PLAZMA LİPİDLERİ VE ATEROSKLEROZ II

1. PLAZMA LİPİDLERİ VE ATEROSKLEROZ II Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2009

2. HDL-Kolesterol tayini Serumdaki VLDL, LDL ve varsa şilomikronlar çöktürülür. Üstte kalan süpernatanda kolesterol tayini yapılır. Bu kolesterol HDL-kolesteroldür. Serum trigliserid konsantrasyonu 400 mg/dL’yi geçtiği durumlarda HDL dışındaki lipoproteinlerin çökmesi yetersiz olur ve sonuçlar hatalı yüksek çıkar. Bu durumda numune ½ oranında dilüe edildikten sonra çalışılmalıdır. Çöktürmesiz HDL-Kolesterol tayin yöntemleri de geliştirilmiştir.

3. VLDL-Kolesterol tayini VLDL, en iyi ultrasantrifüjle tayin edilir. Fakat aşağıdaki formülle de hesaplanabilir: VLDL=Trigliserid/5

4. LDL-Kolesterol tayini LDL-kolesterol, hazır ticari kitlerle tayin edilir. Serum trigliserid konsantrasyonunun 400 mg/dL’den düşük olduğu durumlarda Friedewald formülüyle hesaplanabilir: LDL-kolesterol=Total kolesterol-(TG/5)-(HDL-kolesterol)

5. Lipoprotein elektroforezi Aç karnına yapılan lipoprotein elektroforezinde lipoproteinler, alfa, prebeta ve beta olmak üzere üç banda ayrılırlar.

6. Lipid metabolizması bozuklukları Kan lipid düzeyi lipidemi veya lipemi tabirleriyle ifade edilir. Kan lipidlerinin normal sınırlarda olmasına normolipidemi, normal sınırların üzerinde olmasına hiperlipidemi, normal sınırların altında olmasına hipolipidemi denir.

7. Lipoproteinlerin normalden fazla olmasına hiperlipoproteinemi, normalden düşük olmasına hipolipoproteinemi denir. Lipid depo hastalıklarına lipidoz, lipidlerin vücutta anormal dağılımına lipodistrofi denir. Mukolipidoz, hem mukopolisakkaridoz hem de sfingolipidozda ortak olan nitelikleri bir araya getiren hastalıklardır.

8. Hiperlipidemiler (hiperlipoproteinemiler) -Primer hiperlipidemiler -Sekonder hiperlipidemiler

9. Primer hiperlipoproteinemiler Primer hiperlipidemiler, birkaç şekilde sınıflandırılabilirler: A) Hiperkolesterolemi, hipertrigliseridemi, karışık hiperlipidemi B) Fredrickson (WHO) sınıflandırması: Tip I-V hiperlipoproteinemiler C) Genetik sınıflandırma: Ailesel hiperkolesterolemi, ailesel hipertrigliseridemi

10. Tip I hiperlipoproteinemi (hiperşilomikronemi) Nadir görülür. TG seviyesi kolesterol seviyesinden çok yüksektir. 14 saat aç bırakılan hastanın tüpteki plazmasında kremalı bir tabaka oluşur. Elektroforezde serumun tatbik yerinde şilomikron bandı çıkar.

11. Tip IIa hiperlipoproteinemi (familyal hiperkolesterolemi) Oldukça yaygın olup toplumun %0,2’sini etkiler. Plazmada şilomikron görülmez. Trigliserid normal, kolesterol artmıştır. LDL-kolesterol artmıştır. LDL karaciğer tarafından alınmadığı için, fazla LDL özellikle makrofajlar tarafından alınır; bu da ateroskleroza neden olur.

12. Tip IIb hiperlipoproteinemi (familyal kombine hiperlipidemi) Plazma lipemiktir, fakat krema görülmez. Trigliserid, total kolesterol, LDL-kolesterol ve VLDL yüksektir. Elektroforezde prebeta bandları kalındır. Koroner kalp hastalığı riski çok yüksektir ve 25-40 yaşlarında başlar.

13. Tip III hiperlipoproteinemi (mikst hiperlipidemi, dis-beta lipoproteinemi) 5000 kişide 1 görülür. Plazmada krema tabakası vardır. TG ve kolesterol değerleri artmış olup oranları yaklaşık 1’dir. Özellikle IDL artışı vardır, şilomikron artıkları da fazladır. Elektroforezde geniş bir beta bandı bulunur (geniş beta hastalığı) Ateroskleroz riski vardır.

14. Tip IV hiperlipoproteinemi (familyal hipertrigliseridemi) Diabetes mellitus, kronik böbrek yetmezliği, şişmanlık ve alkolizm sekonder sebeplerdir. Plazma bulanık, kolesterol düzeyi yüksektir Aşırı üretim sonucu VLDL artmıştır. Apo B-100 düzeyi yüksektir. Koroner kalp hastalığı riski artmıştır.

15. Tip V hiperlipoproteinemi (endojen ve eksojen hipertrigliseridemi) Tip I ve IV’ün aynı anda görülmesidir. HDL ve LDL düşükken kolesterol ve trigliserid düzeyleri yüksektir. Bilinmeyen sebeplerden dolayı VLDL ve şilomikron artmıştır. Apo B-48 ve Apo B-100 yüksektir. Elektroforezde hem şilomikron hem de prebeta bandı görülür. Pankreatit ve koroner kalp hastalığı riski vardır.

16. Bir olguyu hiperlipoproteinemi açısından değerlendirebilmek ve Fredrickson sınıflamasına göre fenotipini belirlemek için: 1. Basamakta total kolesterol ve trigliserid güzeyleri değerlendirilir. 2. Basamakta LDL-kolesterol düzeyi değerlendirilir. 3. Basamakta lipoprotein elektroforezi değerlendirilir.

17. Hipolipoproteinemiler 1) Aalfalipoproteinemi (Tangier hastalığı): Plazmada HDL yoktur. Plazma kolesterolü<120 mg/dL’dir. Retiküloendotelyal organlarda kolesterol esterleri birikir; tonsiller büyüktür. 2) Abetalipoproteinemi: Plazmada LDL yoktur. Serum kolesterol düzeyi 50 mg/dL’den düşüktür. Bağırsak ve karaciğerde trigliserid birikir. Malabsorpsiyon, mental retardasyon ve büyüme geriliği görülür. 3) Hipobetalipoproteinemi 4) Hipoalfalipoproteinemi

18. Günümüzde lipoprotein metabolizması bozuklukları, ortaya çıkış mekanizmalarına göre değerlendirilmektedir: 1) Ekzojen lipoprotein metabolizması bozuklukları -Şilomikronların dolaşımdan uzaklaştırılması ile ilgili bozukluklar (tip I) 2) Endojen lipoprotein metabolizması bozuklukları -VLDL’nin aşırı üretimi ile ilgili bozukluklar (tip IV, IIa, IIb,) -LDL’nin dolaşımdan uzaklaştırılması ile ilgili bozukluklar (tip IIa)

19. 3) Endojen ve ekzojen lipoprotein taşınması ile ilgili bozukluklar (tip III) 4) LDL-kolesterol düzeyinin azaldığı bozukluklar -Abetalipoproteinemi -Hipobetalipoproteinemi 5) Ters kolesterol taşınması ile ilgili bozukluklar -Familyal hipoalfalipoproteinemi -Tangier hastalığı (Aalfalipoproteinemi) -Kolesteril ester transfer protein eksikliği -LCAT eksikliği (balık gözü hastalığı) 6) Lp (a) düzeyi yüksekliği

20. Lipid depo hastalıkları (sfingolipidozlar) 1) Gangliozid lipidozisi (Tay-Sachs hastalığı) 2) Sulfatid lipidozisi (metakromatik lökodistrofi) 3) Serebrozid lipidozisi (Gaucher hastalığı) 4) Sfingomiyelin lipidozisi (Niemann-Pick hastalığı) 5) Glikolipid lipidozisi (Fabry hastalığı)

21. Genetik sebepler dışında lipoprotein bozukluğu hastalıklarının sebepleri -Diabetes mellitus -Nefrotik sendrom -Alkolizm -Hipotiroidizm -Böbrek yetmezliği -Glikojen depo hastalığı -Biliyer obstrüksiyon