EN 574: - gelijktijdigheid van bediening moet kleiner of gelijk zijn aan 0,5 seconde. - Het uitgangssignaal mag pas opnieuw gegeven worden na het loslaten van beide drukknoppen. - Het loslaten van één of beide drukknoppen moet leiden tot het onderbreken van het uitgangssignaal. - De uitgangscontacten moeten minstens bestaan uit 2 maakcontacten. - positie van drukknoppen wordt ook gereglementeerd. - aantal contacten per drukknop afhankelijk van de categorie: Categorie B & 1: 1 n/o per knop Categorie 3 & 4: 1 n/o en 1 n/g per knop

48. 6. Tweehandenbediening P1HZ2, categorie 1

49. 6. Tweehandenbediening P2HZ5, categorie 4

50. The spirit of safety.