1 / 70

Tłumaczenie MRF – podstawowe problemy

Tłumaczenie MRF – podstawowe problemy. Szymon Kiełpiński Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu Pierwsze spotkanie tłumaczy MRF Warszawa, Biblioteka Narodowa, 30 września 2014 r. plan prezentacji. 1. Założenia przyjęte przeze mnie podczas tłumaczenia:

palmer-santana
Download Presentation

Tłumaczenie MRF – podstawowe problemy

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Tłumaczenie MRF – podstawowe problemy Szymon Kiełpiński Wojewódzka Biblioteka Publiczna– Książnica Kopernikańska w Toruniu Pierwsze spotkanie tłumaczy MRF Warszawa, Biblioteka Narodowa, 30 września 2014 r.

  2. plan prezentacji • 1. Założenia przyjęte przeze mnie podczas tłumaczenia: • - traktowanie MRF • - pełne wydania UKD w języku polskim i ich aktualność • - źródła terminologii fachowej • - słowniki przekładowe • - źródła internetowe • 2. Źródła przyjętych założeń • 3. Studium przypadku: 7.07 Zawodowy stosunek do sztuki • 4. Typowe problemy napotkane podczas tłumaczenia działów: • 7.01/.09 Poddziały specjalne do działu 7 Sztuka • 78 Muzyka • 5. Sprawy do rozwiązania i ustalenia

  3. Przyjęte założenia

  4. przyjęte założenia (na tym etapie) • 1. Jest to pierwszy etap prac, końcowa redakcja nastąpi później. • 2. Maksymalna wierność MRF, nawet kosztem poprawności • stylistycznej (maksymalna dosłowność przekładu). • 3. Tam, gdzie jest to możliwe, wykorzystać odpowiednik z • wydania pełnego w j. polskim (PP = Pełne Polskie [wydanie]): • - wykorzystać, ale nie przejmować mechanicznie, • - weryfikować sformułowania podane przez PP • (doprecyzowywać, uswpółcześniać zgodnie z MRF) • - redakcja odpowiednika w PP nie jest istotna (PP jest tłumaczeniem niemieckiego wydania pełnego a MRF • jest adaptacją angielskiego wydania pośredniego) • - ważne jest wystąpienie w PP merytorycznej zgodności • z MRF

  5. przyjęte założenia (na tym etapie) • 4. Punktem wyjścia dla tłumaczenia są tablice pełne w języku • polskim: • wyd. 1 (FID 327) wyd. 2 – tylko niektóre działy (FID 607) • 41 zeszytów 13 zeszytów 2 zeszyty • 1959 –1972 1981–1989 1996 i 1998

  6. przyjęte założenia (na tym etapie) • 5. Same tablice pełnego wydania • UKD w j. polskim nie wystarczą. • Koniecznie uwzględniać zmiany • i uzupełnienia wprowadzane do • pełnego wydania UKD w języku • polskim ogłoszone w czasopiśmie • „UKD zmiany i uzupełnienia”. • Opierać się na ostatniej ogłoszonej • przez IINTE wersji danego działu • UKD (zestaw symboli, brzmienie • odpowiedników słownych). • 76 zeszytów w latach 1964 – 1982 • dalej: ‘Z+nr ogólny’ (obok: Z66)

  7. przyjęte założenia (na tym etapie) • Dlaczego jest to tak istotne? – jest szansa, że nie było dalszych • zmian i zaktualizowane symbole odpowiadają MRF, przykład: • PP: • Z66:

  8. przyjęte założenia (na tym etapie) • 6. „Wykaz zmian i uzupełnień • wprowadzonych do UKD” jest • mniej przydatny przy tłumaczeniu, • ponieważ nie podaje żadnych • odpowiedników słownych. • Daje jednak pełną informację o: • - symbolach nowych • - symbolach skreślonych • - symbolach ze zmienionym • odpowiednikiem słownym • 7 zeszytów (1983-1989), potem • w „Bibliotekarzu”: 3 wykazy zmian • (1991-1993) i 2 ogólne komunikaty

  9. przyjęte założenia (na tym etapie) • 7. Jeżeli odpowiednik w j. polskim nie zgadza się z MRF, lub w PP i Z brak danego symbolu, próbować ustalić, czy symbol w MRF jest zupełnie nowy czy też został przeniesiony z innego miejsca tablic.Źródła danych: • - ‘annual cancellations and relocations’ ogłaszane (razem z nowymi symbolami) w czasopiśmie „Extensions andCorrections to the UDC” (E&C+rok), dla danych od 1994 r. • dostępne jako plik tekstowy na stronie Consortium UDC:http://www.udcc.org/index.php/site/page?view=cancellations • - „Wykaz zmian i uzupełnień wprowadzonych do UKD” ogłaszany w latach 1983 – 1993

  10. przyjęte założenia (na tym etapie) przykłady: MRF 780.6 Musical instruments and accessories PP /1969/ brak E&C 2003 UDC NUMBER: 681.81 DESCRIPTION: Musical instruments in general REPLACED BY: 780.6 PP /1971/681.81 Instrumenty muzyczne ogólnie MRF 7.016.4 Motifs. Enrichment by motifs PP /1969/ brak E&C 1996 UDC NUMBER:72.016.4 DESCRIPTION: Motifs. Enrichment by motifs REPLACED BY: 7.016.4 PP /1969/ brak Z66 /1980/+72.016.4 Motywy, wzbogacanie przez motywy, np. z natury (roślinne itd.)

  11. przyjęte założenia (na tym etapie) • 8. Pozostawiać redakcję MRF (liczba mnoga, język terminów, ilość i kolejność wyliczonych elementów, przykładów etc.). • 9. Nie dodawać elementów precyzujących kontekst, znaczenie, także zaczerpniętych z odpowiedników symboli nadrzędnych(wyjątki tylko w uzasadnionych przypadkach). • 10. Wydanie pośrednie UKD w języku polskim • (4 tomy z lat 1974 – 1979, FID 502) • traktować dwojako: • - dla działów ogłoszonych w 2 wyd. pełnym lub w „UKD zmiany i uzupełnienia”: - jako źródło pomocnicze • - dla pozostałych działów: • - jako źródło podstawowe

  12. przyjęte założenia (na tym etapie) • 11. Polską terminologię fachową przejmować w kolejności z: • - „Nowa encyklopedia powszechna” bordowa, 8-tomowa (termin może być samodzielnym hasłem lub tylko występować w treści innego hasła) • - gdy brak, szukać w „Wielkiej encyklopedii” (32-tomowa) • - gdy brak, szukać w encyklopediach i słownikach dziedzin • - pomocny może się też okazać słownik języka polskiego • NEP 1997 NEP 2004 WEP

  13. przyjęte założenia (na tym etapie) • 12. Korzystać z najnowszego dużego słownika angielsko-polskiego (Oxford), jednak w przypadku wątpliwości sięgać także do „starego” słownika Jana Stanisławskiego. • Stanisławski pozwala też zrozumieć pewne decyzje PP i Z • (zob. dalej: komentarz do tłumaczenia 7.072) • 13. Słownictwo naukowe i techniczne weryfikować w najnowszym „Słowniku naukowo-technicznym angielsko-polskim”.

  14. przyjęte założenia (na tym etapie) • Źródła internetowe i na nośnikach optycznych • 14. Encyklopedię PWN dostępną online traktować pomocniczo (wyszukiwanie wystąpień terminu w treści innych haseł w przypadku braku samodzielnego hasła) • powód – aktualizowana na bieżąco = brak stałej wersji • 15. Wikipedię także traktować tylko pomocniczo i w ostateczności (wersje językowe haseł jako słownik przekładowy terminów, definicje w językach obcych) z powodu nieznanego stopnia wiarygodności haseł i powiązań między wersjami językowymi. • 16. „Indeks Wielkiej encyklopedii PWN” dołączony do niej na płycie CD także traktować jako wyszukiwarkę wystąpień danego terminu w treści haseł.

  15. przyjęte założenia (na tym etapie) 17. Wzajemny stosunek NEP, WEP i Encyklopedii PWN online NEP zawiera 82 tysiące haseł WEP zawiera 140 tysięcy haseł (40 tysięcy biogramów, 22 tysiące haseł geograficznych Objętość Encyklopedii online jest nieznana. Encyklopedia online jest aktualizowana na bieżąco, nie ma więc niezmiennej treściowo wersji, tak jak to ma miejsce w przypadku encyklopedii drukowanych. Jeżeli prace nad tłumaczeniem MRF będą trwały kilka lat, weryfikacja przekładu i doboru terminologii oraz ostateczna redakcja tekstu odpowiedników słownych powinny opierać się na utrwalonych źródłach (tekst drukowany), inaczej będzie chaos.

  16. przyjęte założenia (na tym etapie) 17. Wzajemny stosunek NEP, WEP i Encyklopedii PWN online Zdarza się, że Encyklopedia online zawiera hasła nieodnotowane w NEP (jest to zrozumiałe) oraz w WEP (dziwne, niepokojące): gruchawka: NEP brak WEP brak online instrument muz, idiofon; często jako zabawka dziecięca; wewnątrz glinianej lub drewnianej kuli osadzonej na trzonku znajdują się kamyczki, twarde nasiona itp. grzechotka: NEP brak WEP brak online instrument muz., idiofon; często jako zabawka dziecięca; drewniany języczek przeskakuje po zębach koła, wydając trzaskające dźwięki

  17. przyjęte założenia (na tym etapie) 17. Wzajemny stosunek NEP, WEP i Encyklopedii PWN online Zdarza się jednak rzecz odwrotna: hasło występuje w NEP, ale brak go w WEP i Encyklopedii online. 780.621.32 Tablas tabla: online brak WEP brak NEP indyjski instrument muzyczny z grupy membranofonów; para drewnianych, glinianych lub miedzianych kociołków; gra się na nich kiściami dłoni lub palcami; membrany obu naciąga się rzemieniami. […] Tabla towarzyszy wraz z innymi instrumentami (sitar, sarod, saranga) klasycznym indyjskim śpiewom i tańcom lub jest traktowana jako instrument solowy.

  18. Źródła przyjętych założeń

  19. źródła przyjętych założeń • 1. Rozdział XII „Opracowanie edytorskie tablic UKD” w: • Olgierd Ungurian • Wprowadzenie do uniwersalne klasyfikacji dziesiętnej • Wyd. 3 popr. i uzup. • zgodne ze stanem UKD w dniu 1.I.1977 (FID 554). • Warszawa : Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1978. • 2. Analogia do metodyki opracowywania rekordów wzorcowych haseł formalnych i przedmiotowych • (źródła informacji i ich hierarchia)

  20. Ungurian • Rozdział XII „Opracowanie edytorskie tablic UKD” • s. 284 • praca wydawcy najczęściej sprowadza się do przetłumaczenia • na język ojczysty autoryzowanego wydawnictwa zagranicznego • i uzupełnienia go wszystkimi zmianami, które w międzyczasie • wprowadzono do UKD. • Praca ta na pozór bardzo łatwa, w rzeczywistości jest bardzo • skomplikowana i wymaga dużej uwagi i precyzji.

  21. Ungurian – wydania międzynarodowe • s. 285-286 Rodzaje wydań tablic UKD (typy tablic) • Ponieważ wszystkie wydania pełne muszą być w zasadzie • identyczne (z uwzględnieniem oczywiście zmian w międzyczasie • wprowadzonych do UKD), uznano je za międzynarodowe. […] • Wydanie pełne właściwie należałoby nazwać „wydaniem • międzynarodowym w języku …”, zaznaczając tym samym, • że wszystkie wydania są treściowo identyczne i różnią się • jedynie językiem, w którym są opublikowane

  22. Ungurian – prace wydawnicze; ad a) • s. 286-288 • Przebieg prac wydawniczych: • a) skompletowanie materiału źródłowego, • b) przetłumaczenie materiałów źródłowych na język polski, • c) weryfikacja przekładu, • d) Przekazanie tekstu do autoryzacji FID. • ad a) • Za kompletny i aktualny materiał źródłowy można uznać […] • wydanie wzorcowe UKD […] uzupełnione wszystkimi zmianami • wprowadzonymi do UKD […].

  23. Ungurian – prace wydawnicze: ad b) • s. 287 – 288 • Tłumaczenia skompletowanych materiałów na język polski • powinni w zasadzie dokonywać specjaliści danej dziedziny. • Należy pamiętać, że bardzo często tłumaczenie poszczególnych • działów powinno być raczej adaptacją tekstu obcojęzycznego, • zgodną z zasadami języka polskiego i przyjętą terminologią • branżową. • Przez adaptacją należy tu rozumieć jak najdokładniejsze • podanie takich polskich odpowiedników określeń • obcojęzycznych, które by dokładnie odpowiadały ich • zakresowi i treści.

  24. Ungurian – prace wydawnicze: ad b) • Często w wyniku tłumaczenia-adaptacji zamiast • jednowyrazowego terminu obcego otrzymujemy kilka polskich • terminów lub gdy brak polskiego odpowiednika, wielowyrazowe • zdanie opisujące dane hasło. • Należy zawsze pamiętać o tym, że zakres i treść polskiego • tekstu nie mogą być szersze niż zakres i treść tekstu • obcojęzycznego. • np. 620.191.355.05 Oberflächenprüfgerät – Przyrząd do • sprawdzania chropowatości powierzchni • W trakcie adaptacji można również tak zmieniać przykłady • podawane przy odpowiednikach słownych symboli, aby były • bardzie przydatne dla polskiego użytkownika: [przykład pomijam]

  25. Ungurian – prace wydawnicze: ad b) • Przy tłumaczeniu należy zwracać baczną uwagę na pojęcia • nadrzędne, oznaczone symbolami wyższego stopnia, które • często wyjaśniają znaczenie haseł podrzędnych. • W niektórych przypadkach, które tłumacz uważa za • uzasadnione, można do haseł podrzędnych wprowadzić • niektóre terminy z pojęć nadrzędnych. • Pozwoli to uniknąć wielu błędów w procesie klasyfikowania. • Odpowiedzialność za poprawność tłumaczenia ponosi wydawca.

  26. Ungurian – prace wydawnicze: ad c) • ad c) • Weryfikacji przekładu z punktu widzenia językowej • poprawności tekstów słownych i adekwatności nazw polskich • pod względem zakresu i treści wobec terminologii obcej powinni • dokonywać wybitni specjaliści naukowcy (najlepiej samodzielni • pracownicy naukowi wyższych uczelni). • Pozwala to na wyeliminowanie terminów zaczerpniętych z • żargonu zawodowego, często używanych przez tłumaczy. • ad d) • [procedurę autoryzacji przez FID pomijam]

  27. Ungurian – polskie wydanie pełne • s. 296 X wydanie międzynarodowe (publ. FID 327) w języku • polskim opracowane przez IINTE. • Wydanie to rozpoczęto w roku 1959 zeszytem zawierającym • dział 53. Intensywne prace rozpoczęły się w roku 1963, w którym • ukazały się 3 zeszyty, w roku 1964 ukazało się 7 zeszytów, • w roku 1965 – 10 zeszytów. Ostatni 41 zeszyt obejmujący dział • 61 ukazał się w roku 1972. • Od tego czasu ukazują się tylko dodruki i uaktualizowane • przedruki poszczególnych działów. Wydanie to jest • systematycznie uzupełniane i aktualizowane przez czasopismo • „UKD – Zmiany i Uzupełnienia”, wydawane przez IINTE od roku • 1964 (publ. FID 364).

  28. Ungurian – polskie wydanie pełne • s. 296 X wydanie międzynarodowe (publ. FID 327) w języku • polskim opracowane przez IINTE. • Pełne wydanie w języku polskim było osiągnięciem IINTE na • skalę światową: było to pierwsze kompletne powojenne wydanie • pełne na świecie. • ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- • [moje uzupełnienie:] • [ W latach 1981 – 1989 ukazało się 13 zeszytów 2 wydania • pełnego w j. polskim – wybrane działy (FID 607).] • [ W roku 1996 i 1998 ukazały się 2 dalsze zeszyty tego wydania: • ▪ UDC – P007 (FID 607) poddziały wspólne języka i dział 8 • ▪ UDC – P029 (FID 607) dział 9.]

  29. Studium przypadku: 7.07

  30. 7.07 – PP

  31. 7.07 – Z66 • zmiany w: • ! 7.07 • ! 7.071 • ! 7.071.5 • ! 7.071.52 • ! 7.072 • ! 7.073 • ! 7.074 • ! 7.075 • ! 7.078 • nowy symbol: • + 7.077

  32. 7.07 • MRF: Occupations and activities associated with the arts and entertainment • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Zajęcia i działalności związane ze sztuką i rozrywką

  33. 7.071 • MRF: Creative and interpretative occupations. Professional artists, performers, players • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Zajęcia twórcze i interpretacyjne. Zawodowi artyści, wykonawcy, zawodnicy

  34. 7.071.1 • MRF: Creative artists. Professional artists (e.g. painters, sculptors, composers) • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Artyści tworzący. Profesjonalni artyści (np. malarze, rzeźbiarze, kompozytorzy)

  35. 7.071.2 • MRF: Performing, interpretative artists. Performers, players • Incl. Directors. Conductors. Instrumentalists. Singers. Dancers. Actors • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Artyści odtwarzający, interpretujący. Wykonawcy, zawodnicy • Incl. Reżyserzy. Dyrygenci. Instrumentaliści. • Śpiewacy. Tancerze. Aktorzy

  36. 7.071.3 • MRF: Copyists. Restorers. Arrangers, adapters, transcribers. Translators • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Kopiści. Konserwatorzy. Autorzy aranżacji, adaptacji, transkrypcji. Tłumacze

  37. 7.071.4 • MRF: Teachers. Instructors. Lecturers • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Nauczyciele. Instruktorzy. Wykładowcy

  38. 7.071.5 • MRF: Training and education • Incl. Visits, excursions, study tours • PP: • Z66 (zmiany dotyczą tylko odsyłaczy): • Tłumaczenie: • Ćwiczenie i kształcenie • Incl. Wizyty, wycieczki, objazdy studyjne

  39. 7.072 • MRF: Expertise • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Znawstwo [nie „Ekspertyzy”, bo te są w 7.072.5] • Stanisławski: expertise ekspertyza [Z66 nie mogło inaczej?] • Stanisławski: expertness 1. znawstwo 2. mistrzostwo • Oxford: expertise (skill) biegłość; kompetencje; (knowledge) znajomość; znawstwo; (practical) wprawa • Oxford: experts report ekspertyza

  40. 7.072.2 • MRF: Study of art • Incl. Art historians, scholars, theorists • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Badania nad sztuką • Incl. Historycy sztuki, uczeni, teoretycy

  41. 7.072.3 • MRF: Art criticism • Incl. Art writers, critics, reviewers • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Krytyka sztuki • Incl. Piszący o sztuce, krytycy, recenzenci

  42. 7.072.4 • MRF: Art judges and judging. Art juries • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Oceniający sztukę i ocenianie. Jury artystyczne

  43. 7.072.5 • MRF: Expert opinions, reports (technical etc.). Scientific experts • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Ekspertyzy, raporty (techniczne itp.). Eksperci naukowi

  44. 7.073 • MRF: Appreciation • Incl. Arts lovers. Sports lovers. Enthusiasts, fans. Audiences. Spectators • PP: • Z66: • Tłumaczenie: Miłośnictwo • Incl. Miłośnicy sztuki. Kibice. Entuzjaści, fani. Słuchacze. Widzowie • Oxford: 1. (gratitude) wdzięczność 2. (recognition) uznanie • 3. (avareness) świadomość 4. (understanding) zrozumienie; music ~ • (in community) kultura muzyczna, wyrobienie muzyczne 5. (enjoyment) • upodobanie 6. ocena, analiza 7. wzrost; wzrost wartości

  45. 7.074 • MRF: Collecting and collectors • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Kolekcjonerstwo i kolekcjonerzy • Kwestia stylistyczna: „Kolekcjonowanie” czy „Kolekcjonerstwo”?

  46. 7.075 • MRF: Commercial management • Incl. Agents. Dealers. Managers. Producers. Impresarios. Promoters • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Kierowanie działalnością komercyjną • Incl. Agenci. Marszandzi. Menedżerowie. Producenci. Impresaria. Promotorzy

  47. 7.077 • MRF: Amateur participation and participants (creative, performing etc.) • PP (brak symbolu) • Z66 (dodanie symbolu): • Tłumaczenie: • Uczestnictwo amatorów i amatorzy (twórcze, odtwórcze • itp.)

  48. 7.078 • MRF: Patronage. Sponsorship. Encouragement • PP: • Z66: • Tłumaczenie: • Mecenat. Sponsorowanie. Popieranie

  49. 7.078 • Stanisławski: • patronage: 1. patronat; opieka; orędownictwo; poparcie • sponsorship: 3. handl finansowanie reklamy • encouragement: 1. zachęta 2. poparcie • Oxford: • patronage: 1 patronat, mecenat • sponsorship: 1 sponsorowanie, sponsoring 2 sponsorowanie; patronat, mecenat; protektorat 3 patronat 4 poręczenie • encouragement: 1 (support, inducement) zachęta 2 (heartening) otucha 3 (stimulating) popieranie; poparcie

  50. Typowe problemy

More Related