BALKANLAR “Tarih üreten değil, tarih tüketen bir alan” W. Churchill

1. BALKANLAR “Tarih üreten değil, tarih tüketen bir alan” W. Churchill

2. İçerik: • Soğuk Savaş Yıllarında Balkanlar • Soğuk Savaş’tan Günümüze Balkanlarda Yaşanan Gelişmeler • Balkanlar ve Türkiye

3. Jeopolitik Önem: • Avrupa’nın beş büyük yarımadasından biri • Avrupa, Akdeniz ve Ortadoğu siyasetinde etkin olma imkanı sağlayan, • Avrupa’nın diğer bölgelerine geçit imkanı veren, • Asya kıtasının bitişiğinde ve Afrika’ya yakın • Büyük güçlerin rekabet ve mücadele alanı.

4. Coğrafi Konum • Güneyde Akdeniz • Güneydoğuda Ege, Marmara ve Karadeniz • Güneybatı da Adriyatik Denizi ile çevrili bir yarımadadır. • Arnavutluk,Bosna-Hersek, • Bulgaristan, Karadağ, Makedonya, Yunanistan, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya, Romanya ve Türkiye. • Etnik Gruplar; Türk, Arnavut, Bulgar, Slav ve Yunan. • “Balkan”; sarp ve ormanlık sıradağ, sazlık.

5. Tarihsel Arka Plan • Edirne’nin fethi (1361) ile 14.yy’ dan 20.yy’a kadar Osmanlı toprağı • 1912-13 Balkan Savaşları • I. Dünya Savaşı’nın çıkış noktası • Avusturya; Saint German, Bulgarsitan; Neuilly, Macaristan ; Trianon, Türkiye; Lozan. • Yıkılan üç büyük imparatorluğun( Rusya, Avusturya- Macar. ve Osmanlı) yerine Türkiye, Romanya, Bulgaristan, Arnavutluk ve Yunanistan kuruldu. • II.Dünya Savaşı’nda İtalya’nın Arnavutluk’u ele geçirmesi,Yunanistan’a yönelmesi, Almanya’nın Yugoslavya topraklarına girmesi

6. Soğuk Savaş Yıllarında Balkanlar • Yüzdeler Antlaşması: Stalin ve Churchill arasındaki gayrı resmi uzlaşı. Buna göre; Romanya; %90 Sovyet,%10 ABD+İngiltere Yunanistan; %90 ABD+İngiltere ,%10 Sovyet Bulgaristan; %75 Sovyet, %25 ABD+İngiltere Yugoslavya; %50 Sovyet, %50 ABD+İngiltere Dönemin temel özellikleri; • Batı ve Doğu Blok’u arasında “sınır bölgesi” • SSCB’nin dağılışını başlatan Yugoslavya’daki ayrılıkçı hareketler • Akdeniz ve Ortadoğu’ya yönelen SSCB’nin Balkanlardaki başarısızlığı ve suya düşen hayalleri

7. Dönemin Önemli Gelişmeleri Yugoslavya’nın Sovyet Bloku’ ndan ayrılması (1948) Josef Tito’nun önünde iki yol vardı: - Bağımsız olmak, - Sovyet uydusu olmak.

8. Batı Bloku’nda Kurulan Örgütler ve Gelişmeler • Truman Doktrini(1947):Türkiye’ye 100, Yunanistan’a 300 milyon dolar yardım • Marshall Planı(1947):Komünizm tehdidine karşı belirlenen ihtiyaçlara göre Avrupa’ya yardım • NATO(Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü):1949 kuruldu. 1952 Türkiye ve Yunanistan’ın üyeliği

9. Doğu Bloku’nda Kurulan Örgütler ve Gelişmeler • Cominform(Komünist ve İşçi Partileri Enformasyon Bürosu): SSCB, Romanya, İtalya, Fransa, Yugoslavya, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya komünist partileri. 1956’da dağıldı. • Comecon(Karşılıklı Ekonomik Yardım Konseyi): 1949’da kuruldu. Önce Marshall Planı, sonra AT’ye karşı faaliyet yürüttü. • Varşova Paktı: NATO’ya karşı 1955’te kuruldu.Üyeler; Bulgarsitan, Çekoslavakya, Macarsitan, Polonya, Romanya, Doğu Almanya, SSCB. • Brejnev Doktrini: Devlet Başkanı Leonid Brejnev “Sosyalizmin tehlikeye düştüğü her yerde Sovyetlerin • müdahalesi hem hakkı hem ödevidir”.

10. Makedonya Meselesi • Vardar Makedonyası: Yugoslav • Pirin Makedonyası: Bulgar • Ege Makedonyası: Yunan 1991’de bağımsızlık ilanı, Yunanistan’ın tepkisine yol açtı.Talepleri; adının Üsküp Cumhuriyeti olması, toprak istememesi. Yunanistan’a göre; hem eski Yunan toprağı hem Makedonlar Slavlaştırılmış Yunanlı. Bağımsızlığı;Bulgaristan,1994’te hem Rusya, hem ABD tanıdı.

11. Soğuk Savaş’tan Günümüze Balkanlarda Yaşanan Gelişmeler Tek kutuplu sistem ve “Yeni Dünya Düzeni”; • Ulus. hukuka aykırı hiçbir eylem kabul edilmeyecek/cezasız kalmayacak • Ulus. politikanın hiçbir aktörü kuvvet kullanımı yoluyla toprak kazanamayacak. Slobodan Miloseviç’in idealleri; • Kosova ve Voyvodina’nın özerkliğinin kaldırılması • Sırp-Hırvat- Sloven Krallığı benzeri üçlü federasyon kurulması • Yeni kurulan cumhuriyetlerin yutulması ve Federasyonun hakim kılınması

12. Miloseviç’in genel yaklaşımı;”etnik açıdan türdeş olmayan hiçbir yerde istikrar olamaz”. Bunun için iki yol belirlemiştir: - Baskı yoluyla yerlerinden etmek, -Kuvvet kullanarak göçe zorlama ya da etnik temizlik (1991) Hırvatistan ve Slovenya’nın bağımsızlığı

13. Bosna’nın ikilemi; Yugoslavya Federasyonu içinde kalmak mı? Tek taraflı bağımsızlık ilanı mı? Aliya İzzetbegoviç: “Bosna-Hersek Cumhuriyeti, parçalanmamış bir Yugoslavya’ nın parçası olur ama parçalanmış bir Yugosvlaya’nın içinde kalmayı Büyük Sırbistan’ın atında ezilmemek için reddedecektir”.

14. 3 Mart 1992 bağımsızlık ilanı Bosna- Hersek Savaşı(Nisan 1992) • BM Kararları: 713 ; Güvenlik Konseyi kararı olmadıkça,ilah ve askeri mühimmat sevk edilemez. 721; BM Barış Koruma Gücü oluşturulması 808;Eski Yugoslavya’da işlenen suçlar için ulus. Mahkeme kurulması. • AB nin Tutumu ve NATO müdahalesi Dayton Antlaşması(14 Aralık 1995)

15. Dayton Antlaşması’na göre; • Bosna-Hersek’in %34’ünü oluşturan Sırplara %49 toprak • Bosna-Hersek ile beraber Sırp Cumhuriyeti’nin de tanınması Sonuç; kuvvet kullanarak hem toprak hem devlet sahibi olan Sırplar. Srebrenitza Katliamı: BM güvenli bölgesi 13-70 yaş arası 8000 Boşnak erkeği kurşuna dizilerek öldürüldü.

16. Savaş sonunda 312 bin kişi öldü. Bunların 200 bini Boşnak’tı.50 bin kadına tecavüz edildi. Hala toplu mezar aramaları yapılıyor.

17. 1.Ratko Miladiç 2.Radovan Karadzic 3. Miloseviç Bosna Sırp Ordusu Sırp Cumh. Dev. Bşk. Sırp Cumh. ve Yugoslav. Başkomutanı Federasyonu Devlet Başkanı

19. Kosova Sorunu • Kosova; Sırbistan’ın iki özerk bölgesinden biri (diğeri Voyvodina) • 1989’da özerkliği tek taraflı olarak kaldırıldı. Polis ve ordu birimleri güçlendirildi.Sebep; Miloseviç’ in “Kosova için Seferberlik” çağrısı (400 bin Sırp Kosova’ya yerleşecek) • Kosovalı Arnavutların bağımsızlık ilanı (2 Temmuz 1990). Kosova Demokratik İttifakı(KDİ) Başkanı İbrahim Rugova Devlet Başkanı. • Bağımsızlık tanınmadı. Nedeni; yayılma korkusu. • BM gündemini alınmadı.Nedeni; Çin ve Rusya ‘nın tutumu

20. Kosova Sorunu’nu ele alan platformlar; • BM nezdinde kurulan “Bağlantı Grubu” • AGİT(1992’de kuruldu.) • BM Genel Sekreteri’nin girişimleri BM’nin 1160 sayılı kararı; Yugoslavya’nın toprak bütünlüğü çerçevesinde çözülmeli Ayrıca “arttırılmış statü” (geniş özerklik ve kendi kendini yönetim) Miloseviç- Holbrooke Görüşmesi(14 Ekim 1998) “Kosova Tahkikat Misyonu Antlaşması” imzalandı( NATO’ nun inceleme uçuşları yapması)

21. Racak Köyü Katliamı: 45 sivil Arnavut’un cesetlerinin bulunması • NATO’nun hava kampanyası başlatması Amaç, Yugoslavya’yı müzakere masasına oturtmak • BM 1244 sayılı karar; KFOR(Kosova Barış Koruma Kuvveti) • 17 Şubat 2008 bağımsızlık ilanı Tanıyan ülkeler; ilk tanıyan Kosta Rica,ABD, Türkiye, Arnavutluk, İngiltere, Afganistan da dahil 65 ülke Tanımayanlar; Rusya,Yunanistan, Sırbistan,Kıbrıs Rum Kesimi

23. Balkanlar ve Türkiye Türkiye’nin Balkan Sorunlarına Yaklaşımı • Balkanlar’daki gelişmelerde söz sahibi olmak ve bölgedeki Türklerin koruyucusu olarak kabul edilmek • Tarihsel Osmanlı mirası algısı: Balkanlardaki Türk ve Müslüman nüfusla ilgilenme zorunluluğu. • Balkan krizleri süresince Türk kamuoyunun artan ilgisi • Kuvvet kullanımından kaçınma ancak diplomatik açıdan “aktif politika” izleme

24. Türkiye’nin Balkan Krizleri Karşısındaki Tutumu Bosna Krizi: Diplomatik açıdan aktif politika izledi .Bosna’ya “meşru müdafaa hakkı” tanınması için tasarı hazırladı. Silah ambargosunun taraflara eşit uygulanmasını savundu. BM tarafından asker gönderilecek ülkeler listesine eklendi. Cumhurbaşkanı Özal’ın, Bosna Mitingi ve Bosna-Hersek ziyareti .

25. Kosova Krizi: Önceleri Yugoslavya’nın toprak bütünlüğünü savunurken, artan şiddet karşısında Kosovalı Arnavutlar lehine tavır aldı. -Yugoslavya’ya sert önlemler alınmasından yana olan ABD ile aynı doğrultudaydı. -Balıkesir ve Bandırma havaalanları NATO savaş uçaklarına açıldı. -1000 kişilik bir birlik ile KFOR’ a katıldı. -Bağımsızlık ilanının ardından Kosova’yı tanıdığını açıkladı.

26. Türkiye’nin Balkan Politikasındaki Eğilimleri • Tek başına maceraya girişme yerine Batı yanlısı tutum izleme • Balkan politikasının ABD ve Batı ile uyum ve işbirliği içinde olması • Balkanlardaki müttefikleri ile Türk kamuoyunun beklentileri arasında denge gözetmesi

27. Türkiye’nin Kullanabileceği Araçlar • NATO: Türkiye’nin NATO içindeki konumunun Balkanlarla ilintilendirilmesi • İKÖ: Bölgedeki bunalımların İslam dünyası sorunu olarak görülmesinin sağlanması • KEİK: 1992’de kuruldu.Fikir babası; Şükrü Elekdağ.Türkiye’nin öncülüğünde kurulan örgüt ile ticari, ekonomik çevresel, bilimsel işbirliğini geliştirmek amaçlandı. Üyeler; Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Moldova, Ukrayna, Rusya, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan.