Öğrenim Hedefleri:

1. KALP FAALİYETİNİNDÜZENLENMESİProf.Dr. Ümmühan İşoğlu-Alkaçİ.Ü. İstanbul Tıp FakültesiFizyoloji Anabilim Dalı2009-2010alkac@istanbul.edu.tr

2. Öğrenim Hedefleri: • Kalbi uyaran sinirler, etkin maddeleri ve uyardıkları bölgeler • Otonom sinir sisteminin kalbin çalışması üzerine etkileri • Vagustan kurtulma (vagal escape) • Baroreseptörler, yerleşim yerleri, kan basıncı ile ilişkisi • Atriyum gerilme reseptörleri • Bainbridge, Okülo-kardiyak, Bezold-Jarisch Refleksleri • İyon yoğunluğunun ve sıcaklığın etkisi

3. Ekstrensek-Otonom Sinir Sistemi ile düzenlenme(Sempatik ve parasempatik sinirlerle düzenlenme)

4. Parasempatik aktivasyon Sempatik aktivasyon Kalbin sempatik sinirlerle uyarılması:Sempatik sinirler, sempatik gangliyonlar - nn.accelerantes ile *S-A ve A-V düğümler *atriyum ve *ventrikül kaslarına da yayılırlar.

5. Kalbin parasempatik sinirlerle uyarılması:Sağ vagus S-A düğüm, sol vagus A-V düğümde dağılır. Her ikisi kısmen atriyumlarda dağılırlar, fakat ventrikülleri innerve etmezler.

6. Kalbin sempatik sinirlerle uyarılması:Norepinefrin, -adrenerjik reseptörler aracılığıyla Na+ ve Ca 2+ kanallarındaki iletkenliği çoğaltır Dinlenim potansiyeli eşiğe daha yakın bir değer alır ve eşik değere ulaşma süresi kısalır.

7. Kalp Faaliyetine Sempatik Sistemin Etkisi Kalp hızı hassas bir değerin (170-200 vuru/dakika) üzerine çıkarsa kalbin kasılma gücü azalır.

8. Kalp kası yeterince dinlenemez • Yeterince beslenemez • Atriyumlardan ventriküllere yeterli kan gelemez Kasılma gücü azalır

9. Nn. accelerantesin uyarılmasında, 1- Kalp kasında uyarılma eşiği düşer : Negatif batmotrop2- Kalpte uyaranın ileti hızı artar : Pozitif dromotrop,3- S-A düğümde deşarj frekansı artar : Pozitif kronotrop 4- Kalp kasında kontraksiyon kuvveti artar : Pozitif inotrop 5- Koroner damarlar genişleyerek kan akımı artar: Pozitif trofotrop

10. Kalbin parasempatik sinirle (vagus) uyarılması:AsetilkolinMuskarinik reseptörler yoluyla K+ geçirgenliğini arttırır. Membranın eşik değere ulaşma süresi uzar. (Vagusun şiddetle uyarılması spontan deşarjları bir süre için duraklatır.)

11. Parasempatik Sistemin (N. Vagusun) Uyarılması: 1- Kalpte uyarılma eşiği yükselir: Pozitif batmotrop 2- Uyaranın ileti hızı azalır:Negatif dromotrop 3- Kalbin vurum sayısı azalır: Negatif kronotrop 4- Kalpte kasılma kuvveti azalır. Negatif inotrop

12. N. vagusun inhibitör etkisi kalbi durdurur. • Uyarmaya devam edilirse, 15-20 san içinde ventriküllerin, Purkinje liflerinden doğan eksitasyonlarla tekrar faaliyete başladığı görülür  vagustan kurtulma (vagal escape) Bu anda ventriküller Purkinje liflerinin ritminde (15-40/dak) çalışır.

13. Parasempatik sinirler tamamen çıkarıldığı zaman, normalde ortalama 70-80/dak. olan kalbin vurum sayısı 160/dak. a kadar yükselir.

14. Sistemik Dolaşımda Sempatik İnnervasyon

15. Kalp refleksleri Beyin sapında iki taraflı yerleşmiş olan vazomotor merkez; 1. Kalbi hızlandıran (kardiyo-stimulatör) 2. Kalbi yavaşlatan (kardiyo-inhibitör) Bu iki merkez arasında yoğun ilişki vardır.

16. Kalp fonksiyonlarıyla yakından ilgili iki önemli afferent sinir vardır : Depressor sinir (Cyon siniri).Aort yayındaki baroreseptörler - n. vagus içinde seyreden depressor sinir lifleri (tavşanda; Cyon siniri) ileHering Siniri.Sinus caroticus - n. glossopharyngeus (IX. Kafa çifti) içinde bulbusa ulaşır.

17. BEYİN SAPI-BARORESEPTÖR MERKEZ ETKİLEŞİMİ IX. sinir (glossofr.) Uyarıcı merkez Hering siniri Depresör sinir Traktus solitaryus Sempatik sinir İnhibitör merkez Vagus siniri Vazokonstriktör uyarı Splanik sinir Adrenal bezler

18. Sinüs Karotis- IX. Kafa çifti Baroreseptörler:1. Karotis sinüsü-Hering siniri-glossofaringeus sinir-Beyin sapı (traktus solitarius)2. Aort yayı-n.vagus- Beyin sapı Karotis interna Karotis interna Karotis eksterna Karotis eksterna X. sinir vagus Sinüs Karotis reseptör Aort Aort yayı reseptörleri

19. Afferent sinirlerin kalp faaliyetine refleks yoldan etkileri çeşitli deneylerle gösterilebilir:a -Hering ve Depresör sinirler uyarılırsa kalp yavaşlar (bradikardi), bu sinirler kesilirse kalp hızlanır. b -Sinus caroticus bölgesinde basınç arttığı ya da üstten parmakla basınç yapıldığı zaman kalp aynı şekilde yavaşlar. c -A. carotis communis bir klampla kapatılırsa, sinus caroticus bölgesinde kan basıncı düştüğü için kalp hızlanır (taşikardi). Vagus sinirleri kesilirse veya atropin enjekte edilirse bu etkiler kaybolur.

20. KAN BASINCI – BARORESEPTÖRLER Kalbi uyarıcı merkez Artmış sinirsel aktivite Artmış TA Azalmış semp aktivite Kalbi inhibe edici merkez Artmış vagal aktivite Azalmış semp aktivite İnhibisyon Azalmış periferik direnç Azalmış kalp hızı ve kasılma gücü

21. KAN BASINCI – BARORESEPTÖRLER Kalbi uyarıcı merkez Azalmış sinirsel aktivite Azalmış TA Artmış semp aktivite Kalbi inhibe edici merkez Azalmış vagal aktivite Artmış semp aktivite İnhibisyon Artmış periferik direnç Artmış kalp hızı ve kasılma gücü vazokonstriksiyon

22. Karotis sinüsünde bulunan baroreseptörler;0-60 mmHg uyarılmaz60-180 mmHg hızlı yanıtAort yayında bulunan baroreseptörler;30 mmHg basınçta devreye girer.Baroreseptörler;hızlı değişen basınçlara durağan basınçlardan çok daha fazla yanıt verirler.gün boyu arter basıncını dar bir alandatutar.uzun süreli düzenlenmede etkin değildirler.

23. BARORESEPTÖR İNNERVASYON Sempatik sinir Baroreseptör Duysal sinir Vazomotor merkez

24. BARORESEPTÖR DUYARLILIĞI Durağan basınç Vazomotor merkez Değişken basınç

25. BARORESEPTÖR UYUMU Yüksek durağan basınç (1-2 gün) Vazomotor merkez

26. Kalbin duysal sinirlerinin dağılımı Bu sinirlerden başka kalpten gelerek alt servikal ve üst torakal gangliyonlardan geçip, arka köklerle omuriliğe (medulla spinalise) ulaşan miyelinli afferent lifler de vardır. Bu lifler ağrı duyusu ile ilgilidir.

27. Atriyum Gerilme Reseptörleri.A Tipi; atriyum sistolünde, B Tipi; diyastol sonunda uyarılır (venöz dönüşün çoğalmasıyla) - Artan deşarjların başlattığı reflekslerle vazodilatasyon - arteryel kan basıncı düşer - kalp frekansı artar.

28. BARORESEPTÖR ve GERİM RESEPTÖRLERİ BARORESEPTÖRLER GERİM RESEPTÖRLERİ

29. Bainbridge RefleksiSağ atriyum hacmindeki artış sonucu sinüs düğümünün gerilmesine bağlı doğrudan etkilidir.Atriyal gerim reseptörleri-n.vagus-beyinsapı-kalp atım frekansı artar

30. Okülo-Kardiyak Refleks.İnsanda göz kapakları üzerine 15-20 san kadar dıştan basınç yapılırsa, nabız yavaşlar.

31. Bezold-Jarisch Refleksi (koroner kemorefleks).Sol ventrikülün uyarılmasıyla arteryel basıncın azalmasıdır.

32. İyonların Kalp İşlerliğine EtkileriK+ iyonu.K+ konsantrasyonu artışı (hiperkalemi), kalp hızının yavaşlamasına neden olur. Kalp aşırı genişleyerek diyastolde durur.

33. Ca 2+ iyonu.Ca 2+ kalpte spastik kasılmaya yol açar ve sonunda kalbin sistol halinde durmasına neden olur - kalsiyum sertliği (kalsiyum rigoru)

34. Na+ iyonu.Na+ iyon konsantrasyonunun artması kalbin kasılma gücünü azaltır. Na+ ve Ca 2+ iyonları yarışma halindedir - Na+ un artışı Ca 2+ un hücre içine girişini azaltır.

35. Sıcaklık.* İzole kalpte perfüzyon sıvısının sıcaklığı artarsa kalbin vurum hızı artar, amplitüdü azalır. * Sıcaklık, kas membranının çeşitli iyonlara karşı geçirgenliğini artırarak öz-uyarılma olayını ve metabolizmasını hızlandırarak etki etmektedir.