mgr Katarzyna Jaworek Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego

1. Problematyka odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone na skutek zderzenia statków powietrznych ze zwierzętami mgr Katarzyna Jaworek Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Śląski

2. Art. 21 ust. o ochr. zwierząt - zwierzęta wolno żyjące (dzikie) – zw. nieudomowione, żyjące w warunkach niezależnych od człowieka – stanowią dobro ogólnonarodowe, powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu, z wyłączeniem zwierząt stanowiących nadzwyczajne zagrożenie dla życia, zdrowia lub gospodarki łowieckiej • Art. 2 Prawa łowieckiego – zwierzęta łowne w stanie wolnym stanowią własność państwową • stąd część doktryny uważa, że zwierzęta dziko żyjące stanowią własność SP • Zdaniem innych – przymiot dobra ogólnonarodowego nie może dać władztwa jednemu tylko podmiotowi, czyli SP • SP jednak odpowiada za określone w przepisach szkody wyrządzone przez dzikie zwierzęta Władztwo SP nad zwierzętami dziko żyjącymi a odpowiedzialność ponoszona z tego tytułu

3. Odpowiedzialność SP na gruncie art. 126 ustawy o ochronie przyrody • Regulacja prawna odp. SP za szkody wyrządzone przez niektóre gatunki zw. objęte ochroną gatunkową • Ograniczenia co do: • gatunków zwierząt • rodzaju szkód • wysokości odszkodowania

4. Ograniczenia odpowiedzialności SP na gruncie art. 126 ust. o ochr. przyrody Ograniczenia co do zw.: żubry wilki rysie niedźwiedzie bobry ! Na mocy art. 126 ust. 12 ust. o ochr. przyrody RM może rozszerzyć ten katalog, kierując się potrzebą utrzymania ochrony gatunków zwierząt zagrożonych wyginięciem, wyrządzających szkody w gospodarce człowieka !!! Szansa dla szkód lotniczych !!!

5. Ograniczenia odpowiedzialności SP na gruncie art. 126 ust. o ochr. przyrody 2) Ograniczenia co do rodzajów szkód: • szkody w mieniu i tylko w: • żubry – uprawach, płodach rolnych lub gospodarstwie leśnym • wilki i rysie – pogłowiu zwierząt gospodarskich • niedźwiedzie – pasiekach, pogłowiu zwierząt gospodarskich oraz w uprawach rolnych • bobry – gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim • ewentualnie art. 126 ust. 12 ust. o ochr. przyrody mógłby stanowić podstawę do rozszerzenia zakresu szkód – choć i to wątpliwe 3) Ograniczenia co do wysokości odszkodowania: • jedynie za tzw. szkody rzeczywiste (damnum emergens) • nie obejmuje utraconych korzyści (lucrum cessans)

6. W obecnym stanie prawnym odp. SP na jej podstawie nie będzie mieć miejsca odnośnie szkód lotniczych, w szczególności szkód ponoszonych przez statki powietrzne • Szansą byłoby rozszerzenie kręgu zwierząt w drodze rozp. RM na ptaki objęte ochr. gatunkową, przyjmując jednak, że szkody przez nie wyrządzone nie ograniczać się będą jedynie do szkód związanych z ich preferencjami żywieniowymi Podsumowanie odp. SP na gruncie art. 126 ust. o ochr. przyrody

7. Odpowiedzialność SP na gruncie art. 50 Prawa łowieckiego • Ograniczenia: • co do kręgu zwierząt: • art. 50 ust. 1 Prł – odp. SP za zwierzęta łowne objęte całoroczną ochroną  obecnie  łoś • Art. 50 ust. 1b w zw. z art. 46 ust. 1 pkt. 1 Prł – • dziki, • jelenie, • daniele • sarny na obszarach niewchodzących w skład obwodów łowieckich

8. Odpowiedzialność SP na gruncie art. 50 Prawa łowieckiego 2) ograniczenia w zakresie rodzaju szkód łowieckich: • łosie – wyrządzone w uprawach i płodach rolnych • wyrządzone przy wykonywaniu polowania b) dziki, jelenie, daniele, sarny • wyrządzone w uprawach i płodach rolnych Zawsze ograniczenie tylko co do szkód w mieniu

9. Odpowiedzialność SP za szkody wyrządzone na skutek zderzenia st. pow. ze zwierzętami na gruncie art. 50 Prawa łowieckiego jest niemożliwa Podsumowanie odp. SP na gruncie Prawa łowieckiego

10. Odpowiedzialność SP na zasadach ogólnych • Czy na podstawie ogólnych przepisów, tj. kodeksu cywilnego można pociągnąć SP do odpowiedzialności za zwierzęta objęte ochroną, zwłaszcza te latające? • Tak  np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.09.2000r., I CKN 1212/99: „Brak w ustawie z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114, poz. 412 ze zm.) przepisu dotyczącego odpowiedzialność SP za szkody wyrządzone przez niektóre zwierzęta objęte ochroną gatunkową, nie wyłącza odpowiedzialności SP na zasadach ogólnych”

11. Odpowiedzialność SP na zasadach ogólnych • art. 431 k.c. §1 Ten kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.  art. ten nie może być podstawą odp. SP za dzikie zwierzęta, ponieważ dotyczy on jedynie zwierząt domowych (gospodarskich)

12. Odpowiedzialność SP na zasadach ogólnych 2) art. 417 k.c. i art. 417 ze znaczkiem 1 k.c. • Odpowiedzialność SP za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej • Odpowiedzialność SP związana z wydaniem albo niewydaniem aktu normatywnego, czy też wydaniem albo niewydaniem orzeczenia lub decyzji Koniecznie jest wykazanie: • Bezprawności działania SP • Podstawa prawna, z której wynikać będzie podjęcie przez SP określonej aktywności • Często prejudykat • Często podjęcie przez podmiot, któremu grozi wyrządzenie szkody przez zw. dziko żyjące określonej aktywności

13. Odpowiedzialność SP na zasadach ogólnych np. art. 56 ust. o ochronie przyrody  odstępstwa od określonych zakazów określonych działań w stosunku do zwierząt objętych ochroną gatunkową w drodze zezwolenia - wydaje je minister wł. ds. środowiska, GDOŚ oraz rdoś • konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku podmiotu narażonego na poniesienie szkód

14. Odpowiedzialność SP na zasadach ogólnych A co w przypadku, gdy przepis nie przewiduje obowiązku określonej czynności ze strony SP, a jedynie działanie fakultatywne, tzw. uznanie administracyjne? Wyrok NSA z 11.06.1981 r., sygn. akt SA 820/81: „organ administracji, działający na postawie przepisów prawa materialnego przewidujący uznaniowy charakter rozstrzygnięcia jest obowiązany – zgodnie z zasadą art. 7 k.p.a. – załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków” Wydaje się, że interes społeczny przemawia wręcz za wydaniem zezwolenia np. na zniszczenie siedlisk lub ostoi ptaków mieszczących się w pobliżu lotniska

15. Ponoszenie przez SP odp. na zasadach ogólnych otwiera poszkodowanym drzwi do dochodzenia swoich roszczeń powstałych w wyniku kolizji st. pow. ze zwierzętami od tego podmiotu Ale! To wcale nie będzie łatwe, bo: • długotrwałość, często wieloetapowego postępowania, • aktywność podmiotu dochodzącego roszczeń Podsumowanie odpowiedzialności SP na zasadach ogólnych

16. Krajowe regulacje w świetle lotniczych przepisów międzynarodowych Reżim warszawsko-montrealski Reżim rzymsko-montrealski odp. przewoźnika za szkody wyrządzone na powierzchni ziemi brak ratyfikacji  normy krajowe – art. 436 k.c. w zw. z art. 435 k.c. – odp. przewoźnika na zas. ryzyka, a nie SP na podst. mówionych przed chwilą przepisów ewentualny regres – b. mało prawdopodobne • odp. przewoźnika za szkody wyrządzone pasażerom w czasie lotu • SP jako przewoźnik X normy krajowe • ewentualna możliwość skierowania roszczenia regresowego przewoźnika w stos. do SP • ograniczenie odp. przewoźnika z uwagi na to, że wyłączną przyczyną „wypadku” było działanie/zaniechanie SP – b. mało prawdopodobne

17. Odp. SP za szkody wyrządzone pasażerom oraz szkody wyrządzone na ziemi na skutek zderzeń st. pow. ze zw. na podstawie polskich regulacji dot. dzikich zwierząt praktycznie wyłączona. • !!! Otwarta kwestia odp. SP wobec przewoźnika lotniczego na podstawie polskich regulacji dot. dzikich zwierząt !!! Podsumowanie krajowych regulacji o odp. SP wobec regulacji międzynarodowego prawa lotniczego

18. Podsumowanie • pociągnięcie SP do odp. za szkody wyrządzone na skutek zderzenia st. pow. ze zwierzętami w stosunku do pasażerów i osoby trzecie praktycznie wyłączona i to zarówno z uwagi na przepisy krajowe, jak i międzynarodowe • ewentualne regresy przewoźnika do SP – bardzo małe szanse powodzenia • dochodzenie odszkodowania za szkody wyrządzone przewoźnikowi na skutek zderzenia st. pow. ze zwierzętami możliwe i to na podstawie regulacji krajowych, ale obarczone trudnościami.

19. mgr Katarzyna Jaworek Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Śląski kasia_jaworek@op.pl Dziękuję za uwagę!