SOSYAL SORUMLULUK VE ÇEVRE BİLİNCİ HAZIRLAYAN: Öğr.Gör.Dr.Nilay KARASAKAL

1. SOSYAL SORUMLULUK VE ÇEVRE BİLİNCİ HAZIRLAYAN: Öğr.Gör.Dr.Nilay KARASAKAL

2. İŞLETMELERİN AMAÇLARI • Uzun Dönemde Kar Elde Etmek • Topluma Hizmet Etmek • İşletmenin Yaşamını Sürekli Kılmak

3. İŞLETMELERİN STRATEJİK AMAÇLARI • Müşteri Memnuniyeti • Çalışanların Memnuniyeti • Sermayedarlarının Memnuniyeti • Toplumun Memnuniyeti • Tedarikçilerin Memnuniyeti • Kredi Veren Kuruluşların Memnuniyeti

4. ‘İŞLETMELER GEREK GENEL AMAÇLARI GEREKSE STRATEJİK AMAÇLARI GEREĞİ TÜM PAYDAŞLARINA KARŞI SOSYAL SORUMLULUK TAŞIRLAR’

5. SOSYAL PAYDAŞ TEORİSİ İşletmelerin, sadece yatırımcılarına değil, daha geniş bir çerçevede tüm sosyal paydaşlarına, yani tüketicilerine, müşterilerine, tedarikçilerine, çalışanlarına, sivil toplum Kuruluşlarına ve diğer tüm paydaşlarına karşı da sorumluluk duygusuyla hareket etmesi gerektiğini ifade etmektedir.

6. Uluslararası Kuruluşlar Gelecek Nesiller Medya Sivil Toplum Kuruluşları Çalışanlar İşletme Hissedarlar Müşteriler Tüketiciler Üniversiteler Tedarikçiler Bağlı olunan hükümet Yerel Otoriteler - Halk Rakip İşletmeler SOSYAL PAYDAŞ TEORİSİ

7. SOSYAL SORUMLULUK NEDİR? ‘ İŞLETMENİN EKONOMİK FAALİYETLERİNİN, ONUNLA İLGİLİ TARAFLARIN ( ÇIKAR GRUPLARI ) HİÇBİRİNİN ÇIKARLARINA ZARAR VERİLMEDEN YÖNETİLMESİDİR ’

8. SOSYAL SORUMLULUK TAŞIYAN İŞLETME 2 ANA KOŞULU YERİNE GETİRMİŞ SAYILMAKTADIR: 1-EKONOMİK KOŞULLAR DEVLETİN İŞLETMESİ İÇİN EMANET ETTİĞİ KAYNAKLARI EN ETKİLİ VE VERİMLİ BİÇİMDE KULLANARAK, TOPLUMUN İHTİYACINA UYGUN MİKTAR VE KALİTEDE ÜRETİM YAPMAK 2-YASAL KOŞULLAR İÇİNDE BULUNDUĞU VE FAALİYETLERİNİ SÜRDÜRDÜĞÜ DEVLETİN KANUNLARINA, YÖNETMELİKLERİNE, ÖRF VE ADETLERİNE AYKIRI HAREKET ETMEMEK

9. İŞ AHLAKININ BİR SONUCU OLARAK SOSYAL SORUMLULUK • FİYATLARI MAKUL DÜZEYDE TUTMA • FIRSATÇILIKTAN KAÇINMA • RAKİPLERE KARŞI HAKSIZ REKABETTEN VE ASILSIZ REKLAMLARDAN SAKINMA • ALACAKLILARA KARŞI DÜRÜST DAVRANMA • ÇALIŞANLARINA TERFİ, ÜCRETLENDİRME V.B. KONULARDA DÜRÜST DAVRANMA VE KAYIRMA YAPMAMA • MAHKUM VE SAKATLARA İŞ OLANAKLARI SAĞLAMA • ÇEVRE HALKINA EŞİT İSTİHDAM OLANAKLARI TANIMA

10. DEVLETE VE BELEDİYELERE KARŞI OLAN VERGİ YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRME • MÜŞTERİLERİN, SATICILARIN, ÇEVRE HALKININ MALİ DESTEK SAĞLAYAN KİŞİ VE KURUMLARIN, SENDİKALARIN İSTEK VE İHTİYAÇLARINI İNSAN SEVGİSİ VE BİRLİKTE YAŞAMA ZORUNLULUĞU AÇISINDAN DİKKATE ALMA.

11. İŞLETMELERİN SOSYAL SORUMLULUK ALANLARI • İŞLETME İÇİ SOSYAL SORUMLULUKLAR - İşletmenin Personeline Önem Vermesi - Personelin İşe Adaptasyonunu Sağlama - Çalışma Ortamının veya Koşullarının Çalışana Göre Ayarlanması, İyileştirilmesi - Bireyin Kişisel Eğitimine ve Kariyerine Odaklanma - İşletmelerde İletişim ve Yönetime Katılma • İŞLETME DIŞI SOSYAL SORUMLULUKLAR - İşletmelerin İş Ahlakı İle İlgili Sorumlulukları - Ürünün Güvenliği Bakımından İşletmenin Sorumlulukları - Tüketicilerin Bilgilendirilmesi Bakımından İşletmenin Sorumlulukları - Fiyatlandırma Bakımından İşletmenin Sorumlulukları - Çevre Kirliliğinin Önlenmesine ve Çevreyi Korumaya Yönelik Sorumlulukları

12. KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK NEDİR?

13. Hayırseverlik Etiksel Hukuksal Ekonomik KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KSS en geniş anlamda, işletmelerin, çeşitli faaliyetlerinin sosyal paydaşlarına karşı ne tür çevresel, ekonomik ve sosyal etkiler yarattığını ölçmeleri, yaratılan olumsuz etkileri azaltacak ve daha da önemlisi, toplumun ve işletmenin aynı anda gelişmesine katkı sağlayabilecek işlemleri hayata geçirmeleri olarak tanımlanabilir.

14. TEMEL EKONOMİK FONKSİYONLAR Ekonomik Fonksiyonların Sonuçlarından Doğan Sorumluklar Toplumsal Sorunların Çözümüne Katkıda Bulunma Sorumluluğu ÜÇLÜ ÇEMBER MODELİ

15. ÜÇLÜ ÇEMBER MODELİ Modele göre, En içteki çember mal üretmek ve istihdam alanı sağlamak gibi temel ekonomik sorumlulukları kapsar. Ortadaki çember, ekonomik faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde toplumun değişen değer ve beklentileri sonucu ortaya çıkan çevre koruması gibi yeni konulara duyarlılık göstermesi sorumluluğunu kapsar. En dıştaki çember ise, süregelen ana toplumsal sorunların çözümüne işletmelerin faal bir şekilde katılması sorumluluğunu ifade eder.

16. ÇEVRE BİLİNCİ

17. Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortama çevre denir.

18. DOĞANIN HER ŞEYDEN BÜYÜK VE HER ŞEY OLDUĞU ANLAŞILDIKÇA DOĞANIN ÇOCUĞU OLAN İNSAN, KENDİSİNİN DE BÜYÜKLÜĞÜNÜ VE DEĞERİNİ ANLAMAYA BAŞLAMIŞTIR.

19. SU, HAVA VE TOPRAĞIN İÇİNDE VE ÜZERİNDE YAŞAYAN VE BU CANLILARIN HAYATINI SÜRDÜRMEYE YARAYAN TÜM CANLI VE CANSIZ VARLIKLAR ÇEVREYİ OLUŞTURMAKTADIR. DOĞANIN AKIL SAHİBİ VE DÜŞÜNEBİLEN TEK ÇOCUĞU İNSAN, ÇEVRE BİLİNCİNE SAHİP OLMAK VE GELECEK KUŞAKLARA SAĞLIKLI BİR ÇEVRE BIRAKMANIN SORUMLULUĞUNU HER ZAMAN TAŞIMAK ZORUNDADIR.

20. ÇEVRE SORUNLARI GÜNÜMÜZÜN EN ÖNEMLİ VE GÜNCEL SORUNU OLAN ÇEVRE SORUNU, ASLINDA İNSANIN KENDİ KENDİNE YARATTIĞI BİR SORUNDUR. SORUNUN ESAS KAYNAĞI, İNSANLARIN BİTMEK TÜKENMEK BİLMEYEN TÜKETİM ARZULARIDIR. • ÇEVRE SORUNUNUN EN TEMEL SONUCU, ÇEVRE KİRLİLİĞİDİR. ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN NEDENLERİ İSE, • HIZLA ARTAN DÜNYA NÜFUSU • PLANSIZ ENDÜSTRİLEŞME VE SAĞLIKSIZ KENTLEŞME • NÜKLEER DENEMELER • BÖLGESEL SAVAŞLAR • VERİMLİLİĞİ ARTTIRMAK AMACIYLA KULLANILAN TARIM İLAÇLARI • YAPAY GÜBRELER • DETERJAN V.B. KİMYASAL MADDELER

21. SU KİRLİLİĞİ Su Kaynağının Kimyasal, Fiziksel, Bakteriyolojik, Radyoaktif Ve Ekolojik Özelliklerinin Olumsuz Yönde Değişmesi Şeklinde Gözlenen Ve Doğrudan Veya Dolaylı Yoldan Biyolojik Kaynaklarda, İnsan Sağlığında, Su Ürünlerinde, Su Kalitesinde Ve Suyun Diğer Amaçlarla Kullanılmasında Engelleyici Bozulmalar Yaratacak Madde Ve Enerji Atıklarının Boşaltılması Sonucu Oluşan Kirliliktir.

22. TOPRAK KİRLİLİĞİ Erozyon, Tarım Topraklarının Amaç Dışı Kullanımı, Toprak Hammaddesine Dayalı Tuğla Ve Kiremit Tesislerinin Plansız Yerleşimi, Kimyasal Gübreler, Tarımsal Mücadele İlaçları, Hormonlar, Arıtma Çamurlarının Yığılımı, Yasa Dışı Ve Ruhsatsız Yapılanma, Hasat Sonrası Anız Yakımı, Yol-Su-Elektrik-Petrol-Gaz Boru Hatlarının Plansız Yerleşimi, Uçakla Tarımsal İlaçlama Yapımı, Tarım Alet-makinaları Ve Toprak İşleme Tekniklerinin Toprak Karakterine Uygun Seçilmemesi V.B. Nedenlerden Dolayı Oluşan Kirliliktir.

23. Termik Santraller, Çimento Endüstrisi, Demir-çelik Endüstrisi, Petrokimya Endüstrisi, Gübre Fabrikalarındaki Gaz Ve Toz Emisyonları Gibi Atıklar, Floroklorokarbon (buzdolaplarında soğutucu akışgan ve yalıtım maddesi, elektronik-kuru temizleme sanayinde çözücü, mobilya-bina yalıtımında köpüklerdeki üfleyici olarak kullanılır) maddesinin Ozon Tabakasına Zarar Vermesi, Konutlarda Isınma Amaçlı Kullanılan Fosil Yakıtlar, Motorlu Taşıtlardan Çıkan Egzoz Gazları Gibi Nedenlerden Oluşan Kirliliktir. HAVA KİRLİLİĞİ

24. HAVA KİRLİLİĞİ SONUCU ORTAYA ÇIKAN, KÜKÜRTDİOKSİT, AZOTOKSİT, • PARTİKÜL MADDE VE HİDROKARBONUN GERİ DÖNÜŞÜ KURU VE YAŞ ASİT • DEPOLANMASI ŞEKLİNDE OLMAKTADIR. • Asit Yağmurlarının Zararları İse Şu Şekilde Maddelenebilir: • Göl Ve Akarsularda Asit Dengesini Bozarak, Önce Hassas Canlılar Olmak • Üzere Tüm Canlıları Etkiler Hatta Bazı Türlerin Ölümüne Yol Açar • Tarihsel Kalıntıların, Çelik Köprülerin Ve Demir Yollarının Aşınmasına Ve • Tahribatına Yol Açar • Asidik Yağışlar, Ağaçların En Önemli Organı Olan Yapraklardaki Büyüme Ve • Gelişmeyi Engeller • Asit Yağmurları Suya Ve Toprağa Geçerek, Onların Fizikokimyasal Yapısını • Değiştirir Ve Su İle Topraktan Yararlanan Tüm Canlılar Etkilenir.

25. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ Ulaşımdan, Endüstri-Yol Ve İnşaat Makinalarından, Eğlence Yerlerinden Ve Yerleşim Alanlarından Kaynaklanan Kirliliktir. • İnsanlar Üzerindeki Olumsuz Etkileri Şu Şekilde Maddelenebilir: • İşitme Duyusunda Geçici Ve Kalıcı Hasar Bırakabilir • Fizyolojik Açıdan Kas Gerilmeleri, Stres, Kan Basıncında Artış, Kalp Atışlarının Ve Kan Dolaşımının Değişmesi, Gözbebeği Büyümesi Ve Uykusuzluk, Migren, Ülser, Gastrit V.B.Hastalıklar • Psikolojik Açıdan Sinir Bozukluğu, Korku, Rahatsızlık, Tedirginlik, Yorgunluk, Zihinsel Etkilerde Yavaşlama • Performans Açısından İş Veriminin Azalması

26. BURASINI ÖYLE AĞAÇLANDIRINIZ Kİ, KÖR BİR İNSAN DAHİ YEŞİLLİKLER ARASINDA OLDUĞUNU FARK ETSİN.

27. HAVA KİRLİLİĞİNE KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER • Binaların ısınmasında mümkünse doğal gaz ve sıvı yakıt kullanılmalı • Yakıttan tasarruf sağlamak için merkezi ısıtma sistemlerine öncelik verilmeli • Daha az yakıtla gerekli ısınmanın sağlanması için ısı yalıtımına dikkat • edilmeli • Kaloriferci ve ateşçi eğitim kursları düzenlenerek, bilinçli yakma sağlanmalı • Yeşil alanların arttırılması ve korunması için her türlü faaliyet • gerçekleştirilmeli • Kirliliğin yoğun olduğu sabah ve akşam saatlerinde sobalar daha az yakılmalı, • soba boruları ve bacalar temizletilmeli • Araçlar uzun süre rölantide çalışır durumda bırakılmamalı, uygun vites • seçimi zamanında yapılmalı ve ani-sık duruşlardan kaçınılmalıdır • Toplu taşıma araçları tercih edilmelidir • Araçlarda kurşunsuz benzin kullanılmalı ve egzoz kontrolü düzenli aralıklarla • yaptırılmalıdır • Kaloriferlerin önüne eşya koyarak, ısının evin içine yayılmasını engellememek • gerekir • Kaloriferlerin bakımı düzenli aralıklarla yapılmalıdır • Kalorifer kazanları haftada en az iki, fuel oil kazanları haftada en az bir, • doğal gaz kazanları ise yılda en az bir temizlenmeli ve her ay kontrol • edilmelidir.

28. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİNE KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER • Karayolu, demiryolu taşıtları, sanayi-yol ve inşaat makineleri az gürültü • çıkaracak biçimde üretilmelidir • Evlerde kullanılan TV ve müzik aletlerinin sesini sadece kendimiz • duyacak kadar açmak doğru olacaktır • Gereksiz yere korna çalınmamalıdır • Patlak egzozlar hemen tamir ettirilmelidir • Evlerdeki bakım-onarım çalışmaları uygun saatlerde yapılmalı ya da • yaptırılmalıdır • Toplumun huzurunu bozacak davranışlardan kaçınılmalı ve insanca • yaşamak için saygı gösterilmelidir • Binaların içerisindeki ayak sesleri ve benzer gürültüleri önlemek için • tedbirler alınmalı ve dikkat edilmelidir • Aşırı gürültülü ortamlarda çalışılıyorsa kulaklık ya da kulak tıkaçları • kullanılmalıdır • İş ortamlarında gürültü yapan makinalar var ise, bu makinalar • mümkünse ortamdan izole edilmelidir ya da bu makinalara susturucu • takılmalıdır.

29. SU İSRAFINI ÖNLEMEK İÇİN ALINABİLECEK ÖNLEMLER • Mümkün olduğunca suyu boş yere akıtmamalı ve bozuk musluklar tamir • ettirilmelidir • Açık bırakılan bir musluktan 15-20 litre, diş fırçalarken ve tıraş olurken • veya bulaşık yıkarken yaklaşık 2 litre su kullanılmaktadır • 1 saniyede 1 sefer damlayan musluktan 1 saat içinde 0,7 litre, • tuvaletteki küçük bir sızıntı nedeniyle de 1 saatte 4 litre su boşuna akmış • olacaktır • Araçlar ya oto yıkama tesislerinde, ya da hortum kullanmak yerine • kovaya su doldurarak yıkanmalıdır • Tuvaletlerde gereğinden fazla su sarfiyatını önlemek için rezervuarlardaki • su seviyesi düşürülmelidir • Çamaşır ve bulaşık makinaları tam dolmadan çalıştırılmamalıdır • Satın alınacak ev aletlerini seçerken, su, enerji ve deterjan tasarrufunu • sağlayıcı özelliklere sahip olanlar tercih edilmelidir.

30. Bahçeleri günün erken saatlerinde, toprak ısınmadan sulayarak • gereksiz yere suyun buharlaşmasını önlemek gerekir • Balkon ve merdivenleri yıkamak yerine silerek temizlemek en az ¾ • oranında su tasarrufu sağlar

31. KIYILARI KİRLETEN FAALİYETLER • Kıyı bölgelerde nüfus artışının yarattığı plansız kentleşme • Turizmin hızlı gelişmesi sonucu doğal ve tarihsel alanların korunamaması • Kıyı alanlarında yer alan faaliyetlerin teknik ve sosyal alt yapı • yetersizlikleri • Kentleşmenin etkin bir biçimde kontrol altına alınamaması ve çevreyi • korumak amacıyla yeterli kentsel hizmet ve alt yapı sağlanamaması • Atık suların kıyılara dökülmesi • Deniz sularının kirlenmesi neticesinde deniz canlılarının yok olması ve • ekolojik bütünlüğün bozulması • Kumsal boyunca dolgu yapılarak konut ve turistik tesislerin inşa edilmesi • Mevcut kanalizasyon tesislerinin yeterli seviyeye getirilmemesi • Uluslar arası taşımacılık yapan gemilerin yarattığı kirlilik • Balıkçılık ve balık çiftliklerinden kaynaklanan kirlilik • Petrol çıkarımı, dip taraması, maden işletmesi gibi deniz aktivitelerinden • kaynaklanan kirlilik

32. SU KİRLİLİĞİNE KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER • Doğal yapısı bozulmamış kıyılar ile yapılaşmadan dolayı bozulmuş • kıyılara geziler düzenleyerek çocukların çevreyi keşfetmeleri • sağlanmalıdır • Kıyı alanlarının korunması için devletçe ve yerel yönetimler • tarafından düzenlenmiş yasalara uyulmalıdır • Nesli tükenmekte olan deniz ürünleri korunmalı, mevsiminde • avlanmaya dikkat edilmeli, aşırı avlanmaya karşı çıkılmalıdır • Atık suların kıyıya boşaltılması ile mücadele edilmelidir

33. TOPRAK KİRLİLİĞİNE KARŞI ALINABİLECEK ÖNLEMLER • Erozyon ve çölleşmenin önlenmesi için ulusal seferberlik ilan • edilmelidir • -Tarım topraklarının amaç dışı kullanımı yasaklanmalı ve kullanımı • önleyici yaptırımcı tedbirler, yasal zorunluluklar getirilmelidir • Toprak tahribatı bakımından önemli etkisi olan, toprak • hammaddesine dayalı tuğla ve kiremit tesislerinin belirli yerlerde • oluşturulan merkezlerde toplanması • Tarımsal girdilerden gübreler, tarımsal mücadele ilaçları, hormonlar • ve toprak düzenleyicilerinin kullanımları kontrol altına alınmalı ve • izlenmelidir • Turistik yapılaşmalarda önceden belirlenmiş kapasite kullanma • limitlerine bağlı kalınmalıdır

34. Arıtma çamurlarının topraklarda yığılması, depolanması ve • gübreleme amacıyla kullanılması önlenmelidir • Toprak kirliliğinin kontrolü ile ilgili yönetmelik takip edilmelidir • Toprak ve toprak sorunları konusunda yaygın eğitim çalışmaları • yapılmalıdır • Erozyon riski büyük olan yerlerde tarım yapılmamalıdır • Yol, su, elektrik, petrol, doğal gaz boru hatlarının planlanmasında • mümkün olduğu kadar değerli tarım arazileri korunmalıdır • Tarım topraklarında hasat sonrası anız yakılması • önlenmelidir(yılan- fare örneği) • Uçakla tarımsal ilaçlama uygulaması mümkün olduğu kadar • azaltılmalıdır • Tarım alet ve makinaları ve toprak işleme teknikleri toprak • karakterlerine göre seçilmelidir.

35. ATIK NEDİR? Kullanılma süresi dolan ve yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken her türlü malzemeye atık denir. Atıklar evde, okulda, hastanede, endüstride, bahçelerde ve daha birçok yerde oluşabilir. • ATIK ÇEŞİTLERİ • EVSEL ATIKLAR • TIBBİ ATIKLAR • ENDÜSTRİYEL ATIKLAR • TARIMSAL VE BAHÇE ATIKLARI • TEHLİKELİ ATIKLAR

36. EVSEL ATIKLAR • Evlerimizde ürettiğimiz atıklara, evsel atıklar denir. Yiyecek atıkları ve evimizde kullandığımız ürünlerin boş ambalajları birer evsel atıktır. Bunlar; • Şampuan ambalajları • Meyve suyu kartonları ve şişeleri • Plastik su ve meşrubat şişeleri • Cam kavanozlar • Teneke ve metal konserve kutuları • Yağ tenekeleri • TIBBİ ATIKLAR • Bulaşıcı hastalıklara neden olan atıklardır. Bunlar; • İlaçlar • Enjektörler • Ameliyat artıkları

37. ENDÜSTRİYEL ATIKLAR • Endüstride üretilen atıklardır. Bunlar; • Fabrikalardaki atık sular • Üretim esnasında oluşan katı, sıvı ve gaz atıklar TARIMSAL VE BAHÇE ATIKLARI Bahçelerde oluşan bitki artıkları ve tarımda kullanılan veya üretilen atıklardır. TEHLİKELİ ATIKLAR Çeşitli kimyasal atıkları ve zehirli maddeleri içeren atıklardır. ABD’de bir kişi günde 1,5kg atık üretir Avrupa ülkelerinde bir kişi günde 1-1,3 kg atık üretir Türkiye’de bir kişi günde ortalama 1 kg atık üretir. Nüfusumuz yaklaşık olarak 65 milyon varsayılırsa, günde 65bin ton, yılda 23,7milyon ton çöp üretilmektedir. Bu atıkların %10-15’i cam, metal, plastik, kağıt gibi değerlendirilebilir atıklardan oluşur.

38. VATANDAŞ OLARAK BİLMEMİZ GEREKENLER • Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde özellikle büyük yerleşim birimlerinde insanların karşılaştığı en büyük çevre sorunu çöplerdir • - Evsel katı atıkların %68’ini organik atıklar, kalan kısmını ise kağıt, karton, tekstil, plastik, deri, metal, ağaç, cam ve kül gibi maddeler oluşturmaktadır • - Ülkemizde ve dünyada katı atık yönetiminin üç temel ilkesi vardır; • * az atık üretmek • * atıkları geri kazanmak • * atıkları çevreye zarar vermeden bertaraf etmek • - Uygun şekilde depolanmamış çöpler, yer altı ve yüzeysel su kirliliğine, haşerelerin üremesine, çevreye kötü kokuların yayılmasına, görüntü kirliliğine, çeşitli hayvanlar vasıtasıyla taşıyıcı mikropların yayılmasına neden olur • - Çöp kaynağında azaltılmalıdır, aksi halde çöp dağları arasında nefes alamama riski vardır

39. Çöplere atılan pillerin içindeki kimyasal maddeler toprağa ve suya karışarak insana zehir olarak geri döner, bu yüzden piller özel toplama kutularında toplanmalı ve ilgili tesise gönderilmelidir • Bilinçli tüketim yaparak az çöp çıkarmak ve gelecek nesilleri düşünmek gereklidir • Çöpler çöp kutularını atılmalı, atmayanlar uyarılmalıdır. Denizler, göller, yollar, parklar çöplük değildir

40. GERİ KAZANIM KONUSUNDA VATANDAŞ NELER YAPMALI… • Geri dönüşüm tekrar kullanımın ötesinde, atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilme durumudur • Geri kazanımla doğal kaynaklar korunur, enerji tasarrufu sağlanır, ekonomiye katkı sağlanır, çöplüğe giden atık miktarı azalır, geleceğe yatırım yapılır • Ambalaj çöp değil, aynı zamanda bir hammaddedir, dolayısıyla geri kazanımı mümkün olan ambalajlar evlerde toplanmalıdır • Herhangi bir ürünü alırken geri dönüşümlü olmasına dikkat edilmelidir • Kağıtlar, defterler tutumlu kullanılmalı ve kullanılmış kağıtlar geri kazanılmalıdır • Tüketilen kağıtlar çöpe atılmamalı, toplanıp ekonomiye kazandırılmalıdır • Bir ton kullanılmış beyaz kağıt geri kazanıldığında 16 adet çam ağacının, bir ton kullanılmış gazete kağıdı geri kazanıldığında 8 adet çam ağacının kesilmesi önlenmiş olur • Bir büro elemanı yılda 81 kg yüksek vasıflı kağıdı çöpe atmaktadır • Bir kere kullanılıp atılan poşetler yerine sürekli kullanılabilecek bez torba, sepet ya da fileler tercih edilebilir • Plastikler doğada parçalanma süresi en uzun olan maddeler olduğu için yok edilmesi güçtür. Bu nedenle bu maddeler mümkün olduğunca ayrı biriktirilip, geri kazanımları sağlanmalıdır (plastik ambalaj atıkları yıkanıp granül hale dönüştürülerek ikincil ürün üretiminde hammadde olarak kullanılır, örneğin; sera örtüsü, otomotiv sektöründe plastik torba, marley, pis su borusu, elyaf ve dolgu malzemesi, araba yedek parçası…)

41. Yeni üretime oranla, metal ve plastikte %95 enerji tasarrufu sağlanır • Geri dönen her 1 ton cam için yaklaşık 100 litre petrol tasarrufu sağlanır • Bir cam şişe doğada 4000yıl, plastik 1000 yıl, ciklet 5 yıl, bira kutusu 10-100 yıl, sigara filtresi 2 yıl sürede yok olmaktadır • Evsel atıklar arasındaki cam şişe ve kavanozların geri dönüşümünde renklerine göre değerleme yapılır. Cam atıklar kırılarak cam tozu haline getirilir ve bu toz kum, kireçtaşı ve soda külü ile karıştırılarak yüksek sıcaklıkta şekillendirilir ve yeni ürünlere dönüştürülür.

42. GÜNLÜK YAŞAMDA ÇEVRE – Evimizdeki Tehlikeler • Günlük yaşantımızda sürekli kullandığımız, fakat farkında olmadığımız bazı zararlı ürünleri tanıyalım: • Kadmiyum (insanlarda yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer kanseri, kansızlık yaratır)(sanayi kuruluşlarının atıklarında, çay, kahve, sigara ve otomobil egzoz dumanında bulunur) • Kurşun (vücutta hassaslaşma, kuvvetten düşme, uykusuzluk, kabızlık, zihin bulanıklığı, böbrek hastalıkları, felç yaratır)(egzoz gazları, çeşitli mutfak kapları, cilalı kap yüzeyleri, plastik ve benzeri eşyalar) • Civa (sanayi kuruluşlarının atık sularında bol miktarda bulunur ve bu suların döküldükleri nehir, göl ve denizlerde bulunan canlılara, bu canlılardan da insanlara geçer)

43. Nitrat (birçok ülkede et ve süt ürünlerinde koruyucu madde olarak kullanılır, ayrıca çeşitli bitkilere verilen nitrat gübreler, bitki-toprak-su üçlüsü yoluyla insanlara geçmektedir)(nitrat birtakım reaksiyonlar sonucu insanlarda kansere neden olmaktadır) • Alüminyum(genellikle mutfak araç ve gereçlerinde bulunmaktadır)(insanlarda erken bunamaya neden olmaktadır, bu tür kaplara ekşili ve asitli yiyecekler konmamalı, konulduysa uzun süre bekletilmemelidir) • - Radon(radonlu topraklardan yapılmış tuğlalar, su ve gaz boruları radon gazının kaynaklarındandır)(kanser riskini arttırır, korunmanın yolu ise sık sık evleri ve odaları havalandırmaktır)