Moreel Beraad in het Sociaal Domein

1. Moreel Beraad in het Sociaal Domein De transformatie van de sociale rechtsstaat als moreel leerproces van het lokaal bestuur Peggy Burke en Ruud H.C. Meij

2. Transities in het sociaal domein • Kansen1 • Economy of scope • Doelmatige uitvoering • Transities • De Jeugdwet • De WMO 2015 • De Participatiewet • Risico’s • Schaal nadelen • Verschillen in kwaliteit en niveau van voorzieningen 1 Sociaal Cultureel Planbureau, Decentralisaties in het sociaal domein, 2013

3. De hervorming van de sociale rechtstaat • Kern… • De andere overheid • Nieuw sociaal contract • De lerende overheid • Ongetemde problemen • Naar… • Eigen kracht • Buurtkracht • Zelfredzaamheid • Minder afhankelijk van overheid • Van… • Compensatiebeginsel • Recht op zorg • Zorgende overheid • Denken in producten

4. Morele dilemma’s en ongetemde problemen… Hoog • Vragen om: • Lerend organiseren • Organiserend leren • Moreel leren Ongetemde problemen Onzekerheid ten aanzien van doelen Getemde problemen Laag Hoog Onzekerheid ten aanzien van methoden

5. Welke morele dilemma’s, vragen over (de transities in) het sociaal domein houden u bezig? Morele dilemma’s in het sociaal domein • … • … • De Jeugdwet • … • WMO 2015 • De Participatieswet

6. John Rawls1 “Rechtvaardigheid is de eerste deugd van sociale instituties, zoals waarheid dat is van denksystemen. Een theorie, hoe elegant en bondig ook, moet worden verworpen of herzien als ze onwaar is; evenzo moeten wetten en instituties, hoe efficiënt en goed geregeld ze ook zijn, worden hervormd of afgeschaft als ze onrechtvaardig zijn. … Als eerste deugden van menselijke activiteiten zijn waarheid en rechtvaardigheid onvoorwaardelijk.” Er staat wat op het spel John Rawls, Een theorie van rechtvaardigheid, 1971

7. Handelen: Een handeling is moreel juist als hij voldoende rekening houdt met de rechten, belangen en wensen van alle betrokkenen. • Organisatie: Een organisatie is integer als hij recht doet aan de mensen en organisaties met wie en voor wie hij werkt. • Inrichting: Om dat te bewerkstelligen richt de organisatie een werkend moreel leerproces en een zorgvuldige handhavingspraktijk in. Moreel beraad in het sociaal domein John Rawls, Een theorie van rechtvaardigheid, 1971

8. Versterkt de morele oordeelskracht in het sociaal domein Moreel leren in het sociaal domein • … de basis voor integere organisaties in het sociaal domein • Moreel beraad • … het fundament voor de rechtvaardigheid van het sociaal domein • Integere organisaties • Rechtvaardige instituties

9. Van moreel beraad naar lokaal beleid Moreel Beraad Moreel Oordelen Morele Kennis Moresprududentie Moreel Handvest Beleid Voor het Sociaal Domein

10. Zorg dat er een moreel leerproces in het sociaal domein plaats vindt De rol van het lokale bestuur • Verzamel en bewerk de uitkomsten van het morele leerproces • Monitoren • Gebruik de morele kennis voor het vormen van beleid moreel domein • Kennis ontwikkelen • Beleid maken

11. Wat kunt u doen? • Agendering, onderzoek en voorbereiding • Geef ambtena(a)ren de taak om het moreel leerproces in het sociaal domein te onderzoeken en te monitoren. • Onderzoek of moreel beraad in het sociale domein (sociale wijkteams, sociale dienst etc.) aanwezig is. • Begin met gesprekken en planning voor de invoering van moreel beraad in het sociaal domein. • Verzamel de belangrijkste en gewichtigste morele kwesties in het sociale domein die nu reeds bekend zijn. • Onderzoek of burgers betrokken zijn bij morele vragen in het sociaal domein. • Stel een ‘morele agenda’ op. • Deskundigheid • Zorg intern voor opleiding in morele deskundigheid van ambtenaren betrokken bij het sociaal domein. • Stimuleer betrokken organisaties tot opleiding morele deskundigheid voor medewerkers werkzaam in het sociaal domein. • Maak deskundigheid moreel beraad/moreel leerproces tot criterium bij aanbesteding. • Sluit contracten af met externe deskundigen ter ondersteuning van het morele leerproces in het sociale domein. • Organisatie • Organiseer het moreel beraad sociaal domein in de eigen organisatie. • Neem moreel beraad sociaal domein op in prestatie afspraken en maak het onderdeel van functionerings-, contract en evaluatie-gesprekken. • Richt een adviesbureau (aandachtfunctionaris) in dat kan ondersteunen bij moreel beraad en zware morele vraagstukken. • Richt een moresprudentiesysteem in, en verzamel casuïstiek. • Begin te werken aan een moreel handvest voor het sociale domein. • Beleidsvorming • Zorg voor een periodieke verslaglegging van de resultaten van het moreel beraad c.q. morele beraden. • Neem een hoofdstuk ‘Belangrijke morele vraagstukken’ op in de beleidscyclus sociaal domein en draag zorg voor publieke verantwoording over morele ontwikkeling in het sociaal domein aan de raad en voor burgers. • Maar een lijst van morele gevaren samenhangend met de transities in het sociaal domein. • Stel een ondergrens vast ten aanzien van rechten van burgers in het sociaal domein en laat deze vaststellen door de raad.

12. Het plan en de planning • Agendering, voorbereiding • Deskundigheid • Beleidsvorming • Organisatie • Resultaat • Er wordt periodiek verslag gedaan van het moreel leerproces sociaal domein. • Het morele leerproces maakt deel uit van de beleidscyclus en publieke verantwoording. • Er is een shortlist van morele gevaren in het sociale domein. • De 0-grens ten aanzien van het sociale domein is door de raad vastgesteld. • Resultaat • Reeds aanwezig kennis over moreel beraad in het sociale domein is bekend. • Met stakeholders bestaan afspraken over de invoering van een moreel leerproces in het sociaal domein. • Resultaat • Alle betrokken (interne en externe) medewerkers beschikken over voldoende morele deskundigheid. • Deskundigheid moreel beraad maakt deel uit van de aanbesteding. • Er zijn contracten met externe deskundigen afgesloten ter ondersteuning van het morele leerproces. • Resultaat • Het moreel beraad sociaal domein vindt geregeld in de eigen organisatie plaats. • Het moreel beraad maakt deel uit van functionerings-, contract en evaluatiegesprekken. • Er is een adviesbureau of functionaris die moreel beraad ondersteunt. • Er is een werkend moresprudentiesysteem. Gefaseerde ontwikkeling van het morele leerproces in het sociale domein