Dorota Praszałowicz Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytet Jagielloński

1. Paradoksy imigracyjnych instytucji: polskie szkoły sobotnie w Wielkiej Brytaniiwyniki badań przeprowadzonych w 2012 roku Dorota Praszałowicz Instytut Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytet Jagielloński praszdo@uj.edu.pl

2. Polskie szkoły sobotnie w Wielkiej Brytanii • Szkoły uzupełniające (względem brytyjskiego szkolnictwa ogólnego) • Są utrzymywane z czesnego • Prowadzą zajęcia z przedmiotów ojczystych • Język polski • Historia Polski • Geografia Polski • Literatura, teatr i film polski (w wyższych klasach) • Korzystają zazwyczaj z budynków szkół lokalnych (za opłatą) • Nauczyciele pracują społecznie • Przygotowują do państwowych egzaminów z języka polskiego

3. Projekt badawczy realizowany w 2012 (V-XII) Zespół badawczy • Małgorzata Irek (Oxford University) • Agnieszka Małek (Uniwersytet Jagielloński) • Paulina Napierała (Uniwersytet Jagielloński) • Dorota Praszałowicz – koordynacja projektu (Uniwersytet Jagielloński) • Paulina Pustułka (BangorUniversity) • Joanna Pyłat (Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn)) • Współpraca: Halina Grzymała-Moszczyńska (Uniwersytet Jagielloński) • http://pau.krakow.pl/index.php/20130207191/Polskie-szkolnictwo-w-Wielkiej-Brytanii.html

4. Program realizowany przez Polską Akademię Umiejętnościwe współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim,finansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” (2012) • Raport http://pau.krakow.pl/index.php/20130207191/Polskie-szkolnictwo-w-Wielkiej-Brytanii.html • Załączniki 1. Tabela z wyliczeniem szkół polskich szkół sobotnich w Wielkiej Brytanii2. Rys historyczny szkolnictwa polskiego w Wielkiej Brytanii3. Zarys historii Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie4. Losy, wspomnienia i opinie absolwentów polskich szkół przedmiotów ojczystych w Wielkiej Brytanii5. System edukacji w Anglii6. Znaczenie i wpływ brytyjskich egzaminów GCSE, AS i A-Level z języka polskiego 7. Podręczniki autorstwa Małgorzaty Pawlusiewicz8. Funkcjonowanie szkoły polskiej – perspektywa matki migrantki9. Linki do materiałów dostępnych w sieci

5. Inne materiały dostępne w internecie • Integracja dzieci-imigrantów w szkołach w Europie Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA P9 Eurydice), Fundacja Rozwoju Edukacji, Warszawa 2009 http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/thematic_reports/101PL.pdf • Magdalena Nowicka, Transcultural encounters of diversity – towards a research agenda. The case ofPolish presence in the UK. http://www.mmg.mpg.de/publications/working-papers/2010/wp-10-04/ • Programy nauczania:http://www.wlaczpolske.pl/ • Lista placówek szkolnych: www.polska-szkola.pl

6. Zarys dziejów • Początki w latach 40. i 50. XIX wieku, kilka szkółek: London, Manchester, Sheffield • 1940-1960 – początki systemu szkół sobotnich szkoły dla dzieci i młodzieży ze środowisk wojennych uchodźców ( po ewakuacji Rządu Polskiego z Paryża w czerwcu 1940, 30 tys. żołnierzy oraz uchodźców w Wielkiej Brytanii) 1960-1980 – stabilizacja systemu szkolnego • 1980-2004 – tendencja spadkowa • Od 2004 – odwrócenie tendencji spadkowej • 2011/12 – około 850 000 Polaków (i osób pol. pochodzenia) w Wielkiej Brytanii

7. Ealing 1962

8. Podstawowe informacje 2012 • Ponad 140 polskich szkół sobotnich w Wielkiej Brytanii • Około ¼ polskich dzieci chodzi do szkół sobotnich (około 11 tys.) • Wzrasta liczba uczniów szkół sobotnich, którzy są urodzeni na Wyspach • Londyn - 16 475 polskich dzieci w szkołach angielskich (2010) • Około 4 070 z nich chodzi do polskiej szkoły (2010) • Inne ważne lokalizacje: Manchester

9. Badania terenowe • 16 szkół objętych bezpośrednio badaniami (Anglia, Walia) – obserwacja uczestnicząca • Kontakty on-line z 10 innymi szkołami • 195 wywiadów pogłębionych, częściowo ustrukturyzowanych • Respondenci: • Nauczyciele • Rodzice posyłający dzieci do polskiej szkoły • Rodzice nie posyłający dzieci do polskiej szkoły • Absolwenci polskich szkół sobotnich • Eksperci w Anglii oraz w Polsce

10. Główne zadania • Naukowe: • Diagnoza sytuacji • Wyjaśnienie mechanizmów (stare i nowe formy aktywności imigrantów) • Budowa modelu badań szkolnictwa polskiego poza krajem • Praktyczne: • Udzielenie pomocy środowiskom zaangażowanym w prowadzenie polskich szkół (warsztaty) • Rekomendacje pod adresem władz RP

11. Rola potomków dawnych imigrantów w zakładaniu i prowadzeniu polskich szkół sobotnich • Napływ wykwalifikowanych nauczycieli z Polski • Stały problem z podręcznikami • Podstawa programowa - Włącz Polskę (oferta MEN) • Państwowe egzaminy z języków obcych w tym polskiego (GCSE General Certificate of Secondary Education; A Level)

12. Szkoła Przedmiotów Ojczystych im. Marii Skłodowskiej-CurieLondyn-Putney • 1960 – oficjalne powołanie szkoły • Zmiany adresu: Priory Middle School, Queens Road (Wimbledon1972-1982), Elliott High School at Pullman Gardens, SW15 (1982-2011), currently - Ursuline High School, The Downs, London SW20 8HG. • 2010 – 420 uczniów (wiek 3-18), 32 nauczycieli, 2 wolontariuszy • 2012 – 507 uczniów: • 309 urodzeni w Wielkiej Brytanii, • 195 urodzeni w Polsce , • 3 urodzeni we Francji http://www.polishschoolputney.com/ http://www.polskaszkolanewmalden.org.uk/

14. Tradycja i nowoczesność • Narodowa narracja heroiczno-martyrologiczna • Powiązania z Kościołem • Dziedzictwo Polskiej Macierzy Szkolnej • Kongres Oświaty Polonijnej (czerwiec 2012) • Nowe formy nauczania • Kwestie relacji różnych pokoleń imigrantów (nauczyciele oraz uczniowie) • Debaty na temat polskiego nauczania na forach internetowych

15. Zagadnienia integracji • Instytucje imigracyjne jako pomost między starym a nowym światem (krajem pochodzenia i krajem osiedlenia) • Budowanie wspólnoty imigracyjnej – produkcja kapitału społecznego wiążącego i pomostowego (Robert Putnam) • Nauczyciele wywodzący się z dawnej imigracji jako przewodnicy nowych imigrantów w obcym otoczeniu • Zalety edukacji dwujęzycznej • Kwestia migracji powrotnych

16. Perspektywa dziecka: • Zepsuta sobota • Kontakt z dziećmi mówiącymi po polsku • Nastolatki – świadomość korzyści jakie płyną z dobrze zdanego językowego egzaminu państwowego • Atrakcje poza-szkolne: harcerstwo, sport, pikniki, zespoły taneczne Perspektywa rodziców: poczucie wspólnoty, kontakt z polską kulturą i językiem

17. Zmiany postaw dzieci wobec szkoły sobotniej w zależności od wieku • 3-6 lat: brak refleksji, brak protestu • 7-11 lat: okres buntu • 12-18: plany przystąpienia do egzaminu językowego • Absolwenci – czasami powrót do szkoły i praca w charakterze wolontariusza (podczas zajęć szkolnych, lub organizacja aktywności poza szkolnej)

18. Najważniejsze wnioski • Potencjał środowisk rodziców-aktywistów oświatowych. • Absolwenci jako potencjalni liderzy środowisk polskich imigrantów. • Aktywność (nauczycieli, uczniów oraz rodziców) w tradycyjnej placówce szkolnej jako działania wspólnotowe, służące integracji różnych środowisk i różnych pokoleń migracyjnych. • Szkolnictwo ojczyste stworzone przez Polonię i Polaków w Wielkiej Brytanii jako wzorcowe.

19. Rekomendacje Konieczność koordynacji działań po obu stronach. Pożądane wsparcie dla osób, które chcą założyć szkołę (np. warsztaty, platforma wymiany informacji). Potrzebne stworzenie ogólnej bazy danych, informującej o możliwościach finansowania na poziomie lokalnym (ze środków na przykład municypalnych) oraz z funduszy europejskich. Potrzebna pomoc (w szkołach) psychologów oraz logopedów.Konieczność profesjonalnego zbierania i przetwarzania informacji na temat stanu szkolnictwa polskiego w poszczególnych krajach.

20. Dawne oraz przyszłe spotkania • Trzy Kongresy Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie w Krakowie, organizowane przez PAU oraz instytucje współpracujące: • I. Kongres 8-11 września, 2005. • II. Kongres 4 – 7 września, 2008. • III Kongres 7-10 wrześnian 2011.: Młodzież polska na obczyźnie – zadania edukacyjne, Sytuacja i potrzeby edukacyjne lekarzy polskiego pochodzenia na obczyźnie. • Konferencja "Młoda polska emigracja w UE jako przedmiot badań psychologicznych, socjologicznych i kulturowych: EUROEMIGRANCI.PL" Kraków, 23-25 września, 2013. • Konferencja „Polscy migranci w Europie” , 28-29 listopada, 2013. Kraków, organizatorzy: Komitet Badań nad Migracjami PAN, Instytut Europeistyki UJ. • IV Kongres PTNnO 4 – 7 września, 2014.: Nowoczesne nauczanie tradycji ojczystych - Sybiracy i młodzież