PROGRAM GELİŞTİRME

1. PROGRAM GELİŞTİRME CURRICULUM DESIGN, DEVELOPMENT, AND EVALUATION

2. Niçin farklı program model ve yaklaşımları? • Bilim ve sanayi devrimleri ve demokratik hayatın gelişmesi, eğitim-öğretim programlarında çeşitlenmeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur • Psikolojinin ve “çağdaş eğitim akımlarının” gelişmesi ile çocuğun incelenmesi ve okulların bireysel ihtiyaçları dikkate alacak şekilde organize olması görüşü önem kazanmıştır. • Herkes için zorunlu eğitime geçişin yarattığı öğrenci sayısındaki artışa paralel olarak okula gelen öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarındaki büyük boyutlardaki farklılıklar da bu ihtiyacı pekiştirmiş ve okul programlarında farklılıkların yaratılmasını gerekli kılmıştır. • Hızla artan bilgi ve gelişen teknolojinin de eğitim uygulamaları ve programlar üzerinde önemli etkisi olduğunu belirtmek gerekir.

3. Temel kavramlar “Bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar. Öğretim, ders dışı kol faaliyetleri, özel günlerin kutlanması, geziler, kısa kurslar, rehberlik, sağlık vb. hizmetler ve fonksiyonlar bu çerçeve içine girer." • Eğitim programı • Öğretim programı • Müfredat programı • Ders Programı Belli bir öğretim basamağındaki çeşitli sınıf ve derslerde okutulacak konuları, bunların amaçlarını, her dersin sınıflara göre haftada kaç saat okutulacağını ve öğretim metotlarını, tekniklerini gösteren kılavuzdur. Genellikle ilkokul, ortaokul ve lise programlarını öğretim programı karşılığı anlayabiliriz. Daha çok eski program anlayışını yansıtan bu terim, tek tek bir takım konulardan oluşan bir program anlamına gelir. Bir disiplinin (dersin) amacı, muhteva (içerik), öğretmeöğrenme süreçleri ve değerlendirmeden oluşan programdır. Böyle bir ders programı, bir okulun eğitim programının kapsadığı Matematik, Fen Bilgisi, Tarih, Türkçe vb. tüm etkinlik kategorilerinin herbiri için söz konusudur.

4. PROGRAM DESENLERİ • Derslere Göre Düzenlenen Program • Konu Alanlarını Temel Alan Örgütleme Deseni • Geniş Alanlı Program Yaklaşımı • Etkinliklere Göre Düzenlenen Program • Öğrenci-Çocuk Merkezli Desenler • Yaşantı Merkezli Desenler • Romantik (Radikal) Desenler • Problemlere Göre Düzenlenen (Core) Program • Sosyal Süreç ve Yaşantıya Dayalı Program

5. Derslere Göre Düzenlenen Program 1. Konu Alanlarını Temel Alan Örgütleme Deseni : Bu tür örgütlemede çeşitli derslere yer verilmekte, ihtisaslaşma sayıca ve kapsamca değiştikçe derslerin sayısı ve kapsamı da o paralelde değişmektedir. Bu yaklaşımda dersler birbirinden tamamen bağımsız olarak düzenlenmekte olup, konu alanı uzmanları bu düzenlemede önemli rol oynamaktadır. Konunun mükemmel olarak öğrenilmesi temel alınan bu desende öğretim yöntemi sunuş yoluyla planlanmakta temel kaynak ise kitap olmaktadır. Bu tür örgütleme yaklaşımında birbirinden kopuk, bağımsız bilgi kategorileri programları oluşturmakta, mantıksal yaklaşıma öncelik verilmekte, öğretmene ise, sadece çizilen bu yolu izlemek kalmaktadır. 2. Geniş Alanlı Program Yaklaşımı: Benzer özellik taşıyan alanların birleştirilip daha büyük alan oluşturarak program yapma desenine "geniş alanlı" program denir. Bu program biçiminde disiplinler arasındaki duvar ortadan kalkmakta, konu çevreleri geniş olarak ele alınmaktadır. Bu yaklaşım disiplinli bilgi üretiminde başarısızdır. Çünkü belirsiz detaylar yerini genellemelere bırakır. Öğrenciyi pasif kılan, aktif araştırma ve katılmayı sınırlayan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın öğretim yöntemleri olarak; takrirden bireysel grup çalışmasına kadar pek çok yöntem kullanılır. ancak bunlar kurumun katı kuralları ve imkanları içinde öğretmenin gösterebileceği çaba oranında kullanılabilir. Bireysel ve grupla çalışma imkanları sağlanabilir.

6. Etkinliklere Göre Düzenlenen Program • a- Öğrenci Merkezli Yaklaşım: Bireysel farklılıkları gözeten bir yaklaşımdır. Kurum-öğretmen sadece destekleyici roldedir. Tüm bileşkeler öğrencinin belli öğrenme hedeflerine erişmesi için düzenlenmiştir. • 1- Kuruma dayalı sistemler: Bu yaklaşıma göre; öğrenci çalışmalarını öğretim kurumunda yürütür. Öğrenme imkanları kurum-öğretmen tarafından sağlanır. Kendi öğrenme hızlarına göre öğrenirler. • 2- Yerel Sistemler: Formal eğitim imkanı kısıtlı olan öğrenciler için imkan sağlar. Devam zorunluluğu yoktur. Okul içinde ve dışında bireysel öğrenme imkanları sağlanır. Mektupla öğretim anında kurumsal yardım sağlar. • 3-Uzaktan öğretim sistemler: Öğretmenin çoğu kurumdan uzakta oluşur. Bireysel öğrenme malze­meleri, birebir öğrenme imkanı ayrıca sağlanır. Yakın coğrafi bölgelerde öz-yardım grupları oluşturulur • b- Yaşantı Merkezli Desenler: Çocuk merkezli desenlere benzer. Farkı; bu desende çocukların ihtiyaç ve ilgilerinin önceden kestirilemeyeceği, böyle olunca program çerçevesinin her çocuk için geçerli olacak şekilde yerleştiremeyeceklerini savunurlar. Programlar çocuklar okula geldikten sonra her birinin tek tek ilgisine göre düzenlenmelidir. Onların ilgileri ve ihtiyaçları gerçek programı oluşturacaktır. Konularda kendi seçtikleri problemlerin çözümüne yardımcı olmak üzere biraz değiştirilebilir veya zenginleştirilebilir.

7. Etkinliklere Göre Düzenlenen Program • c- Romantik (Radikal) Desenler: Öğrenci merkezli deseni benimserler. Çünkü çocuk sınıfa girmeden yapılacak herhangi bir programın geçerli olmadığını savunurlar. Eğer öğrenmenin anlamlı olması isteniyorsa toplumun süre giden etkinliklerine katılımı sağlayacak bir program düzenlenmelidir.

8. Problemlere Göre Düzenlenen (Core) Program • İçeriği bir araya getirir. Konu alanını öğrenciye uygun hale getirir. Bilgilerin aktif olarak işlenmesini destekler. Konu alanını uygun bir forma koyduğu için öğrencilerdeki doğal olarak mevcut bulunan motivasyonu teşvik eder. Öğrencinin günümüz toplumunda çok önemli olarak düşündüğü problemlerle ilgilenmelerini sağlar. Sınıf içinde demokratik uygulamaları teşvik eder. Sosyal Süreç ve Yaşantıya Dayalı Program: Bu yaklaşımı savunan Dewey ve arkadaşları eğitimi, toplumun yeniden yapılaşmasını sağlayacak oldukça etkili bir sosyal süreç olarak görmektedirler. Sorunların merkeze alındığı bu yaklaşımda öğrenciler araştırma yapmalı, bu sorunlarla ilgili bilimler belirlenip bulgularından yararlanılmalı ve çeşitli çözüm önerileri getirilmelidir.

9. Program Modelleri • Akademik model • Deneyim-tecrübe modeli • Teknik model • Pragmatik model

10. Birey İstenilen Amaçlar Öğretim Yaşantıları Eğitim Felsefesi Eğitim Psikolojisi Toplum Değerlendirme Aday amaçlar Bilgi EĞİTİM PROGRAMI MODELLERİ Tyler’ın Doğrusal Programlama Modeli Tyler tarafından geliştirilen program modeli, klasikleşmiştir. Ona göre; öğrenme gözlenebilen davranışlara dönüşmelidir. Öğrenmeyi etkileyen temel koşul, deneyimlerdir. Program, eğitim hedeflerine ulaştıran etkin yaşantılardır. Her programın sonunda bir değerlendirme olmalıdır. Okul hangi eğitim amaçlarına ulaşmak istiyor? Bu amaçlara ulaşmak için hangi eğitim faaliyetleri yapılmalıdır? Bu eğitsel faaliyetler etkili olarak nasıl düzenlenecektir? Bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığı nasıl belirlenecektir? ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME

11. Tanner & Tanner’ın karşılıklı ilişki program modeli Amaçlar Konular Öğretimin düzenlenmesi ve yönetilmesi FELSEFE Değerlendirme ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME

12. İÇERİK ARACI Örgütleyici Öğrenme Öğretme İlgililer Becerileri Belirleme Fikirler Öğrenciler Süreçleri Çıktı İÇERİK ARACI İÇERİK ARACI Weinstein ve Fantini Modeli Bu model daha çok duyuşsal ağırlıklıdır. Modelde içerik yaşam tecrübeleri, aitlik duygusu, öğrencinin kimliği, sosyal bağları, duyuşsal yaklaşıma göre belirlenir.

13. Rogers Modeli • Rogers'in modeline ise kişilerarası model denmektedir. Insan yaşantıları, yenilik ve değişmeye açık, esnek programdır. Duyuşsal ağırlıklı, insanlararası iletişime dayanan yaklaşımdır. Özgürce bir yaklaşım sözkonusudur.

14. Taba Modeli Ihtiyaçların Belirlenmesi Amaçlarının Belirlenmesi Içeriğin Seçimi Içeriğin Düzenlenmesi Öğrenme Yaşantılarının Seçimi Öğrenme Etkinliklerinin Düzenlenmesi Neyin Nasıl Değerlendirileceğinin Belirlenmesi Program Ögelerinin Sırası ve Ilişkilerin Belirlenmesi Taba modelinde tümevarım yaklaşımı benimsenmekte ve sekiz aşamada program geliştirme çalışmalarının yapılması önerilmektedir. Bu aşamalar şöyle şematize edilmiştir: Türk Eğitim Sisteminde program geliştirme modeli nasıl olmalıdır soru­suna cevap aramak için yapılan bir araştırmada Taba-Tyler modeline ya­kın bir model önerisi ortaya çıkmıştır.

15. Wulf ve Schave Modeli Bu model sistem yaklaşımını ele almıştır. Model üç aşamalıdır. Birinci aşamada problemin tanımlanması yapılırken seçilen komisyon üyelerinin belirlediği ihtiyaçlar ile program içeriği arasındaki ilişki önemli görülmektedir. Modelin ikinci aşaması olan değişme bölümünde program geliştirme sürecinde gerekli görülen altı boyut ele alınmaktadır. Öncelikle programın içeriği belirlenmekte bunun için de dört farklı yaklaşımın izlenmesi önerilmektedir; a) Araştırma yapma, b) Uzman görüşünü alma, c) Komisyon üyelerinin görüşlerini belirleme, d) Ihtiyaç değerlendirmesi yapma. Modelin son aşamasında değerlendirme ve dönüt sistemi üzerinde durulmaktadır. Değerlendirme, öğrenme durumlarına göre farklı şekilde yapılmakta dönüt sistemine program geliştirme sürecinin her aşamasında yer verilmekte ancak ağırlık daha çok değerlendirme boyutunda olmaktadır.

16. Goodlad Modeli Goddlad Modeli'nde ilk aşamayı kültürel değerlerin analizi oluşturur. Bu analizden hedeflerin tesbiti yapılır. Ardından hedeflerle ilgili davranışsal özellikler tesbit edilir. Bu özelliklerin oluşumu için öğrenme fırsatları verilir. Program geliştiriciler, eğitimsel hedefler ve daha çok özel eğitim hedefleri adını alan öğrenme fırsatlarından sonuç çıkarırlar. Özel eğitim hedeflerinin davranışsal tesbitinden sonra da, örgütlenme merkezleri oluşturulur. Bu, öğrenciler için özel öğrenme fırsatları oluşturmak şeklinde tanımlanmaktadır.

17. Saylor, Alexander ve Lewis Modeli

18. Oliva Modeli • Model öğretimin yapılacağı alan ve gidiş yollarını, planlamada olduğu gibi, okul çapındaki dersler arası nitelikteki mesleki eğitim, rehberlik ve sınıf dışı etkinliklerde de kullanılabilir. Öte yandan programla ilgili kararların alınmasında, modelin program bileşenleri üstünde ayrı ayrı durulabilir (1-5 ve 7). Yine öğretim bileşenleri (6-11) üstünde de yoğunlaşmak sözkonusu olabilir. Özetle, 1-5 ve 7. halkalar program geliştirme alt modelini, 6-11. halakalar da öğretim bileşenleri alt modelini oluşturmaktadır.

19. HUNKINS MODELİ

20. White ise daha çok Ingiliz Eğitim Sisteminde ağırlıklı olan üç farklı program modelinden söz etmektedir. i- Rasyonel planlama modeli (Taba-Tyler yaklaşımına uygun düşmek­tedir.) ii- Yenilikçi model ya da durumsal model (okul merkezli model). iii- Süreç yaklaşımı modeli (Öğretmenlerin ders planı yapmalarındaki yak­laşımlardan esinlenmiştir.)

21. Devam.. Bu üç modelde de başlangıç noktalarının farklı olduğu Rasyonel Modelle Durumsal model arasında önemli farkların olmadığı, Süreç Yaklaşımı Modelinin çok farklı olduğu ve son aşamanın ise her program modelinde değerlendirme boyutu ile noktalandığı görülmektedir. Süreç yaklaşımı modeli sınıf öğretmenine mesleki özerklik sağladığı için öğretmenlerin çok iyi yetişmiş olmasını gerekli kılmakta, durumsal model ise okulu merkez aldığından okul ve yakın çevresindeki durumun değerlendirmesini önemli görmektedir

22. İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ 1) Görevsel (İşlevsel) olmalıdır: Eğitim programının görevsel olması demek, programda yer verilen konuların ve etkinliklerin hayatta geçerli olması yani işe yaraması yanında, birey ve toplumun ihtiyaçlarına cevap vermesi, bireyin yeteneklerini ortaya çıkarması ve geliştirmesi gibi niteliklere de sahip olması demektir. 2) Esnek (Elastiki) olmalıdır: "Esneklik kavramını, çerçeve program şeklinde ele almak ve düşünmek gerekir. Çerçeve program, öğretme-öğrenme etkinliklerine konu olan ünite ve konuların, sadece anahatlarını veren, çok ayrıntıya inmeyen program demektir". Böyle bir program öğretmene bilim ve tekniğin getirdiği yenilikleri, öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını, okulun bulunduğu yerin özelliklerini, gözönünde bulundurarak konuların ayrıntılarını belirleme ve bunları ele alma imkanı verir. 3) Devletin ve toplumun görüş ve isteklerine uygun olmalıdır: 4) Uygulayıcılara yardımcı olmalıdır:

23. EĞİTİM PROGRAMLARININ DAYANDIĞI TEMELLER • Sosyal Temel • Psikolojik Temel • Felsefî Temel • Konu Alanı Temeli • Ekonomik Temel

24. 1. Sosyal Temel (Ne?) • Programlar bireyin sosyal gelişimini ve topluma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır. Bu yapıldığı takdirde, program toplumsal temel üzerine oturmuş olacaktır. 2. Psikolojik Temel (Nasıl?) • Denebilir ki eğitim psikolojisi, programın bilimsel temelidir. Yalnız temel olmakla da kalmaz, programı çepeçevre sarar. Eğitim psikolojisinin bulguları, programları doğrudan doğruya etkiler. Psikoloji bilimsel araştırmalarla, bireyin daha iyi tanınmasını ve dolayısıyla eğitim etkinliklerine yön verilmesini sağlar.Bir programın düzenlenmesinde eğitim psikolojisi "nasıl" ve "ne zaman" sorularına cevap verir. 3. Felsefî Temel (Niçin?) • Programların hedef-amaçlarının tespitinde felsefenin rolü bir hayli büyüktür. • Amaçların düzene konulmasında felsefe etkili olmaktadır. Belir­lenen amaçların hepsine yer verilmeyebilir. Bunlardan hangilerinin ayık­lanacağı konusunda felsefe etkili olur. Ya da amaçlara önem ve öncelik sırası verilmesinde yine felsefe büyük rol oynar. • Ayrıca, programın iç ve dış tutarlılığının sağlanmasında felse­fenin yardımı ve etkisi büyüktür. • Toplumdan ve konu alanında ne alacağımızı belirlemede de fel­sefe etkili olur.

25. 4. Konu Alanı Temeli (Ne ?) • Çağımızda çok değişik konu alanları vardır. Bunlar okullarımızın ilgi alanlarına ve öğrencilerimizin düzeylerine göre programlara dağıtılmışlardır. Programlarımız belli bir konu alanı ile ilgili öğrenciye belli davranışları vereceği umulan, o alanla ilgili temel kuramlara, ana fikirlere, değişmeye uzun zaman dayanabilmiş ve kendini koruyabilmiş konulara yer verme­li ve onları içine almalıdır. Bu hususların programlarda yer almaması o pro­g­ram için bir hata, programa göre yetişecek gençler için de bir eksiklik olacaktır. 5. Ekonomik Temel (Ne ile?) • Burada hem doğrudan doğruya ekonominin hem de eğitim ekono­misinin program üzerindeki etkileri söz konusudur. O halde, en güzel biçimde düzenlenmiş olan bir program okulun ekonomik şartlarına uymuyorsa, o okul için en kötü bir program demektir. • Diğer taraftan, eğitim toplumun ekonomik kalkınmasına da yardımcı olmalıdır. Yetiştireceğimiz insanlar, ekonomik kalkınmaya katkıda bulunabi­lecek nitelikte olmalıdırlar. Bunu yapabilmek için de bu fikrin programlara aksetmesi gerekir. • Ayrıca, yeni gelişen eğitim ekonomisi alanı da programlarımızda dik­ka­te alınmalıdır. Toplumun ihtiyaç duyduğu insan gücü ile bu gücü gelişti­recek gerekli yatırımlar arasında bir ilişki kurulmalıdır. Eğitim kendi imkanlarıyla istenen gücü yaratmıyorsa, bir yerde kısır ve verimsiz bir çaba içine girmiş demektir.

26. ÜLKEMIZDE PROGRAM GELIŞTIRME ÇALIŞMALARI • Ülkemizde, MEB'na bağlı okulların tüm ders programlarının geliştirilmesinin koordinasyonu ve geliştirilen programları onaylama yetkisi MEB'na bağlı Talim ve Terbiye Kurulu'na aittir. Programlar sadece merkezi düzeyde geliştirilmekte ve tüm okullardan bu programlara uyması beklenmektedir

27. 1993 Yılında Milli Eğitimi Geliştirme Projesi çerçevesinde bu sorunlara ve önerilere yönelik olarak, MEB, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi (EARGED) tarafından yeni bir program modeli geliştirilmiş ve Talim ve Terbiye Kurulu tarafından kabul edilmiştir. Bu model, geçmişteki modellere göre program geliştirmenin her aşamasını daha ayrıntılı ve açık bir biçimde tanımlanmakta ve yeni aşamalar getirmektedir.

28. EARGED Program Geliştirme Modeli • EARGED Program Geliştirme Modeli teknik modelin bütün özelliklerini taşımaktadır. Bu modelin ilk aşamasında ihtiyaç analizi yapılmakta ve buna bağlı olarak konu başlıkları ve amaçlar belirlenmektedir. Teknik modelin ilkelerine uygun olarak, bu amaçlar daha sonra analiz edilerek gözlenebilir ve ölçülebilir davranışsal amaçlar haline getirilmekte ve hiyerarşik olarak düzenlenmektedir.

29. Ders programının unsurları Hedefler İçerik (muhteva) Yöntemler Değerlendirme

30. Program ve Öğretim “Ders programı, ‘öğretim için planlanmış faaliyetler sistemi' veöğretim de ‘faaliyete konmuş planlar sistemi’dir. “Esas olarak ders programı, öğretmenlerin yaptıklarının bir sonucu olarak okulda çocuklara ne olacağını gösterir. "

31. Okul, eğitsel deneyimlerin yaşandığı eğitim kurumudur Hangi bilgi öğrenmeye değerdir? Niçin değerlidir? Bu bilgi nasıl kazanılır veya yaratılır? Nerede öğretilmelidir? Ne zaman öğretilmelidir? Kim tarafından öğretilmelidir?

32. Ders programı hazırlarken cevaplanacak temel sorular 1) Kim eğitilecektir? 2) Eğitimin hedefleri ne olacaktır? 3) Eğitimin içeriği ne olacaktır? 4) Eğitimin içeriği öğrenci merkezli mi, toplum merkezli mi, ders (konu) merkezli mi yoksa başka bir faktöre göre mi belirlenecektir? 5) Hedefler nasıl formüle edilmeli ve değerlendirilmelidir? 6) Ders programının alternatifleri olmalı mıdır?

33. 7) Çocukların etkili deneyimler yapmaları ve başarılı olmaları için hangi sistem ve materyaller kullanılmalıdır? 8) Ders programının düzenlenmesi ve geliştirilmesinden kim sorumlu olmalıdır? 9) Öğretim yöntemlerini belirlemeden kim sorumlu olmalıdır? 10) Program değerlendirmeyi kim yapmalıdır?

34. Ders programı ve öğretim arasındaki ilişki Toplum Felsefe Bilgi Ders Programı Kişilik Öğretmen Öğretim (Metod) Yeteneklereğitim geçmişi İlgiler Öğrenci

35. Ders programı ve öğretim arasındaki ilişki Ders programı, toplumsal yapıya ve felsefesine uygun olmalıdır. Öğretmenler programı öğretim stratejileri haline getirmelidir. Öğretmenlerin kişiliği ve yetenekleri, onların program içeriğini öğrenci öğrenmesine çevirmesini etkiler. Öğrencilerin ilgi ve yetenekleri, onların öğrenmelerini etkiler.

36. Başarılı programlar iyi hazırlık ve planlama gerektirir. • Eğitimciler ders programı yaparken iki temel hata yaparlar: • Ya herşeyi olduğu gibi bırakırlar, • Ya da ihtiyaçlarının çok üstünde mükemmel bir program yaparlar. • Ders programı yapanlar, öğrenciye, okula ve topluma uygun kültürel ögeleri programa eklemelidirler.

37. PROGRAM UNSURLARI • Hedefler – Ne yapılmalı? • Ders konuları – Hangi dersler ve içerikleri ne olmalı? • Metod veöğretim düzenlemesi – Hangi öğretim stratejileri, kaynakları ve faaliyetler kullanılacak? • Değerlendirme – Sonuçları ölçmede hangi yöntem ve araçlar kullanılacak?

38. Eğitim Felsefesi Programı hazırlayan kişilerin felsefi görüşleri, okulun ve öğretimin hedeflerini belirlemede en büyük öneme sahip faktördür.