Actief burgerschap voor en door ouderen: wat mogen we verwachten?

1. Actief burgerschap voor en door ouderen: wat mogen we verwachten? Evelien Tonkens Universiteit van Amsterdam www.actiefburgerschap.nl

2. Actief burgerschap voor ouderen: • Vergrijzing, schaarste in personeel en kosten: -> combinaties professionele zorg, mantelzorg en vrijwilligerswerk = wmo-ideaal • Onderzoek Op zoek naar weerkaatst plezier: samenwerking verloopt prima voor hoger opgeleide, bureaucratisch competente burger met leidinggevende kwaliteiten (M. Boekholdt bijv.) • Voor alle anderen: problematisch, oa. door calculerende instituties

3. Ouderen en sociale uitsluiting • 27% van de 65+ers heeft het gevoel niet mee te tellen in de samenleving • Tegenover 6% van alle burgers • 6% van de 65+ers heeft een tekort aan sociale contacten • Tegenover 11% van alle burgers

4. Actief burgerschap door ouderen: wat doen ouderen al? • 34 % van de 65+ers verricht mantelzorg of vrijwilligerswerk • Tegenover 30% van de 65-ers • 51% van degenen die mantelzorg en 41%vrijwilligerswerk verrichten, heeft het gevoel sterk mee te tellen in de samenleving (scp 2004) • Tegenover 47% van de betaald werkenden • En tegenover 26% van de mensen die niet (on)betaald werken ->Vrijwilligerswerk en mantelzorg even integrerend als betaald werk

5. mantelzorg: • Meeste mantelzorgers 65+ • Mantelzorg net zo effectief tegen sociale uitsluiting als betaald werk (scp 2004) • Slechts 7% heeft geen positieve ervaringen • Niettemin: 45% van de mantelzorgers ervaart ‘matige tot ernstige belasting’, mn. bij (scp 2009) • voorkoming opname • zorg partner (iit ouder) • er alleen voor staan (1/3 van de mantelzorgers) • geen hulp durven vragen

6. Overbelasting mantelzorg: wat helpt? • Waardering en erkenning • Belasting bespreken in netwerk; hulp durven vragen (vgl eigen kracht conferentie) • ‘Managen’ van het netwerk • Zorgzame instituties • Respijtzorg

7. Vrijwilligers in de intramurale zorg Stijgende tekorten; onderzoek: • Reguliere vrijwilligers: willen veel vrijheid; doen (bijna) alsof ze thuis zijn. • Egoïsme of vermaatschappelijking? • Blijven (soms te?) lang • Geleide vrijwilligers: willen geen vrijheid maar heldere taken en opdrachten • Beide groepen werken los van elkaar

8. Vrijwilligers in de zorg thuis • Weerkaatst plezier • Risico van vrijwilligersklem

9. Neemt aantal vrijwilligers af? • Nee, sinds 1970 stabiel, maar: • Stijging 1970-1990 • Daling sinds 1990 onder alle groepen.. • Behalve onder ouderen: stijging sinds 1970 • Verklaring: • Religie : ouderen minder ontkerkelijkt • Tijd: ouderen minder onder tijdsdruk

10. Zorg in de buurt? Vier groepen met verschillende oriëntatie: • Huiskamer • Wooncomplex (groepswoning, seniorencomplex) • Buurt • Samenleving • Deze verschillen hangen vermoedelijk samen met gezondheid en opleiding • Buurtromantiek? Voor sommigen dus prima, voor anderen juist niet

11. Vrijwilligers werven en behouden • Persoonlijk vragen: • 2/3 van de vrijwilligers is gevraagd • Matchen met oriëntatie (huis, wooncomplex, buurt, samenleving) • Triggers: verhuizing, baanwisseling, pensioen • Meeste vrijwilligers zeer loyaal • Redenen voor stoppen: slechte gezondheid, verhuizing, baan, conflict