PROFILAKTYKA CHORÓB SERCA I NACZYŃ: wybrane zagadnienia

1. PROFILAKTYKA CHORÓB SERCA I NACZYŃ: wybrane zagadnienia Wojciech K. Drygas Instytut Kardiologii w Warszawie Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej UM w Łodzi WHO Collaborating Centre for Noncommunicable Disease Prevention and Control Warszawa 2006

3. WSKAŹNIKI UMIERALNOŚCI Z POWODU CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W WYBRANYCH KRAJACH POLSKA Wsk. liczby zgonów/1000

8. Przedwczesna umieralność w wieku 35-54 lat z powodu chorób układu krążenia POLSKA

9. CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA SĄ NAJWAŻNIEJSZĄ PRZYCZYNĄ UMIERALNOŚCI • W 1998 roku 950 000 Amerykanów zmarło z powodu CHUK • Z powodu CHUK umiera rokrocznie więcej osób niż z powodu sześciu kolejnych przyczyn zgonów razem wziętych (tj. nowotworów, wypadków, chorób układu oddechowego, przewodu pokarmowego itp.) • Przynajmniej 1 z 3 zgonów na choroby układu krążenia zdarza się przedwcześnie tj. przed osiągnięciem przeciętnego wieku życia • Gdyby udało się wyeliminować zgony z powodu CHUK, średnia długość życia w USA zwiększyłaby się o prawie 7 lat

10. SZACUNKOWY KOSZT LECZENIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA W USA W 2001 ROKU Mlrd US$ wg 2001 Heart and Stroke Statistical Update, AHA

11. Struktura zgonów wg przyczynPolska 1990 - 2000

12. Instytut Kardiologii Zakład Epidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia 1008,2 795,5 464,4 324,6 134,9 119,7 70,1 54,6 Standaryzowana umieralność w Polscew wieku 25-64 latw latach 1990-2001Mężczyźni G. Broda, B. Jasiński

13. Instytut Kardiologii Zakład Epidemiologii, Prewencji ChUK i Promocji Zdrowia 530,5 417,3 264,9 190,7 52,2 42,1 52,2 39,4 Standaryzowana umieralność w Polscew wieku 25-64 latw latach 1990-2001Kobiety G. Broda, B. Jasiński

14. Standaryzowana umieralność ogółem w populacji polskiej , wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.

15. Standaryzowana umieralność z powodu chorób układu krążenia w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy. standaryzacja wg. ludności Europy.

16. Standaryzowana umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.

17. Standaryzowana umieralność z powodu zawału serca w populacji polskiej , wiek ogółem , lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy.

18. Standaryzowana umieralność z powodu chorób naczyń mózgu w populacji polskiej, wiek-ogółem, lata 1989-2001, współczynnik dotyczy 100.000 ludności, standaryzacja wg. ludności Europy

20. Wieloośrodkowe Ogólnopolskie Badanie Stanu Zdrowia Ludności CZYNNIKI RYZYKA W POPULACJI BADANEJ

21. Częstość wybranych czynników ryzyka

22. NIEPRAWIDŁOWE STĘŻENIA LIPIDÓW

23. 2002

24. Nadciśnienie tętnicze w Polsce w roku 2002:rozpowszechnienie

25. Nadciśnienie tętnicze w Polsce w roku 2002

26. Rozpowszechnienie (%) NT w podgrupach wiekowych w Polsce w 2002 roku

27. Kontrola NT w populacjiWykrywalność, leczenie i jego skuteczność leczone skutecznie leczone nieskutecznie wykryte nieleczone niewykryte MĘŻCZYŹNI

28. osoby palące osoby niepalące byli 78% palacze 33% 67% 22% osoby, które nigdy nie paliły PALENIE PAPIEROSÓW w Polsce w roku 2002:

29. Rozpowszechnienie (%) palenia papierosóww podgrupach wiekowych w Polsce w 2002 roku %

31. NADWAGA I OTYŁOŚĆ w Polsce w roku 2002: Norma (<25 kg/m2) - 48% Nadwaga ( 25 - 30 ) - 33% Otyłość (>30 kg/m2) - 19%

32. Rozpowszechnienie (%) nadwagi i otyłościwg. płci w Polsce w 2002 roku

33. Skumulowane występowanie czynników ryzyka* TORUŃ ŁÓDŹ * nadciśnienie tętnicze RRS>=140 lub RRD>=90 lub leczenie hipotensyjne poziom cholesterolu >=200 mg/dl codzienne palenie tytoniu glukoza > 126 mg% lub cukrzyca z wywiadu lub rozpoznania lekarskiego otyłość BMI>=30,0

34. Korzystny efekt Siła dowodów (EBM) Zależność od dawki wysiłku fizycznego Umieralność ze wszystkich przyczyn u mężczyzn i kobiet * + C + Wpływ wysiłku fizycznego na umieralność ogólną (All-Cause Mortality) * analiza wyników 44 badań przeprowadzonych w okresie ostatnich 34 lat Wniosek: Aktywność fizyczna związana z wydatkiem energetycznym > 1000 kcal . tydz-1 (4200 kJ . tydz-1 ) wiąże się z 30 % redukcją umieralności ogólnej Med. Sci Sports Exerc, 2001, 33, 354

35. Korzystny efekt Siła dowodów (EBM) Zależność od dawki wysiłku fizycznego Umieralność z powodu chorób układu krążenia + C + Częstość występowania i umieralność z powodu CHNS + C + Umieralność z powodu chorób naczyniowych mózgu + C ? Wpływ wysiłku fizycznego na umieralność z powodu chorób układu krążenia i choroby niedokrwiennej serca (CHNS) Med. Sci Sports Exerc, 2001, 33, 354

36. Efekty zdrowotne Korzystny efekt Siła dowodów (EBM) Prewencja chorób nowotworowych (rak okrężnicy) + C Prewencja zespołów bólowych krzyża ± ? C Osteoporoza + A Osteoarthritis ± ? C Depresja + B Poprawa jakości życia u osób>65 r. życia + B,C INNE KORZYSTNE EFEKTY ZDROWOTNESYSTEMATYCZNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO Med Sci Sports Exerc 2001,33

37. maksymalna 0,72 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA a ryzyko CHOROBY WIEŃCOWEJ AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA* RYZYKO minimalna 1,0 umiarkowana 0,86 znaczna 0,69 p=0.02 (trend) *szybki marsz, schody, pływanie, rower, siatkówka optymalnie: 30 min/dz. I-Min Lee al. Circulation 2003, 107, 1110

38. Projekt „Bridging East-West Health Gap” OSOBY O WYSOKIM POZIOMIE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Źródło: Drygas i wsp. Medicina Sportiva 2001

39. Projekt „Bridging East-West Health Gap” OSOBY O „SIEDZĄCYM” TRYBIE ŻYCIA Źródło: Drygas i wsp. Medicina Sportiva 2001

40. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA MIESZKAŃCÓW TORUNIA W WIEKU 15- 65 LAT Badanie Programu CINDI WHO 2000/2001 (n=2048) Aktywność fizyczna-częstość wykonywania ćwiczeń fizycznych trwających minimum 30 min

41. 35-64 35-64 20-74 20-34 20-34 35-44 35-44 45-54 45-54 55-64 55-64 65-74 65-74 20-74 Wiek (lata) Wiek (lata) Częstość występowania (%) zespołu metabolicznego wg płci i wieku w populacji Warszawy w latach 1988-2001 M ę ż c z y ź n i % 36,6 40 32 * 24,0 20,6 20,4 20,5 19,9 24 14,6 * 16 9,3 * * 2,7 5,6 8 1,9 0 Kobiety % 39,7 40 32 23,1 17,4 18,8 24 15,6 * 16 * 10,2 * NS 5,7 4,5 8 1,4 1,6 0,0 0 1988 r. 2001 r. * p< 0,05 różnice istotne statystycznie NS – różnice nieistotne statystycznie

42. Nowe czynniki ryzyka Czynniki zapalno-zakrzepowe Inne czynniki • Markery zapalne swoiste (p-ciała p-ko patogenom) nieswoiste (CRP, IL-1 IL-6, Fibrynogen) • Homocysteina • Czynniki prozakrzepowe (Fibrynogen, Lp(a)) • Markeryaktywności układu autonomicznego: zmienność rytmu serca • Zespół metaboliczny • Leptyna

44. Diagram 1. Ocena ryzyka wystąpienia epizodu sercowo – naczyniowego zakończonego zgonem w ciągu najbliższych 10 lat

45. Diagram 2. Przykład sposobu oceny korzyści wynikających z redukcji określonych czynników ryzyka.

46. Grupy wysokiego ryzyka wystąpienia epizodu sercowo – naczyniowego • zakończonego zgonem wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego • Pacjenci z rozpoznaną chorobą układu krążenia • - choroba niedokrwienna serca • - choroba tętnic obwodowych • - choroba niedokrwienna tętnic mózgowych i udar mózgu • Pacjenci bezobjawowi z: • - całkowitym ryzykiem wyliczonym na podstawie diagramu • SCORE ≥ 5% • - znacznie nasilonymi pojedynczymi czynnikami ryzyka • - cholesterol całkowity ≥ 8 mmol/wysokiego (320 mg/dl) • - cholesterol LDL ≥ 6 mmol/wysokiego (240 mg/dl) • - ciśnienie tętnicze ≥ 180/110 mm Hg • 3. Pacjenci z cukrzycą typu 2 oraz cukrzyca typu 1 i mikroalbuminurią

47. Wydatki na leczenie chorób serca i naczyń w Polsce W 2004r wydatki na programy profilaktyczne stanowiły mniej niż 0,5% wydatków NFZ na opiekę kardiologiczną Wydatki w mlrd PLN >2mlrd Ok. 1mlrd >1mlrd 107mln 9,7 mln Źródło: W. Drygas, 2006, Obliczenia własne na podstawie danych NFZ

48. Warto przeczytać: • Forum Profilaktykiwww.pfp.edu.pl • wydawnictwa specjalne dla lekarzy i pacjentów • Wyniki wieloośrodkowego badania WOBASZ • Kardiologia Polska 2005, tom 63, supl IV • Postępy w profilaktyce pierwotnej i wtórnej • chorób układu krążenia • Drygas W, Medycyna po Dyplomie, Wydanie Specjalne • 2005, Supl 13