Klinik tanıda plazma proteinleri

1. Klinik tanıda plazma proteinleri Doç. Dr. S.Civelek

2. Kan pl da 100 den farklı protein bulunmaktadır • Transport proteinler • Fibrinojen ve diğer pıhtılaşma faktörleri • Akut-faz reaksiyon proteinleri • Kompleman bileşenleri • Enzim inhibitörleri(proteinaz inhibitörleri) • Anjiotensin ve bradikinin gibi maddelerin öncülleri • Hormonlar • Enzimleri içermektedir

3. Pl proteinleri, KCde membrana bağlı ribozomlar da sentezlenir • Plproteinlerin tümü glikoprotein yapıdadır • N ve O glikozid bağlı oligosakkarit kalıntıları içerir • Sadece albumın şeker kalıntısı içermez • Bir çok Pl proteini polimorfizimgösterir

4. Polimorfizm gösteren insan Plporoteinleri arasında α1 antitripsin • haptoglobin • transferrin • seruloplazmin • İmmunglobinler bulunmaktadır

5. Her pl proteinlerinin dolaşımda özgün bir yarı ömrü vardır. • Albuminin yarı ömrü 20 gün Haptoglobin yarı ömrü 5 gün Bazı hastalıklarda proteinlerin yarı ömrü değişebilir örn; Crohn hastalığında, sindirim hastalıklarında yarı ömür azalabilir Akut inflamasyonda ve doku zedelenmesinde bazı proteinlerin Pl düzeyleri artar

6. CRP inflamasyon yolunu uyarır, α1 antitripsinise inflamasyon sırasında bazı proteazları nötralize eder Pl protein düzeyindeki değişiklikler zedelenme yerinden salınan sitokinlerletetiklenir

7. Referans değerler • Total prot : 6.5-8.3 g/dL • Albumin : 3.2-5.6 g/dL α1-globulin : 0.1-0.4 g/dL α2-globulin :0.4-0.9 g/dL β-globulin :0.5-1.1 g/dL γ-globulin :0.5-1.6 g/dL Gebelikte değerler düşer 40 yaş üstünde β-globulin artar alb değerleri ise düşer

8. Plazma proteinlerinin fonksiyonları • -Kanın ozmotik ve onkotik basıncını sağlarlar • -Plazmada bulunan birçok maddeyi taşıma fonksiyonları • -Plazma suyunu damar yatağı içinde tutma • -Kan viskozitesine etkileri • -Asit-baz dengesini sürdürmeye katkıları • -Dokuların protein ihtiyacını karşılamada • -Organizmayı enfeksiyon ve zararlı maddelere karşı koruma

9. Total protein konsantrasyonundaki artma ve azalmalar disproteinemiolarak adlandırılır. • Disproteinemiler, hiperproteinemi (serum protein konsantrasyonu artışı) ve hipoproteinemi(serum protein konsantrasyonu azalışı) olmak üzere iki türdür. • Normalde kanda bulunmayan ve özel fonksiyonları olmayan proteinlerin varlığına paraproteinemiadı verilir.

10. Hiperproteinemi nedenleri • 1) Plazma su içeriğinin azaldığı hemokonsantrasyondurumlarında göreceli olarak hiperproteinemi (relatifhiperproteinemi) ortaya çıkabilir. • 2) Paraproteinlerin ortaya çıkışına bağlı olarak hiperproteinemi ortaya çıkabilir. • 3) Bazıkronik hastalıklarda  globülin artışına bağlı olarak hiperproteinemi ortaya çıkar.

11. Hemokonsantrasyon durumları: • -ishal ve kusma ile sindirim kanalından su kaybı • -sıcak ortamda ve ateşli hastalıklarda deri yoluyla su kaybı • -böbrek yetersizliği • -tuz kaybettiren nefrit • -diyabetesmellitus • -diüretikle tedavi durumları • -poliüri halinde böbrekler yoluyla su kaybı • -su alınmasının kısıtlanması

12. Paraproteinlerin ortaya çıkışı: • -multiplmiyelom • -lenforetiküler sistem maligniteleri • -romatoidartrit gibi otoimmün hastalıklar • -ağır kronik enfeksiyonlar • -karaciğer sirozunda

13.  globülin artışı olan bazı kronik hastalıklar: • -ağır kronik poliartrit, endokarditislenta, tüberküloz gibi kronik iltihabi olaylar • -sıtma, Kala-azar, lepra, filariazis gibi çeşitli tropikal hastalıklar • -karaciğer sirozu • -sarkoidoz • -romatoitartrit (RA) ve sistemik lupuseritematozus (SLE) gibi otoimmun hastalıklar

14. Hipoproteinemi nedenleri • 1) Plazma su içeriğinin arttığı hemodilüsyondurumlarında göreceli olarak hipoproteinemi (relatifhipoproteinemi)ortaya çıkar. • 2) Aşırı protein kaybıolduğu durumlar • 3) Protein sentezinde azalmaolduğu durumlar • 4) Protein metabolizması bozukluğuna bağlı olarak esansiyelhipoproteinemiolabilir.

15. Hemodilüsyon durumları: • -tuz tutulması ve aşırı sıvı alımına bağlı olarak gelişen aşırı hidratasyon (su zehirlenmesi) durumu • -kalp yetmezliği durumu • -kanın sıvı verilen koldan alınması durumu

16. Aşırı protein kaybı durumları: • -Nefrotik sendrom, kronik glomerülonefrit,... • -Yanıklar, sulanan yara ve deri lezyonları,psöriazis... • -Protein kaybettirici enteropati, mide polibi, ülseratif gastrit,... • -Cerrahi ve travmatik şoklar. • -Vücut boşluklarından aşırı sıvı boşaltılması. • -Hipertiroidizm. • -kötü kontrollüdiyabetesmellitus. • -Gebelik toksemileri

17. Protein sentezinin azaldığı durumlar • -Kwashiorkor • -şiddetli malabsorpsiyon durumları • -proteinden fakir beslenme • -ağır karaciğer hastalıkları

18. Albumin: • MA: 66.3 KD olan ,küçük globüler proteindir • Total pl proteininin % 60 ını oluşturur • Alb %40 ı pl da , diğer %60 ı hücre dışı aralıklarda bulunur • KCdegünde 12 gr Alb üretilir

19. BOS, interstiyel sıvı, idrar ve amniyotik sıvı gibi ekstravasküler vücut sıvılarının çoğunda da en temel protein • Albnin sentezi inflamatuarsitokinlerle ,salınımı ise hipokalemide azalır • Katabolizma tüm dokularda pinositoz ile gerçekleşir

20. Fonksiyonu • Vaskular ve ekstrasellular aralıkta kolloidozmatik (KOB) düzenler • Ligantları taşır • Depolar • Endojenaasitler için kaynak • Onkotik basıncın devamlılığı sağlar

21. Örn:Serbest yağ asitleri • fosfolipidler • metalik iyonlar • aasitler • hormonlar • bilirubin • Alb bu maddelerin birçoğunun metabolizması ve detoksifikasyonunda etkili

22. Bağlanan ilaçlar • Aspirin • Sulfanamid • Kolanjiyografik maddeler • Barbituratlar • Albuminplnın antioksidan aktivitesinin önemli bir komponentidir • Alb (–) akut faz reaktanıdır

23. Klinik önemi • Akut dehidratasyondaalb yükselir,klinik olarak anlamsızdır • Alb azalması------ sentezin azalmasına • Katabolizmanın artışına veya heriki • nedene bağlıdır

24. Sentezin genetik bozukluğa bağımlı olarak yapılamamasına analbuminemi, diğer globulinler artar. (Alb düzeyleri 0,5 g/L dir)hafif ödem ışında klınik olarak normal • Bisalbuminemi,moleküler yapı alışılmışın dışındadır • Elektroforezde tek bant yerine çift bant görülür • Bazı ilaçlarla tedavi sırasında bisalbuminemioluşur • İnflamasyon • Akut,kronik inflamasyon,hemodilüsyon,hücreler tarafından aşırı tüketim,azalmış sentez hipoalb sebebi

25. KC hastalığında • Alb düzeyleri azalır • İmmunglobulin düzeyleri artar • Üriner kayıp • Alb küçük ve globuler olduğundan glomerular dan idrara geçer,çoğu proksimaltübül hücrelerden geri emilir • Normal atılan idr ,kreatininin Gr başına 20 mg kadar alb içerir.

26. Bu miktarın üstünde atılım artmış renalfiltrasyontübülerhasar hematüriyi düşündürür • Fiziksel ekzersiz ve ateşlerde filtrasyon artar • Albnin orta derecede ↑(20-300 mg) veya mikroalbuminemi,hipertansiyon veya diabetesmellituslu hastalarda gelecekte klnik böbrek hast öngörüsünü düşündürür

27. Prealbumin(transthyretin) (TTR) • Elektroforezdealb önünde göç eder • Plazmada RBP ile 1:1 kompleks halinde taşınır • Yarı ömrü 48 st • Kcde sentezlenen tetramerikprot • T3 ve T4 taşır • Plazmada tiroid hormonlarının %10 ununu bağlar

28. Prealb azalması: • KC hasarı • Akut faz cevabı • Doku nekrozu • Kötü beslenme • Prealb artması: • Steroid alanlarda • Alkolizmde • Kronik renal yetmezlikte

29. α1-asit glikoprotein(AAG) • Çok sayıda sialikasit kalıntılı Khid içerir • Bu nedenle (– )yük yoğunluğu yüksektir, suda çok çözünür • KC de sentezlenir • Progesteronuinaktive eder • AAG ve APR(akut faz prot) inflamasyon ve otoimmun reaksiyonlarda ↑(rematoidartrit ve sistemik lupuseritomatosus) • Ülseratif kolitin klinik aktivasyonunu için güvenli indikatör

30. Oral kontraseptivlerin kullanımı da AAG bozukluğuna neden olabilir • Ölçüm,nefelometri ve RID ile yapılır • AAG yi azaltan nedenler • Östrojenler • nefrotik sendrom • AAG birçok varyantı vardır ancak klinik önemi yoktur • Erişkinde 0,5-1,2 g/L • Doğumda %20-30 kadarı olup 6-12 ayda erişkin düzeye gelir

31. α1antitripsin (AAT) • α1antiproteaz olarak da adlandırılır • 51 Kd,394 aasitli tel polipeptit zincirli • Serin proteaz inhibitör grubundandır • AAT ,fagositik aktivite sırasında PNL lokositlerden salınan lokositelastaziinhibe eder

32. Sigara içimi ve hava kirliliği AAT düzeyini çok düşürür amfizem gelişimi hızlanır AC ninproteolitik yıkımı artar • AAT nin damar içi enjeksiyonu AAT eksikliğine bağlı amfizem olgularını tedavide kullanılır

33. AAT aynı zamanda lokositnötralproteaz • Kallikrein • Renin • Ürokinaz • Plazmin • Trombininfzyolojikinhibitörüdr

34. AAT nötrofillerden salınan maddelerle inakt edilir • Primer olarak hepatik KC hüc de sentez edilir • KC dışında monositmakrofajlarda lokal olarak sentezlenir

35. AAT, akut faz reaktanı olarak enflamatuar ve nekrotik olaylarda pl da yükselir Ostrojenlerin AAT sentezini uyarıcı etkisi vardır Geç gebelik dönemi ve oral kontraseptif kullanımında AAT ↑ AAT akut faz reaktanıdır AFR ler akut inflamasyoncevapta↑ Enfeksiyon,MI,tumor büyümesinde ameliyat ve travmada ↑ AAT, nefelometri veya RID ile fenotiptayini ise isoelektrikfokus ile yapılır

36. şiddetli pankreatid ve protein kaybı olan hastalarda sekonder olarak düşüktür • AAT yetersizliğinde neonetalkolestaz veya hepatit siroz ,hepatosellularkarsinoma gibi KC hast görülebilir. • KC hasarının nedeni açık değildir • Ağır AAT eksikliğinden oluşan KC hastalığı KC nakli ile tedavi edilebilir

37. α-feto protein (AFP) • Embriyo gelişimi sırasında memeli serumunda ilk görülen αglobulinlerden biridir • Erken embriyonik yaşamda serumda baskın prot%4 • Bazı patolojilerde erişkjin serumunda tekrar görülür • Fetalyolk kesesi ve KC de sentezlenir • Fetalyenidoğan serum elektroforezindealb ile AAT arasında görülür

38. Klinik önemi: • Noral tüp defekti,kromozom anomalilerini saptanmasında tarama testidir • Maternal AFP artışı • Nöral tüp defekti • Çoğul gebeliklerde • Düşük doğum ağırlığı • Gebelik yaşının doğru saptamaması durumunda

39. Down sendromunda ise ↓ • Hepatosellularkarsinoma ve germ hücreli karsinoma tanısında AFP tümör belirteci olarak kullanılmaktadır • Amniyotik sıvıda 20.haftada(5-25 mg/L) • Maternal serumda 20.haftada (20-100 µg/L)(gebelik yaşına bağlı olarak değişir) • Yenidoğanda ise < 5 mg/L • 18 aydan sonra < 2 µg/L dır

40. α2 makroglobulin (AMG) • Majorproteinazinhbitörüdür • AAT ve diğer proteinaz inhibitörlerinin aksine (MA;725 Kd ) çok büyüktür • Primer olarak parankimal hücrelerde sentezlenir

41. Koagülasyon ve fibrinolitik işlemlerde fonksiyonel • Tripsin,kimotripsin,thrombin,elastaz,kallikrein,ve plazmininproteolitik aktivitesini inhibe eder • APR değildir • Rematoidartritli ve multiplemiyelomlu hastalarda artar • AMGnin azalması,tedavi öncesinde şiddetli akut pankreatitli kişilerde, ilerlemiş prostat kanserli kişilerde görülür

42. Streptokinaz tedavisi ile de azalır • Gebelik esnasında veya ostrojentedavisinde • KC hastalığı ,dm, nefrotik sendrom olanlarda azalır • RİD ve nefelometri ile ölçülür

43. İdrarda AMG düzeyi hematüri ve proteinüri nedenlerinin ayırıcı tanısında kullanılır • Refaralığı:Erişkinde 1.3-3.0 g/L • Çocuklarda erişkine göre yaklaşık 2 kat yüksek • 2-4 yaş arasında ise maksimum düzeyindedir

44. β2mikroglobulin (B2MG) • Küçük MA lıklıprot (11.800) • Tüm çekirdekli hücrelerde bulunur • KH içermez • Glomerularmembranlardan kolayca geçebilir • (Yapının küçük olması nedeniyle)

45. B2MG nin %1 den azı idr ile atılır • Kalanı ise böbrtubul hücrelerinden geri emilir ve katabolize edilir,kalanı ise atılır • B2MG tümör belirtecidir • Bazı lösemilerin teşhisinde kullanılır • RIA,ELİZA ve nefelometri ile ölçülür • serumda (0.7-3.4 mg/L) • İdr da (0-300 µg/L)

46. Seruloplazmin(Cp) • Kcparankimhüc de sentezlenir • Cu transfer eden α2globulindir • 6 Cu atomunu çok sıkı bağlar ve Cular değiş tokuş olamazlar • Yüksek Cu içeriğinden dolayı soluk mavi renkligörülür

47. PlCuın %90 nın taşınmasından sorumludur,diğer kısım (%10) Alb ile taşınır • Alb,gevşek bağlı taşıdığı Cu, pl ya kolayca bırakır • İnsan vücudunda Cu taşınmasında Albseruloplazmine göre daha önemli • Ferrooksidaz aktivitelidir.Fe+2 ,Fe+3 e oksitleyerek transferrine bağlanmasını katalizler (toksik demir oluşmaksızın)

48. Cp: karaciğer hastalıklarında ve doku hasarında düzeyleri ↑ • Cp akut faz reaktanıdır. • Akut faz cevabında ;gebelik ve ostrojen tedavisine bağlı olarak cp düzeyleri ↑ • Genetik bozukluklara ve sekonder nedenlere bağlı olarak cpdüzeylerinde ↓ görülür

49. Wilson hastalığında (Cu taşınmasının otozomalresessif hastalığı)konsantrasyonu ↓ Cp;50 mmol/L olabilir (N:200-450 mmol/L)(20-45 mg/dL) Serum Cu değeri 8 mmol/L (N;10-22µmol/L(65-144µg/dL) Total Cu azalmış ancak idrarla atılan Cu düzeyi artmıştır KC,deri,beyinde Cu depolanır, KC de biriken Cusiroza neden Beyin bazal ganglionlarda nörolojik hasara ,erit lerde

50. Erit lerdehemolitik anemiye • Korneada ise yeşil renkli Kayser-Fleischer halkası oluşumuna neden olur • Haptoglobin • Eritrosit dışındaki serbest hemoğlobini geriye dönüşümsüz bağlıyanα2-glıkoproteindir • KC parankim hücrelerinde sentezlenir