KÖK, EK,YAPIM VE ÇEKİM EKLERİ

1. KÖK, EK,YAPIM VE ÇEKİM EKLERİ

2. KÖK Kök sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır. Türk,sev,yıl,al Ör: göz lük çü kök ek ek

3. UYARI Türemiş yada çekimlenmiş sözcüklere kök- leri arasında mutlaka bir anlam bağı bulunur.Bilet,yasa gibi sözcüklerin anlamlı parçaları var ama bunlar yinede kök durumundadır.Çünkü kök kabul ettiğimiz bölümle sözcüğün bütünü arasında ilişki kurulamaz.

4. Örnek soru Yönelmişlerdi kelimesinin kök ve ekleri a- şağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A)Yönel-miş-ler-di B)Yö-nel-miş-lerdi C)Yön-el-miş-ler-di D)Yönelmiş-lerdi C

5. Sözcük kökleri türlerine göre ikiye ayrılır • Ad(isim)kökleri • Fiil kökleri

6. AD KÖKLERİ Adların kök durumunda olanlarıdır. su,çiçek,çok,süt,taş

7. FİİL KÖKLERİ İş,oluş,durum bildiren kök durumundaki sözcüklerdir. gel-,oku-,bil-,sil-,yaz-

8. Kimi kökler hem ad kökü,hem fiil kökü özelliği taşırlar.böyle köklere ortak kök diyoruz.

9. ÖRNEK Sen can’la güreşeceksin. Bu güreş uzun sürer Çantam çok eskidi Eski dolabımı boyadım Ortak kök Ortak kök

10. UYARI Her sesteş sözcük ortak kök değildir • Ortak kökler arasında anlam ilişkisi vardır. • Sesteş sözcükler arasında anlam ilişkisi yoktur. Örneğin kır sözcüğü hem ad hem de fiil ola- rak kullanılabilir.Ancak bu iki kök arasında anlam ilişkisi olmadığı için sesteştir ama ortak kök değildir.

11. ÖRNEK SORU Hangi kelimenin kökü,çeşidi yönünden diğer- lerinden farklıdır? A)Konak B)Uçurtma C)Yolcu D)Yetki C

12. EK Sözcük kök yada gövdelerine eklenen sesler- dir. Boya- cı- lık Şekerlik-ler-in kök ek ek gövde ek ek

13. Ekler yaptığı görevlere göre ikiye ayrılır. • Yapım Eki • Çekim Eki

14. GÖVDE Gövde:sözcüğün kökü ile yapım eki,birlikte sözcüğün gövdesini oluşturur. • okuldakiler okulda okul oku gövde gövde kök gövde

15. YAPIM EKLERİ Eklendiği sözcüğün anlamını,kimi zamanda türünü değiştiren eklerdir. Sil-gi kök yapım eki Sil:Fiil kökü Silgi:silme işini yapan araç anlamında yeni sözcük.

16. Yapım Ekleri Çizelgesi -men lik -gi -im daş -cı -er -çe -ar -ca -man lük deş -ci -ım -çe -gı -ir saatçi göçmen Türkçe vatandaş yorum bilgi yazar gözlük özdeş Almanca camcı öğretmen yazlık keser seçim sevgi temizlik kardeşçe düşünür sayım kocaman sepetçi yurttaş sezgi

17. Kitap-lık kök Yapım eki Kitap:Ad kökü Kitaplık:kitapların konulduğu,okunduğu yer anlamına gelen yeni Sözcük.

18. ÇEKİM EKLERİ Eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmez, cümledeki görevini belirler. gel-iyor-dun,ağaç-lar-ın,çanta-sı

19. Çekim ekleri,yaptığı görevlere göre çeşit- li adlar alırlar. • Durum ekleri • İyelik ekleri • Çoğul ekleri • Fiil çekim ekleri • Fiil kişi ekleri

20. 1-DURUM EKLERİ Sözcüğün cümlede hangi durumda olduğunu belirler.

21. -i:Belirtme durum eki:evi -e:Yönelme durum eki:eve -de:bulunma durum eki:evde -den:ayrılma durum eki:evden -in:tamlama durum eki

22. 2-İYELİK EKLERİ Eklendiği sözcüğün kime ya da neye ait ol- duğunu gösteren eklerdir.

23. -(i)m:Annem -(i)n:Evin -i:Kardeşi -(i)miz:Okulumuz -(i)niz:Babanız -leri:Evleri

24. 3-ÇOĞUL EKİ Aynı türden birden çok varlığı gösteren ektir. -lar(-ler): Ağaçlar çiçek açtı Çiçekler her gün sulanıyor

25. 4-FİİL ÇEKİM EKLERİ Fiilin zamanını gösteren ya da dilek-istek bil- diren eklerdir. Gördü Görür Görmüş Görmeli Görüyor Göre Görecek Görse

26. 5-FİİL SONUNDAKİ KİŞİ EKLERİ Eylemi yapan kişiyi belirleyen eklerdir. Fiil Kişi ekiFiilKişi eki Gezer - im Gezer- siniz Gezer- sin Gezer-ler Gezer-iz Gezdi-k

27. UYARI Kimi yapım ekleriyle çekim ekleri ses bakı- mından birbirine benzer.Örneğin –i ve –im ekleri hem yapım eki hem de çekim eki olabilir. -i:Defteri -im:Defterim -i:Dizi -im:çizim

28. SORULAR Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde yapım ve çekim ekleri bir arada bulunmaktadır? A)Geliyoruz B)Yürüyüş C)Sevgimiz D)Gelmişler C

29. Aşağıdakilerden hangisinde ev sözcüğü iyelik eki almamıştır? A)Evi çok ucuza sattı B)Derslerine hep evinde çalışır C)Bence evi çok güzel bir yerde D)Evi zevkle döşenmiş A

30. Yol sözcüğüne hangisi getirilirse fiil tü- retilmiş olur? A)-la B)-suz C)-daş D)-cu C

31. YAPILARINA GÖRE SÖZCÜKLER Yapılarına göre sözcükler Basit sözcükler Türemiş sözcükler Bileşik sözcükler

32. BASİT SÖZCÜKLER Yapım eki almamış,kök durumundaki söz- cüklerdir. • Kimi zaman çekim eki de almayabilirler. su,gök,tepe,araba • Gerektiğinde çekim eki alabilirler. kalem-i görüyor-uz

33. TÜREMİŞ SÖZCÜKLER En az bir yapım eki almış olan sözcüklerdir. Bu nedenle gövde durumundadırlar. dal-gın yaz-lık kök Y.eki kök Y.eki gövde gövde Türemiş sözcükler yapım ekinden sonra çekin eki de alabililer. Tuz-cu-lar Ç.eki kök Y.eki

34. BİLEŞİK SÖZCÜKLER İki ya da daha çok sözcüğün birleşip kaynaş- masından oluşan sözcüklerdir.Genellikle bir- leşik yazılırlar. karasinek ağaçkakan : hayvan adları ayçiçeği hanımeli : çiçek adları gidebiliyor alıverdi :eylem Eskişehir Gölbaşı : yer adları

35. SORULAR “Birazdan odacı göreve gelir” cümlesinde kelimelerden hangisinin yapısı basittir? A)Birazdan B)Odacı C)Görevine D)Gelir C

36. Hangisinin kökü fiildir? A)Temizlik B)Beyazlı C)Sessizlik D)Bilgi D

37. ‘lık’ eki hangisine eklendiğinde somut isim yapar? A)İnsan B)Korku C)Dost D)İyi B

38. Aşağıdakilerden hangisinin kökü isimdir?A)UyuduB)KoşmuşC)KanayacakD)Biliyor C