Literatura:

1. WYKŁAD IVStosunki narodowościowe i polityka etniczna państw(opracował dr hab. Walenty Baluk, prof.) Literatura: K. Pudło, Studia i szkice z dziejów najnowszych politologii i socjologii, pod red. R. Gellesa i M. Wolańskiego, Wrocław 1994; W. Żelazny, Etniczność. Ład-Konflikt-Sprawiedliwość, Poznań 2006.

2. Relacje między większością a mniejszością: 1)      stan wrogości (przeciwko sobie); 2)      stan wzajemnej tolerancji i życzliwości; 3) stany pośrednie: izolacji; obojętności; negacji; współpraca z konieczności.

3. Typologia stosunków narodowościowych: 1) Stosunki interetniczne w systemie niedemokratycznym: - kolonializm wewnętrzny i zewnętrzny, - dyskryminacja większości przez mniejszość, - dyskryminowana mniejszość dąży do odwrócenia statusów; - pluralizm w nierówności (apartheid); - demokratycznie wybrana większość pozbawia wszelkich praw mniejszość.

4. 2) Mieszany typ stosunków interetnicznych(większość i mniejszość przy pomocy środków demokratycznych i niedemokratycznych dążą do wyeliminowania źródeł napięć): a)likwidacja mniejszości przez dobrowolną ugodę większości i mniejszości (dobrowolna asymilacja mniejszości, dobrowolne przesiedlenie się mniejszości); b)  działania inicjowane przez większość: - asymilacja pod naciskiem administracyjnym (kwestionowana); -   asymilacja pod naciskiem ekonomicznym (niekwestionowana); -   przesiedlenia przymusowe; -   eksterminacja. c)    działania inicjowane przez mniejszość: -     utworzenie własnego państwa; -     uzyskanie korekty granicy na rzecz innego państwa; -    uzyskanie autonomii; - maksymalne utrzymanie odrębności mniejszości w istniejących warunkach politycznych.

5. 3) Poszanowanie państwowego status quo: a)     pluralizm w równości (autonomia kulturalna); b)     inne formy pluralizmu stosunków etnicznych: - quota system (przyznanie na zasadach proporcjonalnych miejsc mniejszości we władzach); -    respektowania praw mniejszości w ramach ogólnie obowiązujących praw człowieka; -     ustanowienie więzi ogólniejszych (np. wspólnota obywatelska); zbudowanie z większości i mniejszości nowego narodu (koncepcja „the new nation”).

6. Polityczne czynniki wpływające na stosunki narodowościowe: 1) mniejszości za którymi nikt nie stoi i mniejszości za którymi stoi naród państwowy albo słabszy od większości w państwie, albo silniejszy; 2) narodowości, które posiadają możliwość nacisku ekonomicznego i informacyjnego; 3) narodowości, które dysponują lub nie dysponują argumentem moralnym do danego terytorium (np. autochtoni); 4) działanie w konfliktach, które mają charakter ofensywny lub tylko kontrofensywy; 5) odpowiedzialność za los mniejszości tym większy, im bardziej ich przybycie wiązało się z interesem, a nawet naciskiem większości.

7. Polityka etniczna państw Polityka etniczna państw – wielostronne działania centralnych ośrodków kierowniczych państw wobec mniejszości narodowych i etnicznych, zmierzających do realizacji wobec nich określonych koncepcji na danym etapie rozwoju państwa. Polityka ta określa okresowe lub stałe ich statusy przez akty normatywne i organy uprawnione do podejmowania wobec nich decyzji stanowiących, regulujących całokształt życia zbiorowego etnicznych społeczności mniejszościowych w społeczeństwie globalnym państwa (K. Pudło).

8. Definicje polityki etnicznej (W. Żelaznego) Etnopolityka – dyscyplina prowadząca studia nad stosunkami, które zachodzą między systemami etnicznymi a systemami politycznymi, innymi słowy - między etnosami a państwem i odwrotnie. Polityka etniczna – praktyka polityczna, jaką stosują państwa wobec mniejszości i grup etnicznych.

9. Elementy polityki etnicznej (W. Baluk) • Koncepcje polityki etnicznej • Podstawy prawne, w tym status prawny grup; • Podstawy instytucjonalne; • Praktyka polityczna

10. Czynniki wewnętrzne wpływające na politykę etniczną: 1) liczba i liczebność grup etnicznych; 2) czas i okoliczności przybycia; 3) okres zamieszkania w państwie; 4) posiadanie własnych organizacji państwowych; 5) odległość od własnych organizacji państwowych; 6) pozytywne lub negatywne stereotypy o danej grupie etnicznej; 7) pozycja społeczno-polityczna danej grupy etnicznej (lub jej przedstawicieli); 8) lojalność.

11. Czynniki zewnętrzne wpływającena politykę etniczną: 1) polityczna i gospodarcza pozycja państwa; 2) zewnętrzny wpływ na poszczególne grupy etniczne; 3) układy bilateralne dotyczące mniejszości narodowych; 4) porozumienia globalne lub regionalne wobec mniejszości narodowych i etnicznych.

12. Elementy polityki etnicznej: 1) asymilacja: -         dobrowolna; -         wymuszona (dyskryminacja). 2) segregacja ludności ze względu na cechy antropologiczne i etniczno-kulturowe. 3) preferencja ślubów mieszanych. 4) polityczna i ekonomiczna izolacja. 5) eliminacja społeczności etnicznych: -         przesiedlenia; -         deportacje; -         wymuszenie emigracji; -         czystki etniczne; - eksterminacja biologiczna.

13. Polityka etniczna państwa obejmuje:Polityka etniczna nie jest tylko i wyłącznie polityką wobec mniejszości narodowych i etnicznych, ponieważ państwa w mniejszym bądź większym zakresie prowadzą także politykę wspierania narodu tytularnego, mieszkającego w kraju i za granicą (W. Baluk). • Naród tytularny; • Mniejszości narodowe i etniczne; • Diasporę • Migrantów

14. Polityzacja etniczności (J.Rotschilda) • Uświadomienie wspólnocie etnicznej możliwość wykorzystania polityki do utrwalenia własnych wartości i kultury etnicznej • Stymulowanie zainteresowania grup własną odmiennością • Mobilizacja etniczności • Kierowanie zachowaniem politycznym grupy etnicznej

15. Typologia polityki etnicznej W. Żelaznego Manipulacje etniczne • divide et impera (skłócanie grup etnicznych, celem łatwiejszego panowania nad nimi) • manipulacja danymi (dostarczanie fałszywych, kłamliwych danych) - zmiana nazw i pojęć, celem doprowadzenia do wynaradawiania

16. Zbrodnie etniczne „miękkie” (etnocyd) Etnocyd (R. Jaulin) – całość technik i metod, które bez konieczności fizycznego unicestwienia danej populacji, w jej środowisku naturalnym, mogą doprowadzić do wykorzenienia jej kultury i języka, zamieniając ją na kulturę i język zdobywców. Etnocyd (R. Breton) – proces świadomie i planowo przeprowadzanych akcji wynaradawiania. Przykład: wynaradawianie Bretończyków we Francji. Politykę wynaradawiania mniejszości Francja prowadzi od czasów rewolucji (1789).

17. Zbrodnie etniczne pośrednie Zbrodnie etniczne znajdujące się pomiędzy zbrodniami „miękkimi” a „twardymi” • Segregacja rasowa; • Propaganda rasizmu czy nacjonalizmu

18. Zbrodnie etniczne „twarde” (etnozagłada) • Zbrodnie gwałtu • Zbrodnie ekonomiczne • Zbrodnie biologiczne • Zbrodnie koncentracji i izolacji ludności • Transfer i wymiana ludności • Eksterminacja selektywna lub całkowita • Deportacje

19. Zbrodnie gwałtu • Gwałt jako środek motywacji walki • Gwałt jako cel ekonomiczny(kobiety- niewolnice seksualne zdobywające środki) • Gwałt jako aneksja(zaznaczenie swojej obecności na danym terytorium) • Gwałt jako czystka etniczna (zohydzić życie danej zbiorowości na danym terytorium) Przykłady: b. Jugosławia, Rwanda, Algieria, Timor, Angola, Indonezja, Kongo, Czeczenia i inne.

20. Zbrodnie ekonomiczne Zniszczenie żywotnego środowiska naturalnego grup etnicznych (celowe skażenie środowiska naturalnego, niszczenie pastwisk, łowisk, stad bydła) Przykład: Podbój Indian przez białych w Ameryce Połnocnej

21. Zbrodnie biologiczne Celem takiej polityki jest zmniejszenie populacji danej grupy etnicznej, dokonywanej za pomocą rozdzielenia rodzin bądź sterylizacji. Przykład: Australia i Ameryka Południowa

22. Transfer i wymiana ludności Planowany sposób przemieszania ludności w celu pokrywania się jednostek politycznych i etnicznych. Wymiana była narzucana przez społeczność międzynarodową i odbywała się za zgodą państw. Przykłady: W wyniku I w. ś. 300 tys. Niemców i 300 tys. Węgrów. Wymiana ludności pomiędzy Polską a ZSRR po zakończeniu II w. ś.

23. Zbrodnie izolacji i koncentracji ludności Celem takiej polityki nie jest zabójstwo a jedynie izolacja ludności. Jednak metody zarządzania tymi obozami prowadzą do wyniszczenia części ludności w skutek głodu i chorób bądź pracy niewolniczej. Przykłady: Hiszpanie na Kubie (1895-1898); Brytyjczycy wobec Afrykanerów (1899-1902); rząd Vichy dla Cyganów i Żydów (1941); Francja wobec arabskich zwolenników Algierii (1962-1968); PRL obóz w Jaworznie (Ukraińcy i Łemkowie); Rosyjskie obozy w Inguszetii dla Czeczenów.

24. Eksterminacje całkowite bądź selektywne Planowana zagłada całego narodu bądź jego części. Przykłady eksterminacji całkowitej: ludobójstwo Ormian (1915-1916); zagłada Żydów i Cyganów (II w. ś.) Przykłady eksterminacji selektywnej: zbrodnia katyńska (NKWD, ZSRR)

25. Deportacje Wymuszone przesiedlenie ludności ze swej ojczyzny w ramach państwa. Przykłady deportacji w ZSRR: Polaków (1936); Niemców (1941); Czeczenów (1943); Inguszów (1943); Karaczajów-Czerkiesów (1943); Kałmuków; Kabardyjczyków (1944); Tatarów krymskich (1944); Greków i Bułgarów (1949).