Diagnostyka w pedagogice społecznej

1. Diagnostyka w pedagogice społecznej Dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec

2. Podstawowe środowiska wychowawcze

3. Diagnoza • Pochodzi z greki, • Zebranie potrzebnych danych i ich krytyczne opracowanie, • Oparte na doświadczeniu i rozumowaniu

4. Czynności diagnostyczne • zebranie w odpowiednich sposób danych, • określenie badanego stanu rzeczy, • Interpretacja zebranych danych

5. Diagnoza rozwinięta Diagnozy cząstkowe: • Identyfikacja (klasyfikacja, typologizacja) • Wyjaśnienie (genetyczne, celowościowe) • Określenie aktualnej fazy • Prognoza

6. Przyczyny (geneza) • Wywołujące: (pierwsze/istotne) • Predysponujące (tkwiące w jednostce, środowisku) • Podtrzymujące/ sprzyjające (środowiskowe)

7. Rozpoznanie środowiskowe • Badanie składników środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowawczych, opiekuńczych, socjalnych, kulturalnych • Składniki: środowisko materialne, wzory osobowe, organizacja życia • Badanie selektywne

8. Typy diagnozy • Poznawcza • Decyzyjna: ściśle powiązana z działaniem praktycznym

9. Cykl działania zorganizowanego • Postawienie jasnego i określonego celu • Zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć cel • Przygotowanie środków i warunków • Urzeczywistnienie • Kontrola otrzymanych wyników

10. Etyczne aspekty diagnostyki • Tajemnica zawodowa, • Odpowiedzialność za postawienie błędnej lub dowolnej diagnozy, • Przede wszystkim nie szkodzić!

11. Metody pracy społeczno-wychowawczej • Metoda indywidualnego przypadku • Metoda grupowa w pracy socjalnej • Metoda organizowania środowiska • Animacja społeczno-kulturalna

12. Metoda indywidualnego przypadku • Casework – klasyczna metoda pracy socjalnej powstała na pocz. XX w. W USA, • Mary Richmond: Czym jest metoda przypadku w pracy socjalnej, 1922. • Casework: proces, który rozwija osobowość poprze świadome dostosowanie w relacjach międzyludzkich i w otoczeniu społecznym”.

13. Elementy Casework • Wgląd w cechy osobowościowe jednostki, • Rozpoznanie zasobów, zagrożeń, wpływów otoczenia społ., • Bezpośrednie oddziaływanie na osobę, • Bezpośrednie oddziaływanie na osobę poprzez otoczenie społeczne • Podejścia: funkcjonalne (szczególne znaczenie instytucji), psychospołeczne (uzwględnienie struktury psychicznej i kontekstu społ.)

14. Casework w Polsce • nacisk na socjologiczny aspekt trudności życiowych, • wg Aleksandra Kamińskiego: • prowadzenie przypadku jest sztuką, • prowadzący powinien posiadać także wiedzę życiową, • fundamentem jest wiedza z psychologii, socjologii, pedagogiki, • poza wiedzą fachową należy: akceptować jednostkę, mieć wiarę w jej możliwości, tworzyć atmosferę zaufania, zmierzać do tego, żeby jednostka sama chciała skorygować swoje życie, doskonalenie swojej osobowości.

15. Procedura metody pracy socjalnej z indywidualnym przypadkiem • Diagnoza społeczna • Opracowanie planu postępowania • Prowadzenie przypadku

16. Metoda pracy grupowej Carls D. Garvin: „prowadzący grupę musi skoncentrować się na pomaganiu uczestnikom grupy w staniu się systemem wzajemnej pomocy. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są inni, indywidualnie i zbiorowo”. A. Kamiński wyróżnia 3 odmiany metody grupowej: • Rozwojowo-wychowawcza (np. domy kultury, instytucje edukacyjne, rekreacyjne, org.) • Rewalidacyjna (wobec osób społecznie niedostosowanych) • Psychoterapeutyczna (usprawnianie społ. i psych. funkcjonowania)

17. Zasady metody grupowej • Przyswojenie członkom grupy idei wzajemnej pomocy • Rozumienie i wykorzystywanie w pracy z grupą procesu grupowego • Dążenie do wzmocnienia zdolności uczestników grupy • Nauczenie uczestników grupy wykorzystania doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych sytuacjach grupowych w życiu realnym.

18. Empowerment • Proces, przez który osoby i grupy rozwijają świadomość swoich zdolności kontrolowania lub wpływania na siebie i innych i uczą się umiejętności efektywnego stosowanie swego wpływu (np. ruch praw obywatelskich)

19. Typologia grup wg Zastrowa • Rekreacyjne, • Socjalizacyjne • Terapeutyczne • Spotkaniowe, trening wrażliwości • Eduakcyjne • Samopomocy • Problemowe i decyzyjne

20. Typologia grup wg Browna • Podejście oparte na kontinuum celów pracy grupowej: • Diagnoza indywidualna, indywidualne wsparcie, indywidualna zmiana, edukacja/informowanie, kompensacja przez zajęcia czasu wolnego, mediacja między jednostkami i instytucjami, wsparcie/zmiana grupowa, zmiana w środowisku, zmiana społeczna

21. Proces grupowy • Tworzenie grupy, • Stabilizacja jej struktury i norm • Realizacja jej celu • Ocena efektów działania i decyzja o dalszym istnieniu lub rozwiązaniu

22. Metoda organizowania środowiska • Wąskie rozumienie: na użytek pomocy socjalnej uruchamia się stałą lub cykliczną akcję; pomoc jednej grupie społecznej, np. seniorom; zajęcie się wybranym problemem społ., np. czasem wolnym; działania prowadzone są przez jedną grupę osób lub instytucję • Szerokie rozumienie: całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, stałe działanie, trwałe usuwanie zagrożeń; dominacja pozytywnego sensu działalności społ. nad negatywnym (ratownictwo i usuwanie zagrożeń)

23. Cele metody środowiskowej • Wspomaganie rozwoju • Opieka • Wyrównywanie braków • Kompensacja Cel nadrzędny – tworzenie wspólnoty Warunek powodzenia: budzenie sił społ., tj. ochotniczych organizatorów życia zbiorowego

24. Schemat postępownia • zbliżony do innych metod pracy socjalnej i wychowawczej, ale angażuje znacznie większe siły • Etapy: • rozpoznanie, diagnoza potrzeb • Organizowanie zespołu i pracy • Planowanie i koordynacja działań opiekuńczo-wspomagająco-rozwojowych • Wtórne pobudzanie (inspiracja i umacnianie zespołu) • Systematyczne ulepszanie • Kontrola i doskonalenie

25. Animacja społeczno-kulturalna • Animacja: ożywiać coś/kogoś, wprawiać w życie, skłaniać do działania Fazy: Czynności wstępne: • Wstępna diagnoza • Planowanie treści, form, precyzowanie celów działań • Informacja i stymulowanie Czynności realizacyjne: - edukowanie, motywowanie, koordynowanie Pomiar efektywności na podstawie przyjętych w fazie planowania wskaźników

26. Skutki animacji jednostek i małych grup społecznych • Przyrost wiedzy • Rozwój umiejętności • Zmiana postaw • Zmiana hierarchii wartości • Zmiana postaw kulturowych od pasywności – do aktywności od receptywności do kreatywności Od izolacji do afiliacji Od egocentryzmu do socjocentryzmu Od schematyzmu do innowacyjności Od stereotypów myślenia do generatywności myślenia

27. Animator • Podmiot • Kreator sytuacji animacyjnych • Wzbudzający ducha • Ożywiający otoczenie społeczne • Pobudzający do inicjatywy • Unerwiający tkankę społeczną • Aktywizujący • Propagujący nowe wartości