Küresel kriz ve Türkiye ekonomisinin büyüme sorunu

1. Küresel kriz ve Türkiye ekonomisinin büyüme sorunu Prof. Dr. Seyfettin Gürsel Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (betam) Direktörü Adalet ve Kalkınma Partisi Ankara, 18.06.2009

2. Sürdürülemez büyüme İşgücü piyasası dinamikleri Krizle patlayan işsizlik Büyüme sorunu Sunum planı

3. Sürdürülemez büyüme

4. Sürdürülemez büyüme Türkiye krizden önce düşük büyüme rejimine girmişti. Kaynak: TUİK Grafik 1. Sanayi üretim endeksi

5. Sürdürülemez büyüme Kronik cari açık Kaynak: TUİK ve betam Grafik 2. Cari açık dengesi

6. Sürdürülemez büyüme Cari açığın finansmanı Kaynak: TUİK ve betam

7. Sürdürülemez büyüme Türk Lirası uzun dönemde değerlendi Source: TUİK Grafik 3. Reel efektif kur

8. İşgücü piyasası dinamikleri Türkiye’de işsizliğin denklemi Tarım dışı işgücü arzı artışı 3 % (550,000) İşsiz sayısını sabit tutmak için gerekli istihdam artışı 550,000 İstihdam büyüme esnekliği 0.5 Gerekli tarım dışı büyüme oranı 6 % Gerekli büyüme oranı 5.5 %

9. İşgücü piyasası dinamikleri * Betam tahmini Source: TUİK ve betam

10. Kriz ve patlayan işsizlik Kaynak: TUİK ve betam Grafik 4. Türkiye’de işsizlik

11. Kriz ve patlayan işsizlik İşgücüne katılım Kadınların işgücüne katılımı arttı TUİK ve betam Grafik 5. Türkiye’de İşgücüne katılım

12. Kriz ve patlayan işsizlik İstihdama katılım Kadın istihdamı arttı. Erkek istihdamı düştü. Grafik 6. Tarım dışı istihdam (yıllık % değişim)

13. Büyüme sorunu Tarihsel yakınsama Grafik 7. Kişi başına düşen GSYH (Satın alma gücü paritesine göre düzeltilmiş)

14. Büyüme sorunu İki model ortaya çıkıyor; • Doğu Avrupa (demokratik model) • Asya (otoriter model )

15. Türkiye ekonomisinin potansiyel büyüme denklemi Toplam yatırım : GSYH’nın % 20’si Sermaye stok artış ı GSYH’nın yüzde 7’si Büyümeye katkı : % 3.5 ( = 0.5) İşgücü arzı artışı: % 2 Büyümeye katkı: % 1 (1 - = 0.5) Toplam faktör verimliliği artışı Büyümeye katkı: Büyüme sorunu % 3.5 % 1 % 0.5 - % 1 % 5 - % 5.5 Potansiyel büyüme

16. Avrupa Birliğine yakınsama GSYH’nin büyüme oranı TR – AB(27) : % 5.5 - % 2 = % 3.5 Nüfusun büyüme oranı TR – AB(27) : % 1 - % 0 = %1 GSYH ve nüfus büyüme oranı arasındaki fark : % 2.5 Kişi başına düşen GSYH (Eurostat, 2007) TR/EU(27):% 40 10 sene içerisindeki kişi başına düşen GSYH yakınsaması +% 30 10 sene içerisindeki kişi başına düşen GSYH TR/EU(27): % 40 * 1.3 = % 52 Büyüme sorunu

17. Büyüme sorunu • Türkiye ekonomisinin ikilemi • Sürdürülebilir bir cari açık • Doğu Avrupa modeline uyumlu geçiş (2% – 3 % cari açık) • Cari açığın kapanması • Asya modeline sert geçiş

18. Büyüme sorunu Doğu Avrupa modeli • Sınırlı kur rekabet gücü • Kontrol altında bir cari açık (Doğrudan yabancı sermaye finansmanı) • Rekabet artırıcı reformlar (İşgücü piyasası, eğitim, işlem maliyetleri) • Maliyetleri kısmen sosyal güvenlikten kısmen savunma harcamalarındaki kısıtlamalardan)(barış temettüsü) AB’ye üyelik süreci şart!

19. Büyüme sorunu Asya modeli • Kapanan cari açık • Yüksek rekabet • Rekabetçi kur (düşük enflasyon ?) • Düşük işçi maliyeti (politik kısıtlar) • Sosyal politikalardan taviz • Artan tasarruf (+ % 2 - 3 ) Otoriter rejim gereksinimi