Normalisatie rechtspositie ambtenaren: een logische keuze

1. Normalisatie rechtspositie ambtenaren:een logische keuze Loe Sprengers CvA-tweedaagse 16 april 2012

2. Ik wil reizen zonder doelIk wil zeilen zonder haven’k Wil een gracht zonder te gravenIk wil vissen zonder vangstIk wil oud zonder bedervenIk wil dood zonder te stervenIk wil leven, ik wil levenIk wil leven zonder angst • Brigitte Kaandorp, Leven zonder angst 1997

3. Onderwerpen • 1. Waarom is normalisatie een logische keuze? • 2. Kenmerken w.o. Normalisatie • 3. Een bijzondere status: een bijzondere discussie • 4. Normalisatie: wat kan het gaan betekenen?

4. 1. Een logische keuze • Gaat een geschiedenis aan vooraf: • Ambtenarenrecht was er eerder dan arbeidsovereenkomstenrecht • Keuze tussen rechtsvorm: • vb. Rijk: arbeidsovereenkomstenbesluit ingetrokken 1995 • CAR/UWO: nu alleen nog voor oproepkrachten (Art. 2:5)

5. 1. Een logische keuze • Geregeld debat over aparte ambtelijke status: • 1958: Staatscommissie Kranenburg • Welke redenen hebben geleid tot bijzondere status? • Is er nog behoefte aan bijzondere reglementering? • Meerderheid: overheid hoedster algemeen belang vergt dat arbeidsvoorwaarden eenzijdig, publiekrechtelijk vastgesteld blijven worden • Minderheid: ambtenaar primair in ondergeschiktheid presterend mens, zoals iedere werknemer

6. 1. Een logische keuze • Vereniging voor arbeidsrecht en Vereniging voor Administratief recht 1960 • Pre-adviseursJeukens en Mannoury • Mannoury: • Status dignitatis: optreden als vertegenwoordiger openbaar gezag • Status iuris: rechtspositie ambtenaren • strijd met moderne democratie om maatschappelijke verschillen tot uiting te brengen in een geprivilegieerde rechtspositie

7. 1. Een logische keuze • Nederlandse Juristenvereniging 1982 • Pre-adviseur de Jong: • Rechtspositionele verschillen niet langer handhaven • Voor kleine groep ambtenaren: eigen bevoegdheden hebben geattribueerd, zoals belastingambtenaar: werknemer in overheidsdienst • Pre-adviseurNiessen: • Per element rechtspositie nagaan of bijzondere rol overheid bijzondere regeling vergt

8. 1. Een logische keuze • Jaren ‘80 vorige eeuw start Normaliseringsproces • Uitgangspunt: Marktconform, tenzij….. • Deelgebieden: • Pensioenen: privatisering ABP • Sociale zekerheid • Wetgeving ook van toepassing bij overheid • Eigen risicodragerschap gehandhaafd.

9. 1. Een logische keuze • Medezeggenschap • Wet op de ondernemingsraden van toepassing • Bijzondere bepaling t.a.v primaat van de politiek • Arbeidsvoorwaardenoverleg • Sectorenmodel • Per sector aparte “CAO” • Arbeidsrechtelijke wetten zoveel mogelijk gelijkelijk van toepassing • bijv. ATW, WAA, WGB

10. 1. Een logische keuze • MOTIE VAN LID ZIJLSTRA C.S. (1997) De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende, dat met de privatisering van het ABP en de invoering van de OOW de normalisering van de arbeidsvoorwaarden behoorlijk gevorderd is; voorts overwegende, dat een verdergaande normalisering gewenst is; verzoekt de regering na te gaan onder welke voorwaarden de ambtelijke status afgeschaft kan worden,

11. 1. Een logische keuze • MOTIE VAN LID ZIJLSTRA C.S. ‘en gaat over tot de orde van de dag’

12. 1. Een logische keuze • De vraag die boven dit onderwerp altijd gehangen heeft is: wat is het einddoel? • Het ingediende wetsontwerp Normalisatie rechtspositie ambtenaren is wat dat betreft een logische keuze

13. 2. w.o. Normalisatie • Nieuwe Ambtenarenwet. • Wetgever regelt bijzondere kenmerken ambtenaarschap • Sociale partners gaan over arbeidsvoorwaarden

14. 2. w.o. Normalisatie • Definitie Ambtenaar: (art. 1) • Degene die krachtens aok met overheidswerkgever werkzaam is • Betekent uitbreiding van ambtenarenbegrip • Geen ambtenaar: politici, rechters, militairen (art. 3 Aw). Later uitgebreid met politie, OM • Voor overige worden aspecten die te maken hebben met specifieke kenmerken ambtenaarschap geregeld

15. 2. w.o. Normalisatie • Arbeidsovereenkomsten recht uit Burgerlijk Wetboek gaat gelden • Preventieve ontslagtoets: • Toestemming UWV-werkbedrijf • Na opzegging: kennelijk onredelijk ontslag • Ontbinding arbeidsovereenkomst door kantonrechter

16. 2. w.o. normalisatie • Overgangsrecht: • Art 12 • Van rechtswege wordt aanstelling omgezet in aok • Art. 14: • Van de arbeidsovereenkomst maken deel uit op tijdstip overgang bestaande beslissingen, afspraken en toezeggingen inzake arbeidsvoorwaarden, waaronder in ieder geval begrepen: bezoldiging, werktijden, rooster, verlof, faciliteiten voor de uitoefening van de functie en studiefaciliteiten.

17. 2. w.o. normalisatie • Art. 17: • Zolang werkgever geen partij bij (nieuwe) CAO, blijft ‘ambtelijke’ regeling van toepassing als ware het een CAO voor zover niet inn strijd met

18. 3. Bijzondere status, bijzondere discussie • Voorbeeld 1 • ‘Als dit wetsontwerp wordt aangenomen zet dit de deur wijd open voor ontslag op basis van (politieke) willekeur, bijvoorbeeld wegens het hebben van een dubbele nationaliteit, het dragen van een hoofddoekje of andere dubieuze gronden’ • Ron Niessen, NRC 28 maart 2012

19. 3. Bijzondere status, bijzondere discussie • Voorbeeld 2 • of een tweezijdige arbeidsovereenkomst zich verdraagt met het normatieve uitgangspunt dat werkgever en werknemer bij de overheid ondergeschikt zijn aan het algemeen belang? • kan er met wat wordt voorgesteld wel gesproken worden van een tweezijdige overeenkomst, wanneer één van de partijen de mogelijkheid heeft om eenzijdig daarop een inbreuk te maken? • Advies Raad van State

20. 4. Normalisatie: wat kan het gaan betekenen? • Meer eenheid in arbeidsrecht • In wetgeving: (formele) regels arbeidsrecht • In CAO: arbeidsvoorwaardelijke regelingen en bijzonderheden • Ontbindingsprocedure: snellere eindbeslissing in ‘probleemgevallen’ • Formele kader Awb komt te vervallen • Juridiserende werking besluitbegrip • Rol kantonrechter als arbeidsrechter

21. 4. Wat zal het niet gaan betekenen • Een rechtspositie zonder rechtsbescherming • Ontslag zonder dossier • Zie recent onderzoek Onderwijssector • Eenvoudige regelgeving

22. 4. Wat kan het gaan betekenen? • Discussie over handhaven preventieve ontslagtoets in civiele recht • Discussie over griffierechten • Rechtsbescherming zal per sector een prominenter onderwerp gaan worden

23. Ambtenaar wordt werknemer bij overheidswerkgever en blijft ambtenaar • Een logisch einddoel van een reis van jaren