VAAZLARDA HADİSLERDEN YARARLANMA ESASLARI

1. VAAZLARDA HADİSLERDEN YARARLANMA ESASLARI SEMİNERİMİZE HOŞ GELDİNİZ (6 Saat)

2. SEMİNERİMİZDE HANGİ KONUYU İŞLEYECEĞİZ? Bu SEMİNERDE vaazlarda hadis seçimi ve kullanımına ilişkin esaslar ile bir konu ile ilgili hadislerin hangi kaynaklardan bulunabileceği açıklanacaktır.

3. VAAZLARDA HADİSLERDEN YARARLANMA ESASLARI • 1. Vaazlarda hadis seçiminde ilkeler • 2. Muteber hadis kaynaklarını seçme ve kullanma

4. 4- HADİS ÇEŞİTLERİ

5. 4- HADİS ÇEŞİTLERİ • 1. Kaynağına Göre Hadis Çeşitleri • 1.1. Kudsî Hadisler • 1.2. Merfû Hadisler • 1.3. Mevkuf Hadisler • 1.4. Maktu Hadisler

6. 4- HADİS ÇEŞİTLERİ • 2. Râvilerinin Sayısına Göre Hadis Çeşitleri • 2.1. Mütevatir Hadisler • 2.2. Âhâd Hadisler • 2.2.1. Meşhur • 2.2.2. Aziz • 2.2.3. Garib

7. 4- HADİS ÇEŞİTLERİ • 3. Sıhhat Derecesine Göre Hadis Çeşitleri • 3.1. Sahih Hadis ve Özellikleri • 3.2. Hasen Hadis • 3.3. Zayıf Hadis ve Çeşitleri • 3.3.1. Senetteki Kopukluk ile İlgili Olanlar • 3.3.2. Râvinin Kusuru ile İlgili Olanlar

8. 4- HADİS ÇEŞİTLERİ • 4. Uydurma (Mevzu) Hadisler • 4.1. Mevzu Hadislerin Ortaya Çıkış Nedenleri • 4.2. Mevzu Hadisleri Tanıma Yolları • 4.3. Mevzu Hadislerin Yol Açtığı Zararlar • 4.4. Mevzu Hadislere Karşı Alınan Önlemler

9. 1. KaynağIna Göre Hadİs Çeşİtlerİ • 1.1. Kudsî Hadisler:Kudsî hadis, anlamı Allah’a, lafzı Hz. Peygambere ait olan hadislerdir. Allah’ın, Hz. Peygamberin kalbine bir fikir ilham etmesi ve Hz. Peygamberin de bu ilhamı kendi ifadeleriyle ortaya koymasıdır. Bunlara “ilahî” ve “rabbanî” hadisler de denir.

10. 1. KaynağIna Göre Hadİs Çeşİtlerİ • Kudsî hadisler, genellikle Allah’ın büyüklüğünü, rahmetinin genişliğini, kudretinin eşsizliğini, ihsan ve ikramının bolluğunu konu edinir. Kısacası Allah’ın sıfatlarından söz ederler. Helal, haram, ibadet ile ilgili hükümler bildirmezler. O yüzden Hz. Peygamberin, Kur’an’daki bir prensibi insanlara kendi sözleriyle anlatırken veya açıklarken Allahuteala şöyle buyurdu demesi de muhtemeldir.

11. 1. KaynağIna Göre Hadİs Çeşİtlerİ • 1.2. Merfû Hadisler: Hz. Peygambere isnat edilen bütün söz, fiil ve takrirlere merfû hadis denir. Hadisin ‘merfû’ gibi bir sıfatla isimlendirilişi, sahabe ve tabiîn sözlerinden ayırt etmek içindir. • 1.3. Mevkuf Hadisler: Sahabilerden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlerdir. Buna göre bir râvinin, “Falan sahabi şöyle dedi, şunu yaptı, yanında şöyle bir olay meydana gelince sesini çıkarmadı.” diye naklettiği rivayetler mevkuftur.

12. 1. KaynağIna Göre Hadİs Çeşİtlerİ • ***Mevkuf hadisler, dinde kesin delil olarak kullanılmazlar. Ancak Kur’an ve Hz. Peygamberin sünnetine uygun olanlar, vaaz ve nasihat amacıyla veya sahabenin güzel ahlakını ve uygulamasını ortaya koymak için kullanılabilir. • 1.4. Maktu Hadisler: Sahabeden sonraki nesil olarak bilinen tabiînden söz, fiil ve takrir olarak rivayet edilen haberlere maktu hadis denilmiştir. Maktu hadis, mevkuf hadis gibi dinde delil olarak kabul edilmemiştir.

13. 2. RâvİlerİnİnSayIlarIna Göre HadİsÇeşİtlerİ • 2.1. Mütevatir Hadisler: Yalan üzerinde birleşmeleri aklen mümkün olmayan çok sayıda râviler topluluğunun, her nesilde, yine kendileri gibi bir topluluktan rivayet ettiği, işitme ve görmeye dayanan hadise mütevatir hadis denir. • a) Lafzî mütevatir: Senedin başından sonuna kadar her tabakada bütün râvilerin aynı lafızlarla rivayet ettikleri hadistir. “Kim bana, bilerek yalan isnad ederse cehennemdeki yerine hazırlansın.” (Buharî, İlim, 38; Müslim, Zühd, 82)

14. 2. RâvİlerİnİnSayIlarIna Göre HadİsÇeşİtlerİ • b) Manevî mütevatir: Lafızları değişik olduğu hâlde aynı anlamı ifade eden rivayetlerdir. Dua sırasında ellerin kaldırılması bu çeşit mütevatire örnek gösterilebilir. Beş vakit namaz, oruç, zekât, hac gibi ibadetlerin yapılış şekilleri de mütevatir sünnete örnek olarak verilebilir. • 2.2. Âhâd Hadisler: Âhâd; mütevatir hadis şartlarını taşımayan hadislere denir. Bu tür rivayetlere haber-i vâhid ve haber-i âhâd da denir.

15. 2. RâvİlerİnİnSayIlarIna Göre HadİsÇeşİtlerİ • Âhâd hadisler her tabakada onları rivayet eden râvilerin sayılarına göre “meşhur”, “aziz” ve “garib” olmak üzere üç kısma ayrılır. • 2.2.1. Meşhur: “Herhangi bir tabakada en az üç râvisi bulunan hadislerdir.” • 2.2.2. Aziz: Herhangi bir tabakada râvi sayısı en az ikiye düşmüş olan hadislere “aziz hadis” denilmiştir. • 2.2.3. Garib: Herhangi bir tabakada tek bir râvisi bulunan hadisler hakkında kullanılmıştır.

16. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • 3.1. Sahih Hadis ve Özellikleri:Resulullaha ait olduğunda usül bakımından herhangi bir tereddüt bulunmayan, sıhhatine hükmedilmiş olan hadistir. Sahih hadis “Adalet ve zabt sahibi râvilerin muttasıl senetle rivayet ettikleri, şâz ve muallel olmayan hadistir.” • Sahih hadisleri ilk defa toplayan ve tasnif eden İmam Buharî (öl. 256 H) ve onun talebesi İmam Müslim (öl. 261 H) olmuştur. • Sahih hadisler, İslam ulemasının ittifakı ile kendileriyle amel edilmesi vacip olan hadislerdir.

17. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • 3.2. Hasen Hadis: Sahih ile zayıf arasında yer alan, ancak sahihe daha yakın olan bir hadis çeşididir. İlk olarak Tirmizî (öl. 279 H) tarafından kullanılan hasen terimi, “Sahihlik şartlarını taşımakla birlikte râvilerizabt yönünden güvenilir râviler derecesine çıkamayan/zayıf râvilerin rivayet ettikleri hadislerdir.” diye tarif edilmiştir. Hasen hadisin, sahih hadisten ayrıldığı tek yön râvininzabt açısından kusurlu olmasıdır.

18. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • ***Hasen hadisle amel konusunda hadis imamlarının çoğu, sahih hadisler gibi delil olarak kullanılabileceği görüşündedirler. • 3.3. Zayıf Hadis ve Çeşitleri: • 1. Mürsel Hadis: Tabiînin, sahabeyi atlayarak doğrudan Hz. Peygambere isnadla “Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle dedi” veya “şöyle yaptı” gibi ifadelerle rivayet ettikleri hadislerdir. Mürsel hadisin zayıf olması, isnattan sahabinin atlanarak rivayet zincirinde kopukluk meydana gelmesi sebebiyledir.

19. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • 2. Munkatı’ Hadis: Etbâ`ut-tabiînin, tabiîni atlayarak sahabiden naklettiği hadise munkatı` dendiği gibi, senedin ortasından bir veya ardarda olmamak şartıyla birden fazla râvinin düştüğü hadis diye de tarif edilmiştir. Senedinde müphem bir kişinin bulunduğu hadis de munkatı` olarak değerlendirilmiştir. Munkatı’ hadis hüküm çıkarmada delil olarak kullanılmaz.

20. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • 3. Mu’dal Hadis: Senedinde peş peşe iki ve daha fazla râvinin düştüğü ve bu sebeple zayıf sayılan hadistir. Delil olarak kullanılmaz. • 4. Muallak Hadis: Senedin baş tarafından bir veya birkaç râvi ya da tamamının ismini zikretmeden rivayet edilen hadistir.***Son dönem hadis kitaplarında sadece sahabe râvisi zikredilerek yapılan rivayetler de muallaktırlar. Ancak bunların asıl kaynaklarda senetleri muttasıl olarak yer aldığından, sıhhatlerinden hiçbir şey kaybetmezler.

21. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ • 5. Müdelles Hadis: Râvinin, çağdaşı olup görüştüğü fakat hadis almadığı veya çağdaşı olduğu hâlde görüşmediği bir şeyhten işittiğini zannettirecek şekilde rivayet ettiği hadis türüdür. • 3.3.2. Râvinin Kusuru ile İlgili Olanlar: • 83.

22. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ

23. 3. SIhhatDerecesİne Göre HadİsÇeşİtlerİ

24. 5- HADİSLERİN TAHLİL VE TENKİDİ

25. 5- HADİSLERİN TAHLİL VE TENKİDİ • 1. Sened Tenkidinde Ölçütler • 1.1. Ravinin Adaleti • 1.2. Ravinin Zabtı • 2. Metin Tenkidinde Ölçütler • 2.1. Dil (İfadelerde Tutarlılık)

26. 5- HADİSLERİN TAHLİL VE TENKİDİ • 2.2. Kur’an’a Uygunluk • 2.3. Sahih Sünnete Uygunluk • 2.4. Akılla Çelişmeme • 2.5. Tarihi Verilere Uygunluk

27. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI

28. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI • 1. Sünnet ve Hadisin Anlaşılmasını Konu Edinen Geleneksel Hadis İlimleri • 1.1. Garibu’l-Hadis • 1.2. Muhtelifu’l-Hadis • 1.3. Fıkhu’l-Hadis • 1.4. EsbâbuVurudi’l-Hadis

29. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI • 2. Sünnet ve Hadisin Anlaşılmasında Modern Bilimlerin Katkısı • 3. Dinin Kaynağı Olması Bakımından Hadis ve Sünnetin Değeri • 3.1. Hadis ve Sünnetin Bağlayıcılığı • 3.2. Hadis ve Sünnetin Anlaşılmasında Bütünlüğün Gözetilmesi

30. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI • 3.3. Hadiste Yerellik ve Evrensellik • 4. Örnek Alma ve Taklit Etme Arasındaki Fark

31. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI 1- FIKIH VE HADİSİ BİRLEŞTİRMEK ZORUNDAYIZ. 2- tergib ve terhibde zayıf hadisleri çok dikkatli kullanmalıyız. 3- Yeteri kadar sahih hadis vardır. 4- hadisleri(varid olduğu) sebebler, şartlar ve maksatlar ışığında anlaşılması 5-değişen bir örf üzerine bina adilenhakikatlar: fıtır sadakası.

32. 6- HADİS VE SÜNNETİN ANLAŞILMASI 6-lafız ile ruh ya da zahirler ile maksatlar arasında sünnet 7- Hadislerdeki değişken vasıta ile sabit hedefin birbirinden ayırdedilmesi

33. B. Muteber hadİs kaynaklarını seçme ve kullanma

34. C) SEÇME HADİS METİNLERİ • İmanla İlgili Hadis Metinleri • İbadetle İlgili Hadis Metinleri • Ahlakla İlgili Hadis Metinleri • Sosyal İlişkilerle İlgili Hadis Metinleri • Bilgi ve İlimle İlgili Hadis Metinleri • Alışverişle İlgili Hadis Metinleri

35. C1) İmanla İlgİlİHadİsMetİnlerİ

36. KAYNAKLAR • 1. Ale’l-Ebvab Türü Yazılmış Hadis Eserleri • 1.1. Kütüb-i Sitte, Prof. Dr. İbrahim Canan, Akçağ Yayınları İstanbul. • 1.2. el Muvatta İmam Malik • 1.3. el-Musannef, Abdürrezzâk b. Hem mâ m (211/827) • 1.4. Sahih-i Buhari ve Muslim • 1.5. Sünenler • 2. MucemulMufehris Hadis (Concordance) 8 cilt, M. Fuad Abdulbaki, Çagrı Yayınları. • 3. Riyazu’sSalihin, (8 Cilt)Erkam yayınları.

37. KAYNAKLAR • 4- Hadis, İmam Hatip lisesi, Ders Kitabı, 2010, Ankara. • 5- İ. Lütfi ÇAKAN, Hadis Usülü, İfav Yay. İstanbul, 2002. • 6- İ. Lütfi ÇAKAN, Hadis Edebiyatı, İfav Yay. İstanbul, 2005. • 7-Yusuf Karadavi, Sünneti Anlamada Yöntem, çev. BünyaminErul, Rey Yay. Kayseri,2001.

38. KATILIMINIZDAN DOLAYI TEŞEKKÜR EDERİZ!!! HAZIRLAYAN VE SUNAN MEVLANA TAŞKAYA ULUDERE İLÇE VAİZİ