Download
1 / 37
380 likes | 637 Views
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ. Aqronomluq ixtisası üzrə Fitopatologiya kursu. II Bölmə: Bitki xəstəlikləri Mövzu 4 . Quşüzümü fəsiləsi (kartof, pomidor, badımcan, bibər ) bitkilərinin əsas xəstəlikləri, onlarla mübarizə. Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru,
E N D
AZƏRBAYCANDÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ • Aqronomluqixtisasıüzrə • Fitopatologiyakursu
IIBölmə: Bitki xəstəlikləri • Mövzu 4. Quşüzümü fəsiləsi (kartof, • pomidor, badımcan, bibər ) • bitkilərinin əsas xəstəlikləri, • onlarla mübarizə • Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, • professor əvəzi İbrahim Cəfərov
P L A N: 4.1 Fəsilə bitkilərinin fitoftoroz, alternarioz xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas şərtləri 4.2 Fəsilə bitkilərinin antraknoz, unlu şeh, septorioz xəstəlikləri və onlarla mübarizə 4.3 Kartof bitkisinin dəmgil xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas prinsipləri 4.4 Fəsilə bitkilərinin bakterial xəstəlikləri və onlarla mübarizə 4.5 Fəsilə bitkilərinin virus mənşəli xəstəlikləri və onlarla mübarizə
Ədəbiyyat 1.Cəfərov İ.H. Kənd təsərrüfatı fitopatologiyası. Bakı: «Elm», 2001, 277 s. 2.Cəfərov İ.H. Tarla bitkilərinin xəstəlikləri. Bakı: «Elm», 2009, 326 s. 3.Rəhimov Ü.A. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlikləri. Bakı: «Maarif», 1988, 160 s. 4.Пересыпкин В.Ф. Сельскохозяйственная фитопатология. М.: «Агропромиздат», 1989, 415 с. 5.Gerhard Bedlan Gemüse- krankheiten. Printed in Austria, 1999, 234 p. 6.MacNab A.A., Sherf A.F., Springer J.K. İdentifying diseases of vegetables. The Pennsylvania State University, 1994, 61 p. 7.Himmet Kayğısız Bitkisel üretimde hastalıklar. Hasad yayın-cılık: 2005, 3 baskı, 217 s.
Azərbaycanda yayılmış bəzi kartof • sortları
4.1 Fəsilə bitkilərinin fitoftoroz, alternarioz xəstəlikləri və onlarla mübarizənin əsas şərtləri • Kartof və pomidor bitkilərinin fitoftorozu – Phytophthora infestans D.B. Badımcan və bibərin fitoftorozu (fitoftoroz çürüməsi) – Phytophthora capsiciLeonian. Təsnifatda yeri: Chromista aləmi, Oomycota şöbəsi, Oomycetes sinfi, Peronosporales sırası, Pythiaceae fəsiləsi, Phytophthora cinsi. Biolojiqrupu: Biotrof
Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəliktörədiciyarpaq, gövdəvəkartofyumrularınıyoluxur. Əvvəlcəxəstəliyinsimptomlarısulutəhərləkələrformasındaaltyarpaqlarınkənarlarındaəmələgəlir. Rütubətlihavazamanıləkətezlikləböyüyürvəşəffafyaşıl haşiyəli qonur rəng alır. Ləkəninalttərəfindəgöbələyinspormərhələsindənibarətağörtükmeydanaçıxır. Gövdələrdəxəstəliyinsimptomlarıtünd-qonurləkəşəklindəbaşverir, buisəgövdələrinsınmasıilənəticələnir. Göbələyinsporlarıyağışsuyunungücüilətorpağadaxilolurvəyenicəformalaşanyumrularısirayətlənir. Buadətənməhsuluntoplanmasıdövrüdahaintensivşəkilalır. Yumrulardafitoftorozyüngülcəbasıq, qurğuşun-bozvəyaqonurrəngliləkələrkimizühuredir. Ləkəyumrunundərinliyinəkeçirvələtliyumşaqhissəsinipasvari-qəhvəyirəngəçevirir. Fitoftorozla pomidor bitkisinin yarpaq, gövdəvəmeyvələriyoluxur. Xəstəliyin ilkinəlamətləriadətənpomidorkolununaşağıyarpaqlarındakiçiksəpələnmişqonurrəngliləkələrşəklindəmeydanaçıxır. Əlverişlihavaşəraitində (yüksəkrütubət, mülayimdavamlıhava) ləkətezlikləböyüyürvəbütünyarpağıəhatəedir. Rütubətlihavazamanıməhvolmuştoxumanınkənarlarında (adətənyarpağınalttərəfində) yüngültorluörtükinkişafedir. Həminörtükgöbələyinmitselindən ibarətdir. Pomidordafitoftorozyayınortalarındavəyasonundamüşahidəedilir.
Phytophthora infestans göbələyinin oosporlarının formalaşması
a – zoosporangilərin formalaşması; b- zoosporların formalaşması
Phytophthora capsici: a - zoosporangidaşıyanda zoosporangilər; b - ooqoni və anteridi;c - mitsel şişləri
POMİDORDA FİTOFTOROZUN YAYILMA AREALI
Avropa İttifaqı ölkələrində kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlarda ekoloji əkinçiliyin payı (yanvar, 2002-ci il), %
Dünya regionlarının yararlı torpaqlarında ekoloji əkinçiliyin payı, 2001-ci il Deutscher Bauernverband (Hrsg.). Situationsbericht 2003. Trends und Fakten zur Landwirtschaft. Bonn, 2002, 272 s.
Tələb olunan minimum ƏTRAF BİTKİÇİLİK MÜHİT İnteqrir bitki mühafizəsinin qolları
Kartof, pomidor və bibərin alternariozu – Alternaria solani Sorauer Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası, Dematiaceae fəsiləsi, Alternaria cinsi Sinonimləri: Macrosporiumsolani Ellis & G.Martin. AlternariaalliiNolla. Biolojiqrupu: Hemibiotrof
Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəlikləbitkininyarpaq, gövdəvəyumrularıyoluxurlar.İlkinyoluxmaadətənyaşlıyarpaqlardamüşahidəedilir. Ləkə lərtünd- qəhvəyi, həlqəvi, yaxşıgörünən konsentrikzonallıdır. Belə ləkələrəsasən yarpaqayəsininmərkəzindəyerləşirlər. Kartofunvegetasiyasıdövrüləkələrölçücəböyüyür, yarpaqlarsaralır, vaxtındanəvvəlquruyurvəyatökülürlər. Gövdələrdələkəuzununadartılmışvəziyyətdədirvəsağlamtoxumailəkəskinsərhədlərəmalikdeyildir. Kartofuntoplanışıdövrügöbələyinsporlarıyoluxmuşyarpaqlardanvəşaxlardanyumrularadüşəbilirvəonuyoluxur, ancaqinfeksiyanınbaşverməsiməhsulunsaxlanmasındanbir-neçəaysonraözünügöstərir. Yumrularınsəthindəqeyri-düzgünformalıqonur, basıqləkələrzühuredir, onlarınaltındayumşaqhissəqurutünd-qonurvəyaqəhvəyikütləyəçevrilir. Ləkələrinsəthiçoxvaxtqırışlıdır. Göbələkmitsel, konidivəxlamidosporlarlatorpaqda, məhvolmuşyarpaqlardavəyoluxmuşşaxlardaqışlayır. Pomidorunyarpaqları, saplaq, gövdəvəmeyvələriyoluxur. Xəstəlikaltyarpaqlardanbaşlayır, onlarınsəthindəiri, 5-15 mm-əqədərdiametrli, yaxşızonallıqlaseçiləniritündqəhvəyiləkələrvəgöbələyinspormərhələsindənibarətqəhvəyiməxməriörtükəmələgətirir. Rütubətlihavaşəraitindələkələrbirləşir, yarpaqlarisəölüşkəyirlər. Saplaqvəgövdələrdəməxməriörtüklüuzunsovtündləkələr, meyvələrdəisəörtüklüqara basıq ləkələrinkişafedir.
a- konididaşıyanlar topası; b- konidilər; • c- konidilərin cücərməsi
Ekologiyası. Göbələyininkişafıüçünoptimaltemperatur 24-300C-dir. İnkubasiyamüddətigöbələküçünəlverişlişəraitdə 3-4 gündür. Xəstəliyininkişafınayağışlarvəgecəşehləriiləmüşayətolunanqızmarquruhavaköməklikedir. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Vaxtındanəvvəlqurumavəyarpaqlarıntökülməsinəticəsindəayrı-ayrıillərdəpomidorməhsulu 20-50% aşağıdüşür. Bitkidəgedənmaddələrmübadiləsininpozulması, fiziolojidəyiş-kənliklər, patobiokimyəviçevrilmələrhəmdəistehsalolunanməhsulunkeyfiyyətinəmənfitəsirgöstərir. Mübarizətədbirləri. Bitkiqalıqlarınınməhvedilməsi, məhsulyığımındansonrasahənindərinşumlanması, növbəliəkinəəməletməklə, pomidorunəvvəlkiəkinyerinə 3 ildənsonraqaytarılması, parniklərdətorpağındezinfeksiyası (1 hissəformalin, 40 hissəsu), davamlısortlarınbecərilməsivacibtədbirlərdəndir. Xəstəliyinilkinsimptomlarıgörün-dükdəfungisidlərləçiləmələraparmaqlazımdır. Lakinfitoftorozlamü-barizədətətbiqedilənfungisidlər (akrobatMS, ridomilqoldMS, kurzat, iteral, klipvəs.) alternariozundainkişafınınqarşısınıalır.
