Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi

1. Şizofreni; mitler, gerçekler, tedavi Dr. Selçuk CANDANSAYAR 13. 02. 2010

2. İlaçların gruplandırılması • Antidepresan; depresyon • Anksiyolitik: anksiyete • Antimanik: mani Hangisi? • Antipsikotik: psikoz • Antişizofrenik: şizofreni ????

3. Antipsikotik ne demek • Psikotik belirtileri • geçiren mi • İyileştiren mi • yatıştıran mı

4. dil, düşünce, algılama, affekt, davranış kendilik duygusu gibi özelliklerini etkileyen, biliş ve emosyon gibi temel zihinsel süreçlerin bozulduğu kronik bir hastalıktır. Şizofreni

5. Yaşam boyu prevalans %1-1,5Kadın/erkek oranı hemen hemen eşitOrtalama başlangıç yaşı erkeklerde 15-25, kadınlarda 25-35Hastalargenellikle kış ve ilkbahar doğumlu Evlenmemişlerde ve düşük sosyoekonomik düzeyde daha sık

6. Hastalığın tanısı, belirti ve bulguların genel örüntüsü, süre, hastanın işlevsellik düzeyindeki bozulma ve kronik dönemde ortaya çıkan yıkım (detoriasyon) gibi ölçütlerle konulur. Hastalığın klinik belirtilerinden hiç biri ‘tanı koydurucu’ (patognomonik) değil.

7. Psikoz • Psikoz: Gerçeği değerlendirmenin bozulduğu tüm durumlar • Halüsinasyon • Hezeyan • Düşünce bozukluğu

8. Psikoz • Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon • Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık • Emosyonel: eksilme- depresyon- mani • Dışardan görünüm: tuhaf- korkutucu

9. Psikoz hangi hastalıklarda • Şizofreni • Bipolar affektif bozukluk • Psikotik depresyon • Kısa psikotik atak • Sanrısal bozukluk • Demans • Deliryum • Madde kullanımı • Kişilik bozukluğu (?) • ……

10. Psikoz hangi sıklıkta • Şizofreni • Bipolar affektif bozukluk • Psikotik depresyon • Kısa psikotik atak • Sanrısal bozukluk • Demans • Deliryum • Madde kullanımı • Kişilik Bozukluğu (?) • ……

11. Psikoz neye yol açar • Yetiyitimi • Yıkım • Stigma • İntihar • Kronisite • Aile yükü • Toplumsal yük • Sağlık sistemi yükü

12. MİTLER • Psikozun çaresi yoktur • Psikoz en iyi ihtimalle yatıştırılabilir • Psikozlar, psikiyatrinin kanseridirler • Psikozu tedavi edemezsin, ancak çevreyi hastadan koruyabilirsin • Psikoz hastasını izlemek giderek çürüyen bir ağacı sulamaya benzer

13. ELLİ YILLIK MİTLER • Antipsikotiğin hastaya iyi gelmesi için ekstrapiramidal yan etkiler çıkması gereklidir • En iyi antipsikotik en düşük dozda kullanabildiğimdir • Antipsikotiklere hiç bir hasta uyum sağlamaz • Hasta ilaçtan şikayet ediyorsa ilaç iyi demektir

14. Psikoza çağdaş yaklaşım • Sürekli ilaç kullanmak çok farklı hastalıklar için de geçerlidir • Remisyon en az “cure” kadar değerlidir • Yıkım engellenebilir/geciktirilebilir • Yetiyitimi engellenebilir/geciktirilebilir • Yaşam kalitesi artırabilmelidir • İşlevsellik artırabilmelidir • HASTA NE KADAR TOPLUM İÇİNDEYSE TEDAVİ O KADAR BAŞARILIDIR

15. Psikozda iyileşme • Dış görünüm: tuhaf- korkutucu • Davranışsal: geri çekilme- saldırganlık • Emosyonel: eksilme- depresyon- mani • Bilişsel: düşünce bozukluğu, halüsinasyon

16. Antipsikotiklerin kullanıma girişleri Aripiprazol 2003 Ziprasidone 2001 Ketiyapin 1997 Olanzapin 1996 Sertindol Risperidon 1994 Klozapin Amisülpirid 1990 Haloperidol 1958 Tiyoridazin 1954 Klorpromazin 1952 32 YIL

17. Birinci derece yakınınıza antipsikotik başlamanız gerekirse • İlk tercih edeceğiniz ilaç hangisi? • Kesinlikle tercih etmeyeceğiniz hangisi?

18. Tercihinizi belirleyen • Etki? • Yan etki ? • Kullanım süresi?

19. Klasik antipsikotik tedavi gören hastaların Kendilerini alıklaşmış, donuklaşmış, bir konu hakkında düşünemez olmuş “zombi” gibi hissetmeye başladıklarından yakındıkları başlangıçtan beri bilinmektedir.

20. Klasik antipsikotik ilaçlarla tedaviye uyumu bozan etkenler • İlacın neden olduğu öznel rahatsızlık hissi • Nöroleptik disforisi • EPS

21. Toplum içinde olabilmek • Antipsikotikleri ne zaman öğrenmişsinizdir? • Haloperidol kullanan birini 20 metreden tanımaya başladığınızda • STİGMAYA TEDAVİNİN KATKISI

22. Geleneksel antipsikotiklerin sınırlılıkları • Etkinlik yokluğu • Sadece bazı belirtileri iyileştirir • Bazı belirtileri ise kötüleştirir • Yan etkileri yetiyıkımına neden olur • Yan etkileri stigmayı artırır • Güvenlik ve tolerabilite düşüktür

23. Geleneksel antipsikotikler • %50 yanıtsız relaps • Düşük yanıt kötü uyum yatış • Yan etki pahalı

24. Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan • Negatif belirtileri düzeltme • Mood belirtilerini düzeltme • Bilişsel işlevleri düzeltme • Düşük toksisite • DAHA İYİ UYUM • DAHA AZ RELAPS • DAHA AZ HASTANE YATIŞI • DAHA ÇOK YAŞAM KALİTESİ • DAHA ÇOK İŞLEVSELLİK

25. Yeni kuşakta olup gelenekselde olmayan • Metabolik sendrom • Diyabet

26. Tedavi başlangıcında bilinmesi gerekenler • Hastalık öyküsü • Etnisite, yaş • Obesite öyküsü (bireysel ve ailesel), beslenme alışkanlığı • Boy, kilo, BMI • Göbek hizasından bel çevresi ölçümü • Kan basıncı • Plazma glukoz düzeyi • Lipid paneli Verilecek tedavi ile ilgili olarak ya da aile öyküsü açısından yüksek DM riskine sahip hastalar klozapin ya da olanzapin gibi atipik APler ile tedavi edilmemelidir!

27. Püf noktası • 20 mg/gün haloperidol ile remisyona giren ve ayaktan tedaviye devam edilen hastanız öğretmenlik yapabilir mi? • Peki ya 1000 mg/gün ketiyapin ile remisyona giren ve ayaktan tedavisi süren hastanız yapabilir mi?

28. En iyi antipsikotik • Hastalar ve ailelerden önce hekime umut aşılayan • HASTAMA DAHA İYİ BİR YAŞAM SAĞLAYACAK MI?

29. İlaç seçiminde hastadan kaynaklanan etkenler • Tanı • Şiddet • Kronisite • Özgül belirtiler • Yaş • Cinsiyet • Eskiden iyi gelen ilaç • Yan etki öyküsü • Diğer tıbbi durumlar • Ek psikiyatrik sorunlar

30. İlaç seçiminde hekimden kaynaklanan etkenler • Tanı • Şiddet • Kronisite • Özgül belirtiler • Yaş • Cinsiyet • Eskiden iyi gelen ilaç • Yan etki öyküsü • Diğer tıbbi durumlar • Ek psikiyatrik sorunlar

31. Antipsikotik etki ne zaman başlar? • Eski bilgi: • Üçüncü haftadan itibaren başlar, klinik iyileşme daha sonra gelir • Çağdaş bilgi; • İlk dozun alımıyla başlar

32. Antipsikotik etki de hedefler • Akut • Emosyonel-davranışsal belirtiler • Kronik • Bilişsel- sosyal belirtiler

33. Emosyonel-davranışsal belirtiler • Anksiyete • Saldırganlık • İrritabilite • Uykusuzluk • Hareketlilik

34. Tedavi protokolü!! Haloperidol 5 mg/gün + Diazepam 30 mg/gün ??????????????????? Neden olmuyor?

35. Neden yüksek doz? Neden kombine kullanım? • En önemli neden ilaçların yetersizliği • Sonra; • İlaç dışı tedavilerin yetersizliği • Akut bakım olanaklarının kısıtlılığı • Cinsiyet • Etnisite

36. Yüksek doz • Antipsikotiklerin yüksek dozda kullanımları tüm dünyada yaygın bir “klinik” durumdur! • %15- 20 • Kombine tedavi %14 • Yüksek doz tek ilaç %1

37. Hangisi yüksek doz? • Haloperidol 20mg +olanzapin 10 mg • Haloperidol 20 mg + Ketiyapin 400 mg • Olanzapin 30 mg • Ketiyapin 1200 mg • Haloperidol 30 mg + Klorpromazin 600 mg

38. Aşağıdaki ilaç dozlarından hangisini kullanırken bir öğretmen ders anlatabilir? • Haloperidol 30 mg • Klorpromazin 600 mg • Ketiyapin 1200 mg • Olanzapin 30 mg • Amisülpirid 1200 mg • Klozapin 900 mg • Risperidon 8 mg • Ziprasidon 240 mg

39. Vaka 1 • 28 yaşında erkek yüksek okul mezunu • Uykusuzluk ve tuhaf düşüncelerle geçen birkaç kaftanın ardından, bir gece yarısı megalomanik, persekütif , schneider hezeyanları • Fikir uçuşması yok • İşitsel halüsinasyon yok

40. Bu vakada birincil hedef • Sedasyonu sağlamak • Düşünce bozukluğuna yönelik hastalık içgörüsü geliştirmek • Düşünce bozukluğunun düzelmesini sağlamak

41. Vaka 2 • 20 yaşında bayan • Lise 2 den itibaren sosyal geri çekilme • Düşünce fakirleşmesi • Depresif belirtiler • Kendine bakımda azalma • Otistik yaşantılar

42. Bu vakada birincil hedef • Depresif belirtileri iyileştirmek • Kendine bakımı artırmak • Sosyalleşmeyi sağlamak

43. En iyi ilaç Bana göre; • En uzun süre kullanabilecek ilaçtır • Doz aralığı en geniş olan ilaç • Uzun dönem kullanımda yan etkisi en az olan ilaç • Size göre ???