AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ

1. AZƏRBAYCANDÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ AQRONOMLUQİXTİSASIÜZRƏ FİTOPATOLOGİYA KURSU

2. IIBölmə: Bitki xəstəlikləri Mövzu 8. Quşüzümü fəsiləsi (kartof,pomidor, badımcan, bibər)bitkilərinin əsas xəstəlikləri, onlarla mübarizə Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor İbrahim Cəfərov

3. P L A N: 8.1 Fəsilə bitkilərinin fitoftoroz, alternarioz xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas şərtləri 8.2 Fəsilə bitkilərinin antraknoz, unlu şeh, septorioz xəstəlikləri və onlarla mübarizə 8.3 Kartof bitkisinin dəmgil xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas prinsipləri 8.4 Fəsilə bitkilərinin bakterial xəstəlikləri və onlarla mübarizə 8.5 Fəsilə bitkilərinin virus mənşəli xəstəlikləri və onlarla mübarizə

4. Ədəbiyyat 1.İbrahimCəfərov Tarla bitkilərinin xəstəlikləri. Bakı: «Elm», 2009, 326 s. 2. İbrahimCəfərov Fitopatologiya. Bakı: «Şərq-Qərb», 2012, 561 s. 3. Himmet Kayğısız Bitkisel üretimde hastalıklar. Hasad yayıncılık: 2005, 3 baskı, 217 s. 4. Защита растений от болезней / В.А.Шкаликов, О.О.Вело- шапкина, Д.Д.Букреев и др. под ред. В.А.Шкаликова -3-е изд. испр. и доп. – М.: КолосС, 2010, 404 с. 5. Blancard D. A Colour Atlas of Tomato Diseases. Manson Publishing, 2011, 212 p. 6. Caitilyn Allen, Philippe Prior, and A. C. Hayward Bacterial Wilt Diseases and the Ralstoniasolanacearum species complex, APS Press, 2006, 528 p. 7. George N.Agrios Plant Pathology. Academic Press Inc, 2005, 952 p. 8. Dennis A. Johnson Potato Health Management. APS Press, 2007, 272 p.

6. Kartof dünyası Dünya İnkişaf etmiş ölkələr İnkişaf etməkdə olan ölkələr 1991-2010-ci illərdə dünyada kartof istehsalı

7. Ən iri kartof istehsalçıları, 2010-cu il

8. Avropa Şimali Amerika Afrika Asiya/Okeaniya Latın Amerikası İstehsalın həcmi Regionlar üzrə kartof istehsalı, 2010-cu il

9. Avropa Şimali Amerika Afrika Asiya/Okeaniya Latın Amerikası Tələbat (adambaşına) Regionlar üzrə kartofun istifadəsi, 2010 il

10. Kartofun ən iri istifadəçiləri, 2010 il

11. Azərbaycanda kartof Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi

12. Latona Lorx Yarla Oqonyok Simfoniya Rodomışlskiy Azərbaycanda yayılmış bəzi kartof sortları Arkula Nevski Adretta Əmiri - 600 Laymdota Likariya İmpala Sevinc Kondor Monoliza

18. 8.1 Fəsilə bitkilərinin fitoftoroz, alternarioz xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas şərtləri Fitoftoroz Badımcan və bibər Phytophthora capsici Leonian. Kartof və pomidor Phytophthora infestans D.B. Təsnifatda yeri: Chromista aləmi, Oomycota şöbəsi, Oomycetes sinfi, Peronosporales sırası, Pythiaceae fəsiləsi, Phytophthora cinsi. Biolojiqrupu: Biotrof

19. Kartof Xəstəliktörədiciyarpaq, gövdəvəkartofyumrularınıyoluxur. Xəstəliyinsimptomlarısulutəhərləkələrformasındaaltyarpaqlarınkənarlarındaəmələgəlir. Rütubətlihavazamanıləkətezlikləböyüyürvəşəffafyaşıl haşiyəli qonur rəng alır. Ləkəninalttərəfindəgöbələyinspormərhələsindənibarətağörtükmeydanaçıxır. Göbələyinsporlarıyağışsuyunungücüilətorpağadaxilolurvəyenicəformalaşanyumrularısirayətlənir. Yumrulardafitoftorozyüngülcəbasıq, qurğuşun-bozvəyaqonurrəngliləkələrkimizühuredir. Ləkəyumrunundərinliyinəkeçirvələtliyumşaqhissəsinipasvari-qəhvəyirəngəçevirir.

20. Pomidor Fitoftorozla pomidor bitkisinin yarpaq, gövdəvəmeyvələriyoluxur. Xəstəliyin ilkinəlamətləriadətənpomidorkolununaşağıyarpaqlarındakiçiksəpələnmişqonurrəngliləkələrşəklindəmeydanaçıxır. Əlverişlihavaşəraitində (yüksəkrütubət, mülayimdavamlıhava) ləkətezlikləböyüyürvəbütünyarpağıəhatəedir. Rütubətlihavazamanıməhvolmuştoxumanınkənarlarında (adətənyarpağınalttərəfində) yüngültorluörtükinkişafedir. Həminörtükgöbələyinmitselindən ibarətdir. Pomidordafitoftorozyayınortalarındavəyasonundamüşahidəedilir.

26. Phytophthora infestans göbələyinin oosporlarının formalaşması

27. Phytophthora infestans göbələyinin zoosporangiləri

28. Kartof yarpağında zoosporangidaşıyan

29. a – zoosporangilərin formalaşması; b- zoosporların formalaşması

30. Phytophthora capsici: a - zoosporangidaşıyanda zoosporangilər; b - ooqoni və anteridi;c - mitsel şişləri

31. CƏNUBİ AMERİKA AVROPA MDB AZƏRBAYCAN GƏDƏBƏY TOVUZ ŞƏMKİR DAŞKƏSƏN

32. POMİDORDA FİTOFTOROZUN YAYILMA AREALI

33. Soyuq və rütubətli hava Nisbi rütubət 100% Sporulyasiya 15-25º c Zoosporlarin əmələ gəlməsi 10-15º c Göbələk -7º c həyatiliyini 8 gün saxlayir 35º c temperatur konidilər 4 saat müddətində həyatiliyini saxlayir

34. AQROTEXNİKİ Hər bir ekoloji coğrafi zona üçün davamlı sort, sağlam yumru, növbəli əkin dövriyyəsi, yüksək dozalı kalium gübrələri, optimal səpin müddəti KİMYƏVİ 1%-li bordo məhlulu, 0,6%-li monika bordo, 0,4%-li kurzat, 0,4%-li ridomil, preparatların növbələşdirilməsi

35. Kartof, pomidor və bibərin alternariozu – Alternaria solani Sorauer Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası, Dematiaceae fəsiləsi, Alternaria cinsi Sinonimləri: Macrosporium solani Ellis & G.Martin. Alternaria allii Nolla. Biolojiqrupu: Hemibiotrof

36. Xəstəlikləbitkininyarpaq, gövdəvəyumrularıyoluxurlar. İlkinyoluxmaadətənyaşlıyarpaqlardamüşahidəedilir. Ləkələrtünd- qəhvəyi, həlqəvi, yaxşıgörünən konsentrikzonallıdır. Belə ləkələrəsasən yarpaqayasınınmərkəzindəyerləşirlər. Kartofunvegetasiyasıdövrüləkələrölçücəböyüyür, yarpaqlarsaralır, vaxtındanəvvəlquruyurvəyatökülürlər. Kartofuntoplanışıdövrügöbələyinsporlarıyoluxmuşyarpaqlardanvəşaxlardanyumrularadüşəbilirvəonuyoluxur, ancaqinfeksiyanınbaşverməsiməhsulunsaxlanmasındanbir neçəaysonraözünügöstərir. Yumrularınsəthindəqeyri-düzgünformalıqonur, basıqləkələrzühuredir, onlarınaltındayumşaqhissəqurutünd-qonurvəyaqəhvəyikütləyəçevrilir. Göbələkmitsel, konidivəxlamidosporlarlatorpaqda, məhvolmuşyarpaqlardavəyoluxmuşşaxlardaqışlayır.

37. Pomidorunyarpaqları, saplaq, gövdəvəmeyvələriyoluxur. Xəstəlikaltyarpaqlardanbaşlayır, onlarınsəthindəiri, 5-15 mm-əqədərdiametrli, yaxşızonallıqlaseçiləniritündqəhvəyiləkələrvəgöbələyinspormərhələsindənibarətqəhvəyiməxməriörtükəmələgətirir. Rütubətlihavaşəraitindələkələrbirləşir, yarpaqlarisəölüşkəyirlər. Saplaqvəgövdələrdəməxməriörtüklüuzunsovtündləkələr, meyvələrdəisəörtüklüqara basıq ləkələrinkişafedir.