PSYCHOLOGIA EGO (Teoretyczne podstawy)

1. PSYCHOLOGIA EGO (Teoretyczne podstawy) Bernadetta Izydorczyk

2. Plan wykładu • Literatura do treści wykładu i nota o autorach • Psychologia Ego - korzenie rozwoju (podstawowe związki z ortodoksyjną psychoanalizą Zygmunta Freuda) • Psychologia Ego - fundamenty rozwoju -podstawowe związki z psychoanalityczną koncepcją Anny Freud • Psychologia self a teoria relacji z obiektem • Psychologia Ego a teorie rozwojowe (D. Stern, E. Erikson) • Psychologia Ego - podstawy teoretyczne koncepcji Heinza Hartmana • Współczesna Psychologia Ego – główne założenia i jej przedstawiciele

3. Piśmiennictwo –nota o autorze • Heinz Hartman – filozof, psychoanalityk, wykształcony na bazie klasycznej szkoły wiedeńskiej (Freud, Charcot, Breuer,Fliess, Fenichel), główny przedstawiciel szkoły Psychologii Ego, rozwijającej się na bazie teoretycznych założeń klasycznej psychoanalizy( Z. Freud, Anna Freud), teorii relacji z obiektem i psychologii self - ze szczególnym rozkwitem w USA po II wojnie światowej • Esseys on Ego Psychology. Selected Problems in Psychoanalytic Theory.1964,International Universities Press, INC, New York

4. Piśmiennictwo – nota o autorze • Glen Gabbard – doktor, psychiatra, dyrektor Bylor Psychiatry Clinic – Huston USA; psychiatria dynamiczna, problematyka psychopatologii i dynamiki zaburzeń (m. in. osobowości) w praktyce klinicznej • Literatura: „Basic Principles of Dynamic Psychiatry” • „Psychodynamic Psychiatry in Clinical Practice”

5. Piśmiennictwo – nota o autorze • David Rapaport – doktor, psycholog, psychoanalityk, propagator myśli H. Hartmana, autor pierwszego kompleksowego opracowania teorii depresji Edwarda Bibringa i tłumaczenia w j. ang., koncepcji Heinza Hartmana • „Ego Psychology and Problem of Adaptation”(tłum.„ Psychologia ego i problemy adaptacji”) Heinz Hartman, London 1958 • Journal of American Psychoanalytic Association Monograph Series No 1

6. Piśmiennictwo – nota o autorze • Robert S. Wallerstein - emerytowany profesor Departamentu Psychiatrii Uniwersytetu w San Francisco w Kalifornii, Szkoły Medycznej, superwizor analityk w Instytucie Psychoanalitycznym San Francisco • The growth and transformation of American Ego Psychology (tłum.„ Rozwój i przemiany Psychologii Ego na gruncie amerykańskim”) • Journal of the American Psychoanalytic Association,2002, ss 135-170

7. Piśmiennictwo – nota o autorze • David P. Ausubel – doktor, psycholog, Uniwersytet Bronx (New York) • Centrum Psychiatrii Bronx, New York • „Ego Psychology and Mental Disorder: a development approach to psychopathology” (1977),New York ,San Francisco (rozdz. Implication of Ego Development for Psychotherapy) • Inne publikacje autora: „Ego Development and the Personality Disorders(1952),”The Psychology of Meaningful Verbal Learning” (1963),”Theory and Problems of Adolescent Development” (1970)

8. M. Gill, Ch.Brenner K. Eissler. L. Loewald R. Wallerstein J. Sandler, A.Goldberg J. Stone, J. Gedo N. Chodorow, E. Zetzel Psychologia Ego -USA Heinz Hartman Psychologia Ego David Rapaport Psychoanaliza – A. Freud (British Psychoanalytic Society Grupa A) Psychoanaliza - Z. Freud Teorie relacji z obiektem Psychologia self H .Kohut Psychologia inter personalna-Sullivan Szkoła Kleinistów( M.Klein, (British Psychoanalytic Society-Grupa B) British Psychoanalytic Society – Grupa Niezależna „Szkoła Brytyjska” relacji z obiektem D. Winnicott, M.Balint, D.Fairbairn, P. Heimann, M. Little, H. Guntrip

9. Podstawy psychiatrii dynamicznej • Psychologia Ego (wyprowadzona z klasycznej psychoanalizy Zygmunta Freuda i Anny Freud) • Teoria relacji z obiektem - szkoła Kleinistów (M. Klein)- znaczenie fantazji dla rozwoju aparatu psychicznego) - „Szkoła Brytyjska” (Fairbain, Winnicott, Balint) – model deficytu i jego wpływ na rozwój aparatu psychicznego • Psychologia self (wyprowadzona z tradycji interpersonalnej Sullivana, ale sformułowanej i rozwiniętej we współczesnej psychoanalizie przez H. Kohuta)

10. Psychologia Ego - korzenie i fundamenty

11. Psychologia Ego – rys historyczny Korzenie Psychologii Ego prace :Zygmunta Freuda: • „Ego i Id” (1923) • „Zahamowania, Objawy i Lęk” (1926) Fundamenty Psychologii Ego - prace Anny Freud -„Ego i Mechanizmy Ochronne” (1936) - prace Heinza Hartmana -„Psychologia Ego i Problemy Dostosowawcze” (1939) • Związki z teorią relacji z obiektem i psychologią self Pełny rozkwit - w Ameryce po II Wojnie Światowej

12. Psychologia self a teoria relacji z obiektem • Teoria relacji z obiektem • podkreśla znaczenie zinternalizowanych związków i relacji pomiędzy reprezentacjami self i obiektu • Zaburzenia w rozwoju = zaburzenia relacji matka-dziecko i niemożność oddzielenia od niej popędów • Psychologia self - psychologia dwóch osób ( ja-obiekt) • podkreśla znaczenie wpływu zewnętrznych relacji na podtrzymanie samooceny i spójności self (pacjent potrzebuje odpowiedzi z otoczenia w celu podtrzymania sensu dobrego samopoczucia i dobrostanu) • Bipolarne i trójpolarne self (potrzeba bycia podobnym do terapeuty) • Zaburzenia relacji self - obiekt w dzieciństwie są wynikiem defektu (słabości self)

13. Pojęcie rozwoju self (Daniel Stern) – podstawowe założenia • Niemowlę jest świadome matki lub opiekuna od pierwszych dni swojego życia • Afirmujące odpowiedzi ze strony figury rodzicielskiej (harmonizacja z opiekunem) wpływają na ewolucję sensu self u niemowlęcia • Niemowlę doświadcza rzeczywistości, jest jej obserwatorem, dopiero starsze dzieci uznają fantazje za znaczące i używając ich próbują zmienić swoje spostrzeżenia (inaczej niż u Melanie Klein!) • Wtórny proces myślenia( poprzedza on pierwotny proces myślenia)- sednem rozwoju

14. Koncepcja domen samodoświadczania self (D. Stern) – podstawowe założenia rozwoju „ja” (self) • Każde z wyodrębniających się self pozostaje w związku z określonym okresem rozwojowym i kooperuje w zgodzie z pozostałymi znaczeniami self • Ujawniające self (0-2 m.ż) –podstawa cielesnego self. Ważne bezpieczeństwo (warunek rozwoju –tolerancja niepewności) • Rdzenne self (2- 6 m.ż) – ważny temat to tożsamość (”ja” jest najważniejsze) • Subiektywne self (7 – 9 m. ż) – ważny kontakt (dopasowywanie się intrapsychicznych stanów pomiędzy matką a niemowlęciem):” to ja, a ja jestem ciekaw ciebie” • Werbalne (kategorialne )self(15-18 m.ż) – ważna jest zdolność do symbolicznego myślenia oraz werbalnego komunikowania się • Narracyjne self(3-5 rok życia) – zdolność do przemyśleń, modelu działania, wchodzenia w relacje i komunikowania o nich innym

15. Cechy znaczenia self (D. Stern) • Koherencja • Afektywność • Działanie • Ciągłość (historyczność) • Przywiązanie, zaufanie oraz bezpieczeństwo nie są specyficzne dla konkretnej fazy, ale trwają przez wszystkie okresy życia • Niemowlę rozwija się w rezultacie sensytywnego, afektywnego przywiązania do matki lub opiekuna (Empatyczny rezonans)

16. Self i ego - kontrowersje wokół pojęć • Freud - zastosowanie pojęcia „ Ja” (niem. ”Ich”): nieosobowa intrapsychiczna struktura; osobiste samo-doświadczanie - self-experience jednostki (Kernberg 1982-Meissner 1986) • Strachey (tłumaczenie dzieł Freuda ) – użycie „Ja” (Ich) jako Ego (to jeden z trzech intrapsychicznych czynników - trójparcjalna - strukturalna teoria aparatu psychicznego) • Psychologowie ego zmierzali do zminimalizowania znaczenia self – podkreślali znaczenie ego( teoretycy relacji z obiektem dążyli do dalszego wyjaśnienia miejsca self w aparacie psychicznym) • Hartman – rozróżnił Ego i Self zgodnie z ich kontekstem wzajemnego oddziaływania na siebie Ego – oddziaływuje z innymi intrapsychicznymi czynnikami (Id, Ego, superego) Self - oddziaływuje wzajemnie z obiektami (jako wynik interakcji ze znaczącymi obiektami )

17. Zperspektywy Psychologii Ego, self to..... • to reprezentacja jednostki, nie stanowi ono źródła autonomicznej aktywności (Meissner 1986) • Guntrip(1968),Schafer(1976),Sutherland(1983) – krytyka strukturalnej teorii oraz jej modelu self • Sutherland(1983) – hołdował poglądowi, że podstawową cechą self jest jego aktywność, wprowadzająca rolę środowiska w dążeniu do bliskości i jedności (dwa znaczenia self :jako reprezentacji oraz ,jako działania) • W konsekwencji self można postrzegać jako mocno wciśnięte w Ego - produkt końcowy integracji wielu reprezentacji self (Kernberg 1982).Self jest ciągle kształtowane i określane przez realne i wyobrażone związki z innymi(Bollas 1987, Schafer 1989, Ogden 1989,Mitchell 1991) • Schafer rozumiał to zjawisko jako zestaw narracyjnych self lub historii, które rozwijamy w celu dostarczenia emocjonalnie spójnego wytłumaczenia naszego życia • Mitchell(1991) –zaobserwował, że w psychoanalitycznej pracy osoby uczą się tolerować różnorodne czynniki siebie (swoich self), zaczynają doświadczać siebie jako bardziej trwałych i koherentnych

18. Korzenie Psychologii Ego - Z. Freud • „Ego i Id” (1923)- Trójparcjalny model strukturalny – id, ego i superego – komponenty aparatu psychicznego, wyjaśniające funkcjonowanie psychiki • „Zahamowania, Objawy i Lęk „(1926)- lęk, lub zagrażający wybuch sygnału lękowego to siła napędowa dla syntetyzujących i wykonawczych funkcji Ego • Funkcje ego - polegają na pośredniczeniu (ułożeniu w jak najlepszy behawioralny kompromis) między różnymi, sprzecznymi naciskami ze strony trzech sił uderzających w nie: - instynktownymi impulsami Id - wymuszającymi i ograniczającymi osądami moralnymi, wartościującym Superego, a wymaganiami adaptacji do rzeczywistości zewnętrznej

19. Czym jest Ego? - klasyczna psychoanaliza (Z. Freud) • Ego - wyłania się z id. Funkcje to: • pośredniczenie między id a światem - kieruje się zasadą realizmu • „godzić interesy id i superego i rozwiązywać konflikty między tymi strukturami” • Siła ego polega na dobrym testowaniu rzeczywistości, na zdolności rozwiązywania konfliktów, zdolności do odraczania gratyfikacji potrzeb • Siła ego mierzona jest też rozwojem procesów wtórnych - myśleniem, racjonalnością, adaptacyjnością. Siłę ego mierzy się także zdolnością do uniezależnienia się od karzącego superego

20. Ego (w zdrowiu i chorobie) – Z. Freud • Zdrowie to ego • a) wolne od urazów, fiksacji, sztywnych kateksji • b) zdolne do testowania rzeczywistości, • c) zdolne do kontroli impulsów, uzgadniania impulsówId i Superego • d) niezależność ego od karzącegoSuperego • e) zdolne do tolerancji lęku • Patologia jest formą obrony ego • Freud ustalił podstawowe pojęcia psychopatologii • obrona ego to nieświadome formy redukcji lęku wynikającego z działania nieświadomych impulsów (Anna Freud nazwała je mechanizmami obronnymi). Fiksacja = zatrzymanie rozwoju, regresja= powrót do wcześniejszych faz rozwoju, wyparcie = jako podstawowa obrona ego usuwania ze świadomości wszystkich treści zagrażających budzących lęk, poczucie winy.

21. Korzenie Psychologii Ego - Z. Freud i kolejne lata – dodatkowe założenia (ego - centralny punkt psychoanalitycznych dociekań) • Przejście psychoanalizy od bycia początkowo psychologią Id (skoncentrowaną na libidinalnych lub /i agresywnych impulsach jako wiodących wyznaczników zachowań, normalnych i neurotycznych), do etapu • przesunięcia nacisku z popędów (formacji neurotycznych symptomów) na obrony ego (w kierunku patologii charakteru) • Konflikt wytwarza lęk sygnałowy, który ostrzega ego o konieczności użycia mechanizmów obronnych. Ego - mediator ścierających się nacisków Id, Superego i rzeczywistości zewnętrznej • Mechanizmy obronne chronią ego przed impulsami id • Ego zostało obdarzone ważnym znaczeniem - to wiodący aparat, kształtujący i modelujący zachowanie zarówno normalne, jak i neurotyczne. W Ameryce przyjęło się nazywać to obszarem psychologii ego

22. Paradygmat Psychologii Ego – stał się alternatywą do teoretycznego pluralizmu w psychoanalizie • Amerykańska jednomyślność paradygmatu psychologii ego i jej uporządkowanie od strony technicznej (ze względu na podział) dokonały się wraz ze wzrostem w Ameryce: • psychologii self Kohuta (dostosowanej do zaburzeń narcystycznych) • rozwoju teorii relacji z obiektem (szkoła M. Klein i innych teoretyków relacji z obiektem) • Współistniały one wraz z rozwojem różnych szkół psychoanalizy (opartej na relacji, z przemieszczeniem ciężaru skupienia na diadzie, interakcji oraz wspólnie w niej tworzonej przeniesieniowo – przeciwprzniesieniowej rzeczywistości)

23. Fundamenty Psychologii Ego – A. Freud „Ego i Mechanizmy Obronne” • Praca opublikowana w Niemczech w 1936 roku jako hołd dla jej ojca na jego 80 te urodziny i przełożona na angielski w Ameryce w 1946 (była to również odpowiedź wiedeńskich analityków na temat założeń psychologii ego) • Monografia - próba usystematyzowania mechanizmów obronnych i połączenia ich przejawów ze stadiami rozwoju psychoseksualnego oraz z różnymi formacjami psychopatologicznymi, w których one występowały. Przez to akcent został położony na obronnefunkcje Ego • W hołdzie Hartmanowi w dniu jego siedemdziesiątych urodzin Anna Freud (1966) zapisała, że „ na polu psychologii ego (...) pojawiliśmy się niemal w tym samym czasie, w latach trzydziestych. Ja weszłam w nią bardziej konwencjonalnie, od strony działań obronnych Ego przeciwko impulsom ,Hartmann w bardziej rewolucyjny sposób, pod nowym kątem autonomii Ego, który do tej pory leżał poza obszarem badań analityków...”

24. Główne założenia Psychologii Ego w koncepcji Heinza Hartmana

25. Główne założenia Psychologii Ego (Hartman) • Ego nie wyłania się z id - tworzy się samodzielnie • Mechanizmy ego nie muszą być obronne • W ego istnieje sfera wolna od konfliktów • Ego adaptuje się do rzeczywistości • Ego jest strukturą funkcjonalną, której zadaniem jest , a) badanie rzeczywistości ,b) adaptacja, c) kontrola impulsów d) obrona, • Funkcje autonomiczne (niezależne) ego, to: percepcja, motoryka, planowanie, antycypowanie, synteza i integracja, rozwiązywanie konfliktów • zdolność ego do regresji w służbie ego tj. posługiwanie się formami aktywności typowymi dla wczesnych faz rozwoju np. zabawa • autonomia i przystosowanie

26. Fundamenty Psychologii Ego – H. Hartman „Psychologia Ego i Problemy Adaptacyjne” • Praca opublikowana w Niemczech 1939 roku (w całości w Anglii w 1958 roku). Główne jej zagadnienia opublikowano w 1951,jako rozdział w książce Davida Rapaporta Organizacja i Patologia Myślenia • W kontraście do skupiania się Anny Freud na mechanizmach obronnych Ego, Hartman skupił się na adaptacyjnych funkcjach Ego (dostosowujących indywidualne zachowanie do wymogów rzeczywistości zewnętrznej( tzw. „przeciętnych wymogów środowiska”) • Centralna koncepcja Hartmanna dotyczyła sfery ego -wolnej od konfliktu. Funkcje podstawowej autonomii (percepcja, poruszanie się, język, myślenie) wyrastają nie z konfliktu pomiędzy Id a światem zewnętrznym tylko z dala od konfliktu, na wrodzonym wzorcu dojrzewania. Mogą one być wtórnie narażone na konflikt

27. Adaptacyjny charakter ego – związany jest z istnieniem „sfery wolnej od konfliktów” – autonomiczne funkcje ego • Ego w psyche nie ogranicza się tylko do działań obronnych • Ważne są nieobronne funkcje ego (odsunięcie ego od id i superego i skupienie go na świecie zewnętrznym) • Istnieje taka część ego ,która jest niezależna od id i superego – tzw. „sfera wolna od konfliktów” • Obecne w momencie urodzenia autonomiczne funkcje ego (myślenie, uczenie się, kontrola motoryczna, spostrzeganie, język) oraz „przeciętne akceptowane środowisko” mają prawo rozwijać się bez przeszkód ze strony konfliktów.Nie są one jedynymi korzeniami jego rozwoju • Przez neutralizację seksualnych i agresywnych impulsów (energii) obrony mogą tracić swoje połączenie z instynktowymi siłami id oraz stają się wtórnie autonomiczne lub adaptacyjne

28. Heinz Hartman- cd.podstaw koncepcji:sfera ego wolna od konfliktu”mental conflikt” (Rapaport) • Termin „sfera ego wolna od konfliktu”( conflikt - free ego sphere) - oznaczenie tych funkcji ego, które w każdym momencie czasu wywierają wpływ poza obszarem konfliktu psychicznego (mental conflikt) • Istnieją procesy rozwojowe poza konfliktem (out of conflikt) dotyczące percepcji, intencji, obiektywnego rozumienia, myślenia, języka, fenomenu pamięci, faz rozwoju motorycznego : chwytania, raczkowania, chodzenia oraz procesu uczenia się i dojrzewania • Ich zmienność odgrywa ważną rolę w typowym rozwoju indywidualnym oraz w zakresie konfliktów wywołanych instynktownymi popędami, a także w ułatwianiu lub utrudnianiu zdolności jednostki do ich rozwiązywania

29. Heinz Hartman – cd. podstaw koncepcji: proces adaptacji (Rapaport) • Adaptacja wymaga zarówno procesów pozostających w związku z wewnętrznymi konfliktami, jak i procesów, które dotyczą sfery ego wolnej od konfliktu • Adaptacja wymaga interakcji pomiędzy procesami asymilacji wewnętrznego i zewnętrznego pobudzenia • Rozwój ego można opisać poprzez konflikty, które muszą zostać rozwiązane w walce jaką ego toczy z id i superego • ego prowadzi wojnę na trzech frontach (analogia opisu kraju : plemienia i stanu; zawiera: zaangażowanie w wojny z sąsiadującymi nacjami, plemionami i stanami, granice (boundaries) i czas pokoju • Obszar graniczny ( borderland) - to centralny region osobowości (central region of the personality)

30. Heinz Hartman :zadaniem Ego jest badać jak konflikt psychiczny i „pokojowy” wewnętrzny rozwój wzajemnie się hamują lub napędzają • Poza stanem wojny jest także spokojny rozwój populacji, ekonomii, struktury społecznej, administracyjnej itd. Stan może być również spostrzegany jako system instytucji, które funkcjonują poprzez legislację, jurysdykcję (czas pokoju) • Człowiek nie jest wolny od konfliktów i problemów - stanowią one część kondycji człowieka • Konflikty w normie i patologii mają różny zasięg i intensywność • Określenie: patologiczny versus w normie - kontrastuje zaburzenie z osiągnięciem • Określenie: konfliktowy versus wolny od konfliktu – kontrastuje konflikt z nieobecnością konfliktu. Skuteczna obrona może być równoznaczna z niepowodzeniem w osiągnięciu czegoś i vice versa

31. Heinz Hartman: Intelektualizacja instynktownego życia – podstawowe, wczesne osiągnięcie (komponent) ludzkiego ego • Obrona przeciwko instynktownym popędom skutkuje wzrostem intelektualnych osiągnięć - określone formy rozwiązywania konfliktów mogą być związane z biologiczną gwarancją procesu adaptacji do warunków zewnętrznych. Nie dotyczy to wszystkich procesów obronnych ale dotyczy intelektualizacji • „Intelektualizacja” instynktownego życia (próba kontrolowania procesów instynktownych poprzez łącznie ich z ideami, które mogą pozostawać w związku ze świadomością) jest jedną z najbardziej ogólnych, wczesnych i potrzebnych osiągnięć ludzkiego ego. Nie jest ona jedną z aktywności ego, ale jedną z niezbędnych jego komponentów (Anna Freud) • Anna Freud: „ Instynktowne niebezpieczeństwo czyni człowieka inteligentnym.”

32. Heinz Hartman: interakcje sfery konfliktów z innymi funkcjami ego • W pracy klinicznej na co dzień obserwujemy jak różnice w rozwoju intelektualnym, motorycznym i innych sferach wpływają na radzenie sobie przez dzieci z konfliktami i jak to w dalszej kolejności wpływa na rozwój intelektualny, motoryczny i adaptację • Takie obserwacje opisowo określają interakcję sfery konfliktowej z innymi funkcjami ego • Możemy mówić o dwóch aspektach procesu ego ( ego process), - w relacji do wewnętrznego konfliktu - w relacji do jego zależności i działania na aparaturę psych. Z jednej strony możemy być zainteresowani patologią tego procesu, jego genetycznymi związkami z zaburzeniami adaptacji, a z drugiej strony pozytywną adaptacją osiąganą w innym kontekście

33. Fantazje stanowią ważny element psychologii dziecka i w edukacji, ale spotykamy się z nimi stale również w pracy z dorosłymi (A. Freud) • Anna Freud opisała funkcję fantazji w rozwoju dziecka Przebadała ona wyparcie rzeczywistości w fantazjach i pokazała jak dziecko odmawiając zaakceptowania trudnej rzeczywistości może przy określonych warunkach wyprzeć się własnej egzystencji/istnienia i zastąpić ja tworami fantazji • Jest to proces bez granic dla rozwoju normalnego ego • Co powoduje, że ten proces zaczyna mieć charakter patologiczny? (A. Freud): - stopień dojrzałości aparatu ego dotyczącego percepcji, - stopień dojrzałości myślenia i innych procesów, które odgrywają istotną rolę w tworzeniu się relacji pomiędzy człowiekiem a otoczeniem Anna Freud: „ Przywiązanie do dojrzałego ego jest generalnie silniejsze niż przywiązanie do infantylnego ego.”

34. Fantazje – ważne funkcje syntetyzujące i adaptacyjne do środowiska (adaptacja autoplastyczna) • Uczymy się związku z rzeczywistością drogą FANTAZJI (w pierwszej kolejności odciągającą od rzeczywistej sytuacji np. pomocnicza funkcja fantazji w procesie uczenia się) • Fantazje zawsze implikują znaczne oddalenie się od rzeczywistej sytuacji, ale są przygotowaniem do przystosowania się do środowiska. • Fantazje mogą pełnić funkcję syntetyzującą poprzez tymczasowe połączenie naszych potrzeb i celów z możliwościami ich realizacji • Istnieją fantazje, które podczas usuwania ich przez człowieka ze świata zewnętrznego otwierają dla niego jego wewnętrzną rzeczywistość. Podstawową ich funkcją jest adaptacja autoplastyczna(„autoplastic”)

35. Adaptacja jest dwustronną relacją pomiędzy organizmem, a jego środowiskiem • O osobie mówimy, że jest dobrze przystosowana do środowiska jeżeli jej produktywność (zdolność do korzystania z życia - ability to enjoy life) i równowaga psychiczna nie są zaburzone • Stopień przystosowania może być zdeterminowany przez sytuację środowiskową ( stopnie sytuacji środowiskowej: średnio akceptowana, typowa, nie do zaakceptowania, atypowa) • Koncepcja adaptacji ma różnorodne konotacje w biologii i mało precyzyjną definicję w psychoanalizie • Obserwacja leżąca u podłoża koncepcji adaptacji mówi o tym, że żyjące organizmy dopasowują się do środowiska, w którym żyją

36. Proces adaptacji a stan adaptacji • Możemy dokonać rozróżnienia pomiędzy stanem adaptacji (state of adaptedness), który uzyskujemy pomiędzy organizmem a jego środowiskiem i procesem adaptacji, który doprowadza do tego stanu • Całościowy rozwój procesu i stanu adaptacji prowadzi do powstania związku pomiędzy genotypem i środowiskiem, co sprzyja przetrwaniu • Stan adaptacji może odnosić się do teraźniejszości i przeszłości. Proces adaptacji odnosi się natomiast do przyszłych warunków • Adaptacja jest możliwa z jednej strony przez pierwotne wyposażenie i dojrzałość aparatu człowieka i z drugiej strony przez regulujące funkcję Ego, które przeciwdziałają zaburzeniom i aktywnie poprawiają relację człowiek-otoczenie • Adaptacja może być wywołana zmianami jakie jednostka czyni w swoim środowisku używając narzędzi i nowych technologii, jak również właściwymi zmianami w jej systemie psychofizycznym

37. Formy adaptacji - Alloplastyczna i autoplastyczna(Freud) -dokonywanie aktywnych i celowych zmian w swoim środowisku - Alloplastyczna - jest dostępna tylko człowiekowi. Mogą być z tym związane dwa procesy: ludzkie działanie przystosowujące środowisko do ludzkich funkcji i w dalszej kolejności przystosowanie się człowieka do środowiska, które sam pomagał stworzyć. Uczenie się działań alloplastycznych jest jednym z najważniejszych zadań rozwoju człowieka - Autoplastyczna - oparta o siły wewnątrzpochodne np. instynkty, popędy Alloplastyczne i/lub autoplastyczne działania nie zawsze są adaptacyjne Często wyższe funkcje ego decydują o tym, czy dane auto/alloplastyczne działanie jest właściwe w danej sytuacji Adaptacja polega na wyborze nowego - korzystnego dla funkcjonowania organizmu środowiska. Jego znalezienie ma największe znaczenie dla adaptacji człowieka.

38. Koncepcja rozwoju psycho- społecznego Erika Eriksona- ogólne założenia • Człowiek rozwija się zgodnie z zasadąepigenezy według gotowego planu a motorem rozwoju jest konflikt między tendencjamiprogresja <==> regresja • Motorem rozwoju i patologii jest działanie pierwiastka męskiego i żeńskiego • Kryzys rozwojowy - to sprzeczność pomiędzy wymaganiami organizmu, psychiką a wymaganiami społecznymi okres przejściowy w cyklu życia wymagający zmian • Fazy kryzysu - początkowa powstania sprzeczności, faza szczególnej wrażliwości (ryzyko patologii), faza rozwiązania kryzysu. Wynik - nowe funkcje ego zostają włączone do dotychczasowych osiągnięć. Patologia to nierozwiązane kryzysy w ciągu życia, i ich konsekwencje

39. Koncepcja rozwoju psycho- społecznego Erika Eriksona- ogólne założenia cd • Zdrowie - to pomyślnie przebiegający proces psychospołecznego rozwoju ego, w którym człowiek zdobywa sukcesywnie podstawowe zdolności • Rozwojowy schemat epigenetyczny (charakteryzowany przez kryzysy psychosocjalne, pochodzące z otoczenia) • Fazy kryzysów:1) nadzieja i zaufanie do świata i przyszłości - lęk, nieufność 2) autonomia - wstyd i zwątpienie, 3) inicjatywa- poczucie winy, 4) produktywność - poczucie niższości, 5) tożsamość - rozproszenie tożsamości, 6) intymność - izolacja, 7) generatywność - stagnacja, 8) integralność rozpacz.

40. Fazy kryzysów rozwojowych (E. Erikson) • Faza oralna – dziecko musi walczyć z podstawową ufnością/nieufnością - kryzys fazy analnej – autonomia lub wstyd i niepewność - kryzys fazy falliczno - edypalnej – zmaganie z dylematem: inicjacja versus poczucie winy • Ważny w założeniach psychologii ego - konflikt pomiędzy czynnikami (działającymi siłami) Rozwój nie zatrzymuje się na rozwiązaniu kompleksu Edypa, układy obronne zmieniają się w każdej pomyślnie zakończonej fazie - latencji, adolescencji, wczesnej dorosłości, wieku średniego i starości (od obron niedojrzałych: hipochondryczność, acting out do obron dojrzałych :altruizm, sublimacja) Osobowość jest prawdziwie dynamiczna i plastyczna przez cały cykl życia

41. Ontogenetyczna faza rozwoju organizmu – wpływa na proces adaptacji – • Na proces adaptacji wpływają: konstytucja, zewnętrzne środowisko ,jak i ontogenetyczna faza rozwoju organizmu (szczególnie podkreślana przez psychoanalizę) • Człowiek nie dochodzi do porozumienia ze środowiskiem na nowo w każdej generacji, jego związek ze środowiskiem jest zagwarantowany swoistą dla człowieka ewolucją( przez wpływ tradycji i przetrwania osiągnięć człowieka) • Przejmujemy od innych ludzi całą gamę sposobów rozwiązywania problemów. Osiągnięcia człowieka uprzedmiotowiają metody jakie odkrył on w celu rozwiązania problemu i w ten sposób stały się one czynnikami ciągłości • Ważna rola Superego (nośnika tradycji i wszystkich odwiecznych wartości, przekazywanych z pokolenia na pokolenie)

42. Jaka jest struktura zewnętrznego świata do którego organizm ludzki się adaptuje? • Ego bierze udział w budowaniu tradycji. Tradycyjne metody rozwiązywania problemów są sztywne, a ich modyfikacja zależy od wielu czynników indywidualnych, społecznych • Pierwsze społeczne relacje dziecka są niezwykle ważne również dla utrzymania jego biologicznej równowagi. • Zadanie człowieka polegające na przystosowaniu się do człowieka jest obecne już od samego początku życia • Człowiek przystosowuje się do części środowiska, której nie posiada, ale część tego środowiska została już wcześniej przystosowana i uformowana przez niego samego i jego rodzaj ludzki • Człowiek nie tylko przystosowuje się do społeczeństwa, ale również aktywnie uczestniczy w stworzeniu warunków do których musi się zaadaptować.

43. Adaptacja to przystosowanie się do struktury społecznej i współpraca przy jej budowaniu • Struktura społeczeństwa, proces podziału pracy, locus społecznej jednostki determinują zdolności adaptacyjne jednostki, regulują szczegółowy plan rozwoju instynktownych popędów i ego • Struktura społeczna decyduje, które formy zachowania powinny posiadać największą szansę adaptacji • Społeczne przystosowanie się (social campliance) odgrywa rolę nie tylko w powstawaniu nerwic, psychopatii i przestępczości, ale również w rozwoju wczesnej organizacji społecznej otoczenia dziecka. Jest to szczególny przykład społecznego przystosowania, kiedy społeczeństwo koryguje zaburzenia w adaptacji • Indywidualne skłonności, które są równoznaczne z zaburzeniami adaptacyjnymi w jednej grupie społecznej, mogą wypełniać społecznie istotne funkcje w innej grupie społecznej.

44. Adaptacja progresywnai regresywna • Rodzaje adaptacji - poprzez regresję(genetyczne korzenie nawet racjonalnego, adaptacyjnego zachowania są irracjonalne) - poprzez obejście regresji (wysoko adaptacyjne sensowne osiągnięcia zdrowego człowieka -wymagają obejścia obok regresji) • Istnieje konieczność wzajemnego dopasowania (fittig-together)- ogólny plan nawet prowadząc do udanej adaptacji, zawsze zawiera regulacje, które nie są „adaptacyjne”( np. fantazje są zawsze zakorzenione w przeszłości i mogą poprzez łączenie przeszłości z przyszłością stać się podstawą realistycznych celów). Przykładem tego mogą być : poezja oraz inne formy działalności artystycznej.

45. Adaptacja i wzajemne dopasowanie (fitting-together) – funkcja syntetyczna Ego, jest specyficznym organem równowagi • Związek pomiędzy jednostką a środowiskiem jest czasami zaburzony i musi być ponownie przywrócony do równowagi • Równowaga jest nie zawsze prawidłowa • Każdy bodziec zaburza równowagę, ale nie każdy wywołuje konflikt. W rzeczywistości każdy organizm posiada mechanizmy pozwalające utrzymać lub przywracać równowagę (elastyczność ludzkiej adaptacyjności) • Dwa rodzaje stanów równowagi: równowaga instynktownych popędów (równowaga witalna) i równowaga instytucji psychicznych (równowaga strukturalna) - są one zależne od siebie nawzajem i od równowagi człowiek-środowisko.

46. Adaptacja i wzajemne dopasowanie współzależą od siebie: wzajemne dopasowanie jest zazwyczaj wstępem do procesu adaptacji i vice versa • Ten sam proces, który jest wewnętrznym zaburzeniem w stosunku do aparatu psychicznego może być zewnętrznie zaburzeniem procesu adaptacji np. obrona przeciwko instynktownym popędom często zmienia stosunek do świata zewnętrznego • Wzajemne dopasowanie znacząco wzrasta na skutek ewolucji- proces internalizacji (reakcje, które pierwotnie zachodziły w stosunku do świata zewnętrznego zostały przesunięte do wewnątrz organizmu) • adaptacja w szerszym znaczeniu niesie ze sobą „wartość przetrwania”, która determinuje zarówno związki środowiskowe i wzajemne relacje pomiędzy instytucjami psychicznymi

47. Psychoanaliza - zasada przyjemności zaburza adaptację - ważne dopasowanie i zasada realności • Freud „Dwie zasady”( two principles”) - zasada realności zastępuje lub modyfikuje zasadę przyjemności w człowieku, ale jak zasada przyjemności przezwycięża i przekształca się w zasadę realności jest wciąż niewyjaśnione jednoznacznie • Zwrócenie się do rzeczywistości może być formą obrony przed lękiem narastającym poprzez fantazje i może służyć opanowaniu lęku • To co nazywamy zasadą realności wnosi coś zasadniczego co nazywamy funkcja antycypacyjną. „Chwilowa przyjemność - zmienna w swoich skutkach jest porzucana, żeby móc ją osiągnąć później w inny sposób”, dziecko zrzeka się swojej omnipotencji i magii, z nadzieją, że odzyska ją jeśli dorośnie (Nunberg) • Zasada realności jest kontynuacją zasady przyjemności, ale jej cele są inne. Zasada realności wiąże się z funkcją antycypacji przyszłości, zorientowaniem naszych działań zgodnie z nią ,wiąże środki ze skutkami. Jest to funkcja ego, procesu adaptacji o najwyższym znaczeniu

48. Rozwój ego jest różnicowaniem (differentation) • Nowo narodzone niemowlę nie jest w całości zdeterminowane przez popędy, posiada wrodzone mechanizmy (percepcyjny i mechanizmy obronne) „przygotowujące” część tych funkcji, które po procesie różnicowania ego i id są przypisane ego. Zdolność do adaptacji istnieje zanim rozpocznie się intencjonalny proces adaptacji • Mechanizmy obronne już istnieją na poziomie wrodzonych instynktów. Rozwój ego jest różnicowaniem, w którym prymitywne czynniki regulujące są stopniowo zastępowane bądź uzupełniane przez bardziej efektywne regulatory ego. To co jest pierwotnie zakotwiczone w instynktach może być później przekształcone w służbę i sposób działania ego, a w dalszej kolejności w regulatory, które pojawiają się w procesie ego i id

49. Normalne nowo narodzone niemowlę i jego oczekiwane środowisko przystosowują się do siebie nawzajem od pierwszego mementu. Żadne niemowlę nie potrafi przetrwać w nietypowych warunkach • Noworodek jest w bliskim kontakcie ze swoim światem zewnętrznym ze względu na jego potrzebę stałej opieki ale również poprzez jego reakcję na bodźce (w pierwszym momencie reakcje nie zawsze są adaptacyjne) Pierwsze oznaki intencjonalności pojawiają się około trzeciego miesiąca życia i oznaczają niezwykle ważną fazę rozwoju, ale prawdziwa zdolność pojmowania obiektu pojawia się około 5/6 miesiąca życia i nie jest kompletna przed pierwszym rokiem życia

50. Rozwój strukturalny jednostki służy adaptacji • Różnicowanie się ego tworzy specyficzne warunki dla adaptacji • Formy adaptacji zależą m.in. od poziomu rozwoju psychicznego, możliwości i zróżnicowania świata wewnętrznego. Różnicowanie ego prowadzi do optymalnej syntezy i adaptacji tylko wtedy kiedy ego jest silne i może być swobodnie używane, • Różnicowanie przeciwdziała tendencji „bycia zamkniętym w świecie”, która może być wyrazem funkcji syntetycznej bądź regresji do wcześniejszych faz rozwoju, do uczucia bycia jednym z obiektem( do początkowej fazy narcyzmu) • Tendencje regresyjne mogą w określonych warunkach służyć adaptacji