Paraziter Hastalıkların Gıda Güvenliği ve Veteriner Halk Sağlığındaki Önemi

1. Paraziter Hastalıkların Gıda Güvenliği ve Veteriner Halk Sağlığındaki Önemi Doç. Dr. Galip KAYA M.K.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji A.B.D.

2. İnsan ve hayvanlar (Evcil-Yabani) arasında devamlı olarak bir bağlantı vardır. Bu bağlantı, ciddi sağlık sorunlarına ve ekonomik sonuçlara sebep olmaktadır. • Sorunlar oluştukça çözümler aranmaya başlanmaktadır !!!! • KRİZ Yönetimi Uygulanmakta • Tedavi; ilaç, ameliyat vs. vs. vs. • Bireysel ve toplumsal bunalımlar!!! • RİSK Yönetimi yapılmalı,

3. Koruyucu Hekimlik!Hasta tedavi etmekten ziyade hastalandırmamak • -Dengeli-Düzenli Beslenme • -Gıda Güvenliği • -ZoonozlarBu üç konu veteriner hekimliğin halk sağlığındaki önemini ortaya koyan ana unsurlar olup halk sağlığı hizmeti veren ekibin, birçok konuda önemli üyesidirler. • İnsan sağlığı, hayvan sağlığı ile ayrılamayacak bir şekilde bağlantılıdır.

4. Yakın geçmişte ortaya çıkan • Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Kuş Gribi, SARS, Deli Dana Hastalığı, ŞAP gibi salgın hastalıklar sonucu, • Bu hastalıkların görüldüğü ülkelerde tedavi giderleri, hastalık kontrol masrafları dışında, • Hayvan ve hayvansal gıda ticaretinde yasaklamalar • Turistik faaliyetlerde kısıtlamalar ile sonuçlanmıştır. • Sonuçta İnsan ve hayvan ölümlerine ek olarak Ekonomik olarak ağır maliyetler ortaya çıkmıştır. • Ayrıca bu ülkelerin insanlarında ciddi psikolojik etkiler oluşturmuştur.

5. Neden Veteriner Hekim?ÇÜNKÜ… • 1-İnsanları, hayvansal kökenli salgınlardan koruma (KKKA, Kuş Gribi, Sıtma, Şarbon….) • 2- Hayvanları Salgın Hastalıklardan Koruma (Sığır vebası, Şap, Çiçek….) • 3- Gıda Güvenliği • 4- Hasta Hayvanları tedavi!!! • 5- Yaban Hayvanları • 6- Çevresel Zararlar

6. Dünyanın pek çok yerinde veteriner hekimler hayvan hastalıkları hakkında olduğu kadar, bu hastalıkların ekoloji, ekonomi ve insan kültürü üzerindeki etkilerini de bildikleri için, **Sürdürülebilir Halk Sağlığının ilerletilmesine yönelik yeni metodların geliştirilmesi ve uygulanmasında aracı olmuşlardır. Sağlık alanındaki belirlenen birinci öncelik, ‘Korunma/önleme, tedaviden önce gelir’ ilkesinin, Veteriner Hekimler olmadan gerçekleştirilmesi mümkün müdür???

7. Onlar hep çevremizdeler. Nesiller boyu beraberdik… Kıyamete kadar sürecek…

8. Hatta yabani hayattakiler dahi aslında çevremizdeler

9. Veba+HantaVirusv.b Theileriosis Babesiosis Tularemi Hayvanlar varsa, Hastalıklar da olacak Ehrlichiosis VEBA Şark çıbanı

10. En Tehlikeli Hayvan • Sivrisinekler • Sıtma etkeni taşıyan sinekler yılda iki milyon (2.000.000) insanın ölümüne sebep oluyor.

11. Sıtmanın ülkemizden eradike edildiği yönündeki açıklaması ile dış yardımlar kesilmiş, teşkilat yapısı küçültülmüş ve bu rehavet sonucu 1971’den başlayarak sıtma vakaları tekrar artmış, • 1977’de Çukurova’da ciddi bir sıtma epidemisi olmuş ve vaka sayısı 115.512’ye yükselmiştir. • İkinci büyük epidemi ise 1994 yılında Güneydoğu Anadolu bölgesinde olmuş ve vaka sayısı 84.345 olmuştur. • 1996 yılından itibaren sıtma insidansında düşüş izlenmeye başlanmıştır.Bu nedenle mücadeleye ara verilmiştir!!! • Nisan 2005 yılında mücadele programı yeniden başlatıldı. • Hatay’da yerleşik vaka bulunmamakta. • Her yıl ortaya az sayıda vaka çıkıyor. • Bu vakalar mevsimlik tarım işçileri ile bağlantılı • Yayılmasının önlenmesi gerekli.

12. TABLO 1 – SITMA VAKALARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI Türkiye Geneli Vakalar azalıyor diye rehavete kapılmamak lazım.

13. Leishmania Basit kutanöz leishmaniosis, Phlebotomus spp. (Tatarcık sinekleri) L. mayor, Akıntılı Ülser Basit Kutanöz (kuru) tip L. mayor

14. Dünya da 10-15 million enfekte insan var. Her yıl yeni vaka sayısı 400,000 350 milyon insan risk altında (Küresel ısınma nedeni ile risk daha da artabilir) Hatay’da 11 merkezde görülmekte. Kontrol ve mücadele devam ediyor. Türkiye’de Leishmania Görülen Alanlar

15. Pasteurella Q fever Lyme Disease Kene Felci Bulaştırdıkları hastalıklar Ehrlichiosis

18. Avustralya kene Tifusu İnsan, kemiriciler Avustralya Rickettsia australis Ixodes spp. Akdeniz Lekeli Humması İnsan, köpek Asya, Avrupa, K. Afrika Rickettsia conorii Rhipicephalus sanguineus,Dermacentor spp. Q Humması Sığır, Koyun, Keçi, İnsan, Kedi Çeşitli Ülkeler Coxiella brunetti Ixodid keneler, Argas persicus Ornithodurus lahorensis Ehrlichiosis İnsan, Geyik, Kemiriciler USA, Japonya Ehrlichia chafensis Keneler Kene Humması Koyun, Keçi, Sığır, Köpek, Yabani Ruminat, Çeşitli Ülkeler Ehrlichia phagocytophylica Ixodes ricinus Trombositik Ehrlichiosis Köpek Çeşitli Ülkeler Ehrlichia platys Rhipicephalus sanguineus Monositik Ehrlichiosis Köpek Çeşitli Ülkeler Ehrlichia canis Rhipicephalus sanguineus BORRELIA, PASTORELLA, HAEMOBARTONELLA, RICKETSIA, EHRLICHIA ENFEKSİYONLARI

20. Bu Hastalıklara Ek Olarak Brucellozis Salmonellozis Listeriozis, gibi ülkemizde yaygın olarak görülen hastalıkların yayılma ve bulaşmasında rol oynadıkları kabul ediliyor.

21. Kene çıkartılmaya çalışılırken; • Gövdesinden sıkıştırılmaz. • Üzerine kimyasal sürülmemeli (Zeytin yağı, Amonyak, Eter, Alkol, Benzin vs.) • Gövdelerine ateş dokundurulmaz. • Gövdelerinde delik açılmaz. Çünkü; Kene daha fazla tükürük çıkararak Enfeksiyon bulaştırma riski artar.

22. Deri Kene hemen çıkartılmalı. İnce uçlu pensler, Cımbız v.b. aletler kullanılmalı, Capitulum’dan ve mümkün olduğunca deri yüzeyine yakın tutulmalıdır. Deri

23. Kenelerin ağız yapısı özeldir. Ayrıca bir salgı ile dokulara yapıştırır. Çıkmıyor diye bırakmamak lazım. Kene çıkana kadar çekilecek.

24. GIDALARA BAĞLI PARAZİTLERDEN BAZILARI

25. Şeritler-Tenya

26. T. gondii Türkiye ve Hatay % 45 Hamilelik döneminde Oluşan enfeksiyon Tehlikeli

27. Toxoplasmosis Ölü veya sakat doğumlar Hayvancılıkta ekonomik, İnsanlarda Sosyo-Ekonomik Problemler. Atık Hydrocephalus Hydrocephalus Oküler Toxoplasmosis

28. Domuz, At, Eşek eti yemeyen bir toplum olarak biliniyoruz! Avrupa’nın kayıtlara geçmiş en büyük TRİCHİNELLOSE Salgını Türkiye de yaşandı. (İzmir; 2003-2004 ) 1166 kişi Çiğköfte yiyerek enfeksiyonu almıştır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yılda 10 milyon kişinin enfektedir. son 25 yılda Avrupa ülkelerinde 6 bin vaka görülmüştür. Dr. Eduardo Pozio, (WHO, Trichinellosis Sorumlusu): "İzmir'deki vakalar gibi bir salgın dünyada hiç görülmedi. Salgınlar görülüyor ama, bu kadar kısa sürede böyle büyük sayıda kesin tanı konulmuş başka salgına rastlanmadı."

29. 'Piyasaya at, eşek, maymun eti sürülmüş' • Bursa'da, hastalık sonucu ölen hayvanları gömüldükleri yerlerden çıkartıp etlerini kasaplara ve yemek fabrikalarına sattıkları, öne sürülen 14 şüpheli yakalandı. Şüphelilerin sattıkları etler arasında at ve eşek hatta maymun eti bulunduğu iddia ediliyor. Ölü ve hastalıklı hayvanların etlerinin kasap ve yemek fabrikalarına satıldığı ihbarı üzerine, Bursa İl Jandarma Komutanlığı ekipleri harekete geçti. Aralık ayından bu yana istihbarat ve teknik dinleme çalışması yapan ekipler bir suç örgütüne ulaştı. Jandarma hayvan hırsızlığı da yaptıkları belirlenen bu kişilere ait 16 eve tarım il müdürlüğü ekibinin de desteğiyle operasyon düzenledi. Operasyonda, at ve eşek eti ile bu etlerden imal edildiği tespit edilen çok miktarda sucuk ele geçirildi. 14 kişi gözaltına alındı. Bu kişilerin piyasaya maymun eti dahi sürdüğü iddia ediliyor. • MİLLİYET 26.03.2008

30. Vatandaşa eşek eti şoku Mersin'de zabıta ve polis ekipleri bir eve yaptıkları baskında 2'si kesilmiş 11' kesilmeyi bekleyen eşek yakaladı. Eşek etlerini kesenlere 140 lira ceza kesildi. Mersin'in Akdeniz Belediyesi zabıta ekipleri ile polis, bir eve operasyon düzenledi. Operasyonda, evin bir bölümünde kaçak olarak eşek kesimi yapan M.E. adlı şahıs suçüstü yakalandı. Evde yapılan aramada 2'si kesilmiş eşek eti ile 11 adet kesilmek üzere bekletilen eşek ele geçirildi.Cezası sadece 140 lira Zabıta Müdürü Atilla Bal, tek tırnaklı hayvan kesimi yapan M.E.'ye 140 lira para cezası kesildiğini belirterek, ele geçen etlerin de imha edildiğini söyledi. Bal, canlı olarak ele geçen hayvanların ise Tarım İl Müdürlüğü'ne doğal yaşam ortamlarına bırakılmak üzere teslim edildiğini belirtti. (takvim) Vatan Gazetesi 06.03.2009 Cuma 14:54(İnternethaber)

31. MYNEY HABER--22.04.2009 • At eti operasyonu sanıklarına 364 yıl hapis istemi   • BURSA (İHA) - Bursa'da kestikleri at ve eşek etleriyle hastalıklı ölmüş hayvan etlerini kasap ve yemek firmalarına sattığı öne sürülen 16 kişi hakkında 364 yıla kadar hapis talebiyle dava açıldı. 11'i tutuklu 16 kişinin yargılanmasına önümüzdeki günlerde Asliye Ceza Mahkemesi'nde başlanacak. • İl Jandarma Komutanlığı ekipleri, Mustafakemalpaşa ilçesinde at ve eşek etlerini piyasaya sürdüğü öne sürülen çete üyelerine yönelik Balyoz adını verdiği şok bir operasyon gerçekleştirdi. • Teknik takibe alınan şüphelilerin telefon konuşmaları kolluk kuvvetlerini bile şaşırttı. Şüpheli S.C.'nin bir yemek fabrikasına at eti sattığının belirlenmesi üzerine operasyon başlatıldı. Yapılan baskında 154 kilogram et, 9 kilogram da at ciğerine el konulurken, firmanın sahibi R.K. hakkında da, "piyasa değerinin altında et satın alarak suça iştirak ettiği" kanısına varılarak işlem yapıldı. • Birbiri ardına yapılan şok baskınlarla gözaltına alınan 16 kişiden 11'i tutuklanırken, savcılığın titizlikle yürüttüğü soruşturması sona erdi. Aralarında maymun leşi olduğu söylentileri üzerine analize gönderilen etlerin hepsinin at ve eşeklere ait olduğu belirlenirken, zanlılar hakkında 13 sayfalık bir iddianame düzenlendi.Savcılık 11'i tutuklu toplam 16 kişi hakkında, "suç işlemek için örgüt kurmak, kişinin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş gıda veya ilaç ticareti yapmak, suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi" suçlarından her biri hakkında 24'er yıla kadar olmak üzere toplam 364 yıla kadar hapis talebiyle dava açtı. • Önümüzdeki günlerde Asliye Ceza Mahkemesi'nde hakim karşısına çıkacak olan zanlıların duruşmasında bir infial oluşmaması için geniş güvenlik önlemleri alınması bekleniyor. • Öte yandan, zanlılar hakkında ilk kez geniş kapsamlı bir iddianame ile cinayet suçu kadar ceza talep edilmesi dikkat çekti.

32. Gıda Kontrolünde Yetki Karmaşası 'Gıda Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararname' Beyaz ve kırmızı ette parçalama, kıyma haline getirme, her türlü işlenme ve satış yerlerindeveteriner hekimlerin dışında ziraat mühendisleri, gıda mühendisleri de yetkilendirilmiştir. Hayvansal gıdalarıni insan yaşantısı açısından vazgeçilmez bir protein kaynağıdır. Bu protein, sağlıklı hayvanlardan elde edilmelidir. Ayrıca sağlıklı ortamlarda işlenmeli ve yine sağlıklıortamlarda satışa sunulmalıdır. Çiftlikten sofraya kadar her türlü hayvansal üründe, sağlık açısından yapılacak değerlendirmeler sadece veteriner hekimler tarafından yapılmalıdır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi halkımızın sağlığı için yetkilendirme de bu yönde olmalıdır."

33. Clonorchis Fasciola Anisakis Cryptosporidium W. bancrofti Giardia Daha Pekçok Paraziter Hastalık

34. Echinococcus granulosus

35. Echinococcosis-Kisthidatik Sağlık bakanlığı Türkiye genelinde 1987-1994 yılları arasında toplam 21.303 Hidatik kistli hasta bulunduğunu belirtmiştir 2001-2005 yılları arasında kayıtlı olgu sayısı 16.101 olarak belirlenmiştir. Akdeniz bölgesinde 2567 vaka

36. Larva Göçü Deri Larva göçü Organ Larva Göçü Özellikle çocuklarda!

37. Yıllık Kişi Başına Ortalama Okuma süresi: 26 saniye Hastahane Yatış süresi:10 gün

38. Hayvan Sağlığı Çeveresel Sağlık İnsan Sağlığı Tek Dünya, Tek Sağlık, Tek Tıp • Çağdaş ülkelerde yerleşmiş ve yayılmakta. • İnsan, Hayvan ve Çevre sağlığını birbirine kaynaştıran yaklaşım.

39. VHS’nın faaliyet alanı oldukça geniş ve bilimsel olup sadece veteriner hekimleri kapsamaz. • Aynı zamanda doktorlar, hemşireler, mikrobiyologlar gibi hayvan kaynaklı hastalıkların tedavi ve korunmasına katkıda bulunan herkesi içine alır. • VHS hizmetleri, tamamen insan sağlığına yönelik halk sağlığı hizmetleri bünyesinde oluşturulmalıdır. • Böylece Tüm veteriner programları, bilgi ve birikimleri uygun bir şekilde halk sağlığı sorunlarının halli için kullanımları mümkün olacaktır

40. İl Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 2009/10 Hayvan Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele Genelgesi (04.02.2009-004067) • Vali veya Görevli Vali Yardımcısı (Başkan) • Belediye Başkanı • Ticaret ve Ziraat Odası Başkanları? • İl Sağlık Müdürü • İl Jandarma Komutanı • Bakanlık İl müdürü • Hayvan Sağlığı Şube Müdürü • Bir İl Daimi Encümen Üyesi • Ticaret Borsası Varsa Ticaret Borsa Başkanı? Teknik Bilgi Sahibi ve konunun uygulayıcıları Veteriner Hekimler Odası Başkanı Belediye Veteriner İşleri Müdürü YOK???

41. İlçe Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu • Kaymakam Başkanlığında • Belediye Başkanı • İlçe Jandarma Komutanı • Merkez Sağlık Ocağı Tabibi • Bakanlık İlçe Müdürü • Hükümet Veteriner Hekimi • Ziraat odası Başkanı? Veteriner Hekimler Odası İlçe Temsilcisi Belediye Veteriner Hekimi YOK!

42. Belde Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu • Hükümet Veteriner Hekimi (Başkan) • Belde Belediye Başkanı • Mahalle Muhtarları Köy Hayvan Sağlık Zabıtası Komisyonu • Hükümet Veteriner Hekimi (Başkan) • Köy Muhtarı • İhtiyar Heyeti, • Köy Bekçi ve Korucuları

43. Dünyada • Gelişmiş ülkelerin veteriner teşkilatları son derece etkin ve yetkili • VHS teşkilatlı ve geniş kapsamlı bir görev tanımlamasına sahipler.

44. Australian GovermentDepartment of Agriculture, Fisheries and Forestry • Veterinary Public Health • The OCVO, in conjunction with other areas of DAFF, is responsible for developing policy and providing scientific advice on animal health matters, including: • veterinary aspects of control of zoonotic diseases (diseases that can be transmitted from animals to humans) • food safety • the safe use of agricultural and veterinary chemical products • counterterrorism (where biological agents may be used for terrorist activities) • animal health and welfare aspects of biotechnology, and • contributing to veterinary public health monitoring and surveillance activities.

45. AMERİKACenters for Disease Control and Prevention Veterinary and Public Health • The daily interactions of humans, animals, and the environment have a dramatic impact on public health. • Current and evolving health threats include infections transmitted through animals, insects, food, and water, as well as illnesses resulting from environmental toxins, the misuse of antibiotics, and bioterrorism. • Factors affecting these threats include the international movement of people, animals, and animal products; globalization and management of the complex food and fiber system; climate and other environmental changes, including those affecting wildlife populations and their interactions; and national and global security. • Effectively meeting these challenges requires strong links between human and animal health clinicians, researchers, laboratorians, and public health officials. • http://www.cdc.gov/ncidod/Eid/vol9no4/03-0037.htm

46. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI KORUMA KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEMEL GÖREVLER • Hayvan Sağlığı ve Karantina • Bitki Sağlığı ve Karantina • Gıda tescil, Ruhsatlandırma ve denetim • Yem tescil, Ruhsatlandırma ve denetim • Veteriner ve Zirai İlaç Ruhsatlandırma • Su ürünleri avcılığını düzenleme • Su ürünleri sağlığı • Çevre koruma • Afetlerde yardımları düzenleme

47. HEDEFLER • Zirai mücadele; mevcut soruna göre geliştirilmiş, dar spektrumlu, düşük dozlu, faydalı böcekleri öldürmeyen ilaçların kullanımını yaygınlaştırmak ve çevre dostu alternatif yöntemler geliştirmek, erken uyarı sistemlerini yaygınlaştırmak. • Ülkemizin UPOV'a (Yeni Bitkilerin Korunması Birliği) üyeliğini sağlamak. • Tarımsal sigorta yasasının çıkmasını temin ederek tabii afetlerden zarar gören çiftçilerin üretimini garantiye almak. • Balıkçıların uygulama ve karar alma sürecine aktif katılımını sağlamak • Su ürünleri stoklarını korumak ve sürdürülebilir kılmak. • Güvenilir - yeterli gıda ve yem üretimine katkı sağlamak. • Tarımsal üretimi destekleyen, tüketici sağlığını koruyan gıda politikaları üretmek. • Tarımsal ürünlerdeki pestisit kalıntılarını izlemek, ilaç laboratuvarlarını modernize etmek. • Hayvan kaçakçılığını önlemek için gerekli tedbirleri almak. • Hayvan pazarlarını modern ve ruhsatlı hale getirmek. • Mezbahaları modern ve ruhsatlı hale getirmek. • ***Hayvansal üretimde verimliliği etkileyen ve ülkemizde yaygınlık gösteren önemli hayvan hastalıklarını 5 yıl içinde kontrol altına almak ve tüm hayvan varlığımızı sağlıklı kılmak.

48. Hayvan Hastalıkları ve Zararlıları ile Mücadele Programı 2009 Türkiye genelinde, 81 ilde sadece 6 Hastalık için Şap, Brucella, Şarbon, Kuduz, Çiçek, Koyun-Keçi Vebası 179.829.938 uygulama Aşılama ve ilaçlama hedeflenmekte. Tüberküloz, Kene İlaçlaması, Gıda Kontrolleri, Hayvan Hareketleri ve Takibi, Küpeleme ve kayıtv.s. v.s. v.s. YOK!!!

49. One Minute!!! (Van Minüt = Bi Dakka!)

50. NASIL GERÇEKLEŞECEK? • 1935 Yılında Tahsis Edilen 5000 Kadro var. • Artan Nüfus ve Faaliyetlere Rağmen • Günümüzde Yaklaşık 3000 kadro dolu! • Yetersiz Yapılanma ve • Sayıca Yetersiz Kadrolar ile • Gıda Güvenliği ve Halk Sağlığı • Korunabilir mi? • NEREYE KADAR ??? • HAMDOLSUN! • MELEKLER KORUSUN! • ALLAH BÜYÜK! • Daha ne kadar her işimizi • ALLAH’a havale edeceğiz.