ELEKTROMANYETİK KİRLİLİK VE HALK SAĞLIĞI

1. ELEKTROMANYETİK KİRLİLİK VE HALK SAĞLIĞI PROF. NECATİ DEDEOĞLU AKDENİZ ÜNİV. TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ÖĞRETİM ÜYESİ

2. HER YIL GİDEREK DAHA FAZLA KULLANIYORUZ Evlerimizi aydınlatan, işlerimizi kolaylaştıran elektriğin çok yararı var. Ama acaba zararı da var mı ? Birbirimizle iletişimi kolaylaştıran cep telefonlarının, baz istasyonlarının çok yararı var. Ama acaba zararı da var mı? VAR !!!

8. ELLEKTRİK ALANLAR – MANYETİK ALANLAR Elektrik İletim Hatları Kronik Maruziyet Çocukluk Lösemisi ( Kan Kanseri) Cep Telefonları Kronik Maruziyeti Beyin Tümörleri Baz İstasyonları Kronik Maruziyeti Kanserler ? Semptomlar ? Dünyada 4.6 milyar kişi cep telefonu kullanıyor Küçük bir risk olsa bile önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelir

9. TÜRKİYEDE CEP TELEFON KULLANIMI ( TUİK) YIL SABİT TEL CEP TEL ( Abone X 1000) 2001 18 904 19 503 2002 18 214 23 323 • 18 917 27 888 8 yılda • 19 125 34 708 % 338 artış • 18 978 43 609 • 18 832 52 663 • 18 201 61 976 • 17 502 65 824

10. Cep telefonu ABD’de en çok nefret edilen ama onsuz yapılamayan alet seçildi ( Televizyon ve çalar saati geçip )TARİHÇE Teknolojiyi askerler II. Dünya Savaşından beri kullanıyordu Halk arasında ilk kez 1970 lerde kullanıldı ( Japonya ve İskandinavya ) 1. nesil, ağır, büyük cihazlar 1980-1990 arasında sadece arabalarda anten ile kullanıldı 1992 : 2. nesil elde taşınabilir telefonlar üretildi (Finlandiya) 2001: 3. nesil telefonlar,video ve yoğun bilgi taşıyabiliyor Dünyanın en hızlı yayılan teknolojik gelişmesi (%60 kullanım) Yoksulların da satın alabilecekleri kadar ucuzlayan cihazlar

11. DİĞER ETKİLER EMF dalgalarının bitki ve böceklere etkisi Trafik kazaları Kalp piline , işitme cihazına etki Hastanedeki hassas elektronik aletlere zarar Uçaklarda tehlike Hastane enfeksiyonları yayılması Baz istasyonlu binaların satış değerinin düşmesi Kent görünümünü çirkinleştirmesi, estetik kirlilik

12. Baz istasyonunun zararı zamanla artabilir • Haberleşme trafiği artmasıyla alan değerleri yükselir • 3 G gibi yeni teknolojiler çok daha yoğun bir maruziyete neden olmaktadır • Her geçen gün iş ve evimizdeki elektromanyetik dalga kaynakları artmakta ve çeşitlenmektedir • Hava ısısının ve nemin yüksek olduğu ortamlarda veya aktivite sırasında maruziyet etkisi artar Herhangi bir anda yapılan ölçümün sınırlar içinde bulunuyor olması fazla anlam taşımaz. Bu değer değişebilir. Ayrıca, uzun dönemde insan vücudunda neler olabileceğini göstermez

13. SINIR DEĞERLER İÇİNDE KULLANMAK ZARARSIZ MI ? • Şu anda kullanılan ICNIRP standart önerileri eskidir (1998). Radyo dalgalarının ısı arttırma dışı etkilerine ve uzun dönem etkilerine göre hazırlanmamıştır. • Mevcut sınırların 100-1000 misli küçük değerlerde bile sağlık sakıncaları saptanmıştır. Maruziyetin insanı etkilemediği bir alt sınır bulunmayabilir( Biyoinitiative Report) • “Değerler rehber niteliğinde olup ne uyma zorunluluğu vardır ne de bu konudaki son sözdürler. Hükümetlerin ve şirketlerin savunma kalkanı hiç değildirler” ( ICNIRP Başkanı, 2008) ÜLKELERİN HANGİ SINIR DEĞERLERİ KULLANACAĞI TEKNİK DEĞİL POLİTİK BİR KARARDIR

14. BAZ İSTASYONLARI İÇİN Türkiye: Tek cihaz için ICNIRP değerinin 1/4 ü İsviçre: ICNIRP değerinin 1/10 u Slovenya: Hastane,okul, spor sahası için 1/10 u İtalya: ICNIRP değerinin 1/10 u, hastane ve okullarda 1/30 u Lüksenburg: ICNIRP değerlerinin 1/20 si Lituanya: ICNIRP değerlerinin 1/100 ü Özellikle manyetik dalga ( ELF) maruziyetinde ülkeler önerilen sınırların 250-500 misli daha düşük değerler benimsemektedirler.

15. Çocuklar ( anne karnındaki bebekler ) tüm çevresel etkilere karşı çok hassastırlar. Büyüme dönemindeler ve dokuları ve sistemleri fazla etkileniyor. Ayrıca, EMF nin ısısal ve ısısal olmayan zararlarından uzaklaşamıyorlar. Bebekler büyüklere göre 2 misli fazla enerji soğururlar “ Mevcut standartlar çocukların güvenli ve sağlıklı gelişmeleri açısından tehdit oluşturuyor” Prof. Yuri Grigoriev 2008 (Rus Ulusal Komite Başkanı) Yaşlılar ve hastalar da risk altındadırlar. ICNIRP değerleri sürekli tartışılıyor ve yeni araştırmalar ışığında aşağıya çekiliyor.

16. OLAYLARA SADECE “SINIR DEĞERLER SAĞLANIYOR , O HALDE SORUN YOK” DİYE YAKLAŞMAK , KARŞI KARŞIYA OLUNAN PROBLEMİ HAFİFE ALMAK DEMEKTİR (Prof. Levent Sevgi) En küçük bir özensizliğin maddi değerlerle ölçülemeyecek kadar ağır sonuçlar doğurması kaçınılmazdır. Bunun için zarar görenin zararını değil, tesis ve işletme sahibinin kişilere ve çevreye bir zarar vermediği ve herhangi bir olumsuz sonuç yaratmadığını kanıtlaması gerekir. ( Yargıtay kararı : 2004/971)

17. İHTİYAT İLKESİ BİR UYGULAMANIN TOPLUM VEYA ÇEVRE AÇISINDAN CİDDİ VE GERİ DÖNÜLEMEZ SONUÇLARA YOL AÇABİLECEĞİ KUŞKUSU VARSA, ÖNLEM ALMAK İÇİN TAM VE KESİN BİLİMSEL KANIT BEKLENMEZ. ( AB Maastricht Ant. 1992 ) İnsan sağlığına yönelik risklerin varlığı ya da boyutu hakkında bilimsel şüphe varsa karar vericiler durumun tam olarak gerçekleşmesini ya da ciddileşmesini beklemeden gerekli önlemleri almalıdırlar. ( Sempozyum sonuç bildirisi , 2009)

18. AHLAKİ SORUN . Sigara içenlerin işyerinde kendi odalarında bile olsa sigara içmeleri yasaklanmıştır. Amaç sigara içmeyenleri korumaktır. Cep telefonu kullananların da kendi iletişimleri uğruna, kullanmayanları ( 0-15 yaş çocuklar, anne karnındaki bebekler, cep telefonu kullanmayı tercih etmeyenler) , baz istasyonu ışınına maruz bırakmaları adalete sığmaz

19. AHLAKİ SORUN • Anayasamızın 56. maddesine göre “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.” • Cep telefonu kullananlar bunu kendi iradeleri ile ve belli bir zaman süresince kullanmakta, oysa baz istasyonu ile tüm toplum, kendi bilgisi olmadan, onayı alınmadan ve sürekliolarak elektro-manyetik alanlara maruz bırakılmaktadır. • Kokusu yok, sesi yok, görünmez. Elektromanyetik dalgaya maruziyeti fark edemeyiz, kaçamayız

20. AHLAKİ SORUN • Yargının, kamuoyunun, çevrecilerin ve hekimlerin baz istasyonları konusundaki çekinceleri temelsiz değildir. • Sigaranın zararları ancak uzun yıllar sonra ortaya çıkmıştır. • Baz istasyonları ile ilgili bilimsel araştırmalar henüz sonlanmamış, kesin bir sonuca varılmamıştır. • Yarın, bunlara uzun dönem maruz kalındığında kanser veya başka bir sağlık sorununa yol açtıkları bulunursa kaybedilen hayatların ve sağlığın bedelini kim ödeyecektir?

21. AHLAKİ SORUN • Avrupa'da, sigorta şirketleri EMF nedeniyle oluşabilecek sağlık sorunlarını sigortalamıyorlar. • Yani Avrupalı sigorta şirketleri EMF ile bir sağlık sorunu çıkabileceğini kabul etmiş olup “kendileri için” ihtiyat ilkesini uygulamaya sokmuşlardır.

22. AHLAKİ SORUN Telekomünikasyon şirketlerinin oyunları • Çocuklara yönelik kampanyalar • Çocuklar için çekici telefonlar • Uzun süre konuşmayı teşvik • Zarar olmadığını kanıtlayacak araştırmalara destek • Baz istasyonlarına kamuflaj • Parlamentolarda kulis ile uygun mevzuat çıkartma Hükümetler Lisans satarak Vergi alarak Milyarlarca Dolar Kazanıyor

23. İNSANLARIN KİME İNANACAKLARI ENİNDE SONUNDA: A) SÖYLENENLERİN NE KADAR MANTIKLI OLDUĞUNA VE B) SÖYLEYEN KİŞİYE NE KADAR GÜVENİLDİĞİNE BAĞLIDIR.

24. RESMİ KURULUŞLAR BU GÜNE KADAR NE TOPLUMU RİSKLERDEN KORUMAK NE DE GÜVEN VERMEK AÇISINDAN BAŞARILI OLAMAMIŞLARDIR

25. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ: DERSHANEYE 50 METRE UZAKLIKTA KAMUFLE EDİLMİŞ BAZ İSTASYONU

27. Üniversite çalışanlarının, öğrencilerinin,öğretim üyelerinin • Onayını almadan, • Haberleri olmadan, • Rektörlüğün olası zararlar konusunda uyarılmış olmasına rağmen Hastaneye, Öğrenci yurtlarına, Dershanelere 60-70 metre uzaklığa dikilmiş 5 anten.

28. SAĞLIK EN ÖNEMLİ VARLIĞIMIZ Cep telefonları , bilgisayarlar, elektrikli aletler bize önemli olanaklar sunuyor Her teknoloji uygun kullanılmadığında sağlığa zarar verebilir ( Otomobil, tarım ilacı vb). Cep telefonu kullanılacaksa baz istasyonu bulunması da kaçınılmazdır. ANCAK SAĞLIĞIMIZ HABERLEŞMEDEN DAHA DEĞERLİDİR. BU YENİ TEKNOLOJİYİ SAĞLIMIZA ZARAR VERMEDEN KULLANABİLMELİYİZ

29. BİLİM SÜREKLİ GELİŞMEKTEDİR. BİLGİLERİMİZ ASLINDA GEÇİCİDİR. BİR SÜRE SONRA YA TAMAMEN DEĞİŞİYOR VEYA BAZI DÜZELTMELER YAPILIYOR. AMA BU, ŞU ANDA ELİMİZDE OLAN BİLGİLERİ GÖRMEZDEN GELMEK VEYA KARARLARIMIZI ERTELEMEK ANLAMINA GELMİYOR. TAM TERSİNE, ALDIĞIMIZ BÜTÜN KARARLARDA GÜNÜN GEÇERLİ BİLGİLERİNİ KULLANMAK ZORUNDAYIZ.

30. NELER YAPABİLİRİZ ? • Türkiye, bazı Avrupa ülkelerini örnek alarak, yasal maruziyet sınırlarını en az 100 kat azaltmalıdır. • Baz istasyonları, TV kuleleri okul, kreş, hastane, huzurevi ve parklardan en az 300 metre uzağa taşınmalıdır. • Baz , TV, radyo istasyonları kamufle edilmemelidir. Yükseklikleri en az 15 metre olmalıdır. Etrafları çevrilmeli, uyarılar konmalıdır • Ortamdaki elektromanyetik kirlilik düzenli olarak ölçülüp sonuçları kent halkına duyurulmalı, yönetmelik değiştirilerek istek üzerine ücretsiz inceleme yapılmalıdır. • Toplum, özellikle hamile kadın ve çocuklar eğitilip cep telefonları ve diğer EM dalga kaynaklarının riskleri konusunda uyarılmalıdır. • Çocuklara cep telefonu kullandırtmamalı, telefonların üzerine “Sağlığınıza zararlı olabilir” uyarısı ve SAR değerleri yazılmalıdır

31. NELER YAPABİLİRİZ ? • SAR değeri yüksek cep telefonları( 0.1 W/kg) yasaklanmalıdır. • Baz istasyonu direkleri şirketlerce ortak kullanılmalı, böylece istasyon sayıları azaltılmalıdır • Kent ve yeni yerleşim yeri planları yapılırken, radyo, TV, cep telefonu anten yerleri, elektrik iletişim hatları da planlanmalıdır • Yer belirlemede kamu kuruluşları, telekomünikasyon şirketleri, sivil toplum örgütleri ve yerleşim yeri temsilcileri beraberce görev almalı, fikir birliğine ulaşmalıdırlar • Elektrik nakil hatları ile ilgili mevzuat ( 24246 sayılı yönetmelik) yenilenerek sınır mesafeler belirlenmelidir • Enerji iletim hatları, kapasitesine göre artmak üzere, konutlardan uzaklaştırılmalı, yer altına gömülmeli, şehir dışına taşınmalıdır.

32. NELER YAPABİLİRİZ ? • Yüksek gerilim hatları altındaki park, yürüyüş yolu, spor alanı vb yerler iptal edilmeli , uyarı levhaları konulmalıdır. • Elektromanyetik kirlilik alanlarının harita üzerinde yerleri, emisyon değerleri, sağlık riskleri, belli aralarda yapılan ölçüm sonuçları, yeni araştırma bulguları, korunma yolları herkesin kolayca ulaşabileceği web sitelerinde halka duyurulmalıdır. Sorular yanıtlanmalıdır. • Merkezi ve yerel hükümetler ülke ve bölge sınırları içinde elektromanyetik kirlilik düzeyi, bunların kaynakları , insan ve çevreyi korumak için neler yaptıklarını yıllık raporlarla açıklamalıdırlar • Evlerde de ölçüm yapılamalı, kişiler evdeki maruziyet ( TV, internet, telsiz telefon, vb.) konusunda eğitilmelidir • Telekomünikasyon şirketlerinin özellikle çocuk ve gençlere yöneltilmiş saldırgan reklam kampanyaları engellenmelidir.

33. TEMEL SORUN HÜKÜMETLERİN VE YÖNETİMLERİN ÖNCELİK SORUNUDUR. VATANDAŞ MI ŞİRKETLER Mİ ; İLETİŞİM Mİ SAĞLIK MI ? YÖNETİM İLE VATANDAŞ ARASINDA BİR ŞEFFAFLIK, DEMOKRASİ, KATILIM, DİYALOG, GÜVEN SORUNUDUR. SORUN VATANDAŞIN KENDİSİNİN, ÇOCUKLARININ, ÇEVRESİNİN SAĞLIĞINA SAHİP ÇIKIP ÇIKMAYACAĞI SORUNUDUR.

34. SAĞLIKLI GÜNLER DİLERİM