Henryk Sławik

1. „Każdy ma prawo do swoich przekonań i niech każdy te swoje przekonania pielęgnuje. Przyjdzie czas, gdy będzie mógł swoje przekonania skonfrontować z nową rzeczywistością i będzie mógł sobie sam wyrobić sąd, czy idzie dobrą drogą, czy też błądzi.” Henryk Sławik

2. Urodził się 15 lipca 1894 roku we wsi Szeroka (niemiecka nazwa - Timmendorf). Henryk Sławik Zmarł 23 sierpnia 1944 roku, najprawdopodobniej między godziną1600 a 1615. Został powieszony w Mauthausen. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju

3. Rodzice Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Matka: Weronika z domu Sobocik ( zmarła 5 VII 1932 r. ). Żyła 76 lat. Ojciec: Jan, gospodarz wiejski, utrzymywał rodzinę z pracy na polu ( zmarł 17 II 1912r. ). Żył 54 lata. Henryk był dziesiątym dzieckiem państwa Sławików. Miał dwanaścioro rodzeństwa. Tylko czworo z rodzeństwa dożyło do wieku dorosłego. Byli to: Maria, Filip, Feliks i Emilia.

4. Rodzeństwo Paweł Szymon ur. 04.10.1877 – zm. 15.10.1877 Mateusz Szymon ur. 12.02.1880 – zm. 18.06.1880 Klemens Franciszek ur. 10.10.1880 – zm. 20.10.1906 Elżbieta Anna ur. 08.07. 1882 – zm. 04.09. 1883 Albertyna Łucja ur. 25.06.1884 – zm. ? Feliks Robert ur. 28.05.1886 – zm. 21.02.1887 Jadwiga Zofia ur. 15.09.1887 – zm. 17.01.1907 Filip Jakub ur. 25.04.1891 – zm. ? Emilia Katarzyna ur. 29.04.1893 – zm. ? Henryk ur. 15.07.1894 – zm. 23.08.1944 Maria Agnieszka ur. 23.01 1897 – zm. ? Feliks Jan ur. 10.05.1899 – zm. ? Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju

5. Edukacja Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Uczęszczał do pruskiej szkoły w Szerokiej. Tutaj nauczył się języka niemieckiego. Znajomość tego języka przydała mu się w czasie II wojny światowej. Dalszą, rozległą wiedzę, pozwalającą mu na piastowanie wielu odpowiedzialnych stanowisk, zdobył samodzielną nauką.

6. Szkoła podstawowa w szerokiej 1902 R Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju

7. I Wojna Światowa Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Po wybuchu I wojny światowej wcielono Henryka Sławika do armii pruskiej. Znalazł się w rosyjskiej niewoli. Na Śląsk wrócił wiosną 1918 roku po podpisaniu między Niemcami i Austro-Węgrami a sowiecką Rosją traktatu brzeskiego.

8. Życie osobiste Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju 21 lipca 1928 roku ożenił się z Jadwigą Purzycką. Ślub odbył się w Warszawie. 14 czerwca 1930 roku urodziła się ich jedyna córka Krystyna. Mieszkali w Katowicach w kamienicy przy ul. Św. Jana 1.

9. Działalność międzywojenna Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju w latach 1919-1921 brał udział w powstaniach śląskich, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, słuchacz Szkoły Plebiscytowej PPS w Warszawie, organizator wieców nawołujących do głosowania za przynależnością Śląska do Polski, w 1922 roku prezes Zarządu Okręgowego Stowarzyszenia Kulturalno – Oświatowego Młodzieży Robotniczej „Siła”, od 1923 roku działał w Syndykacie Dziennikarzy Polskich Śląska i Zagłębia, działał na rzecz integracji Górnego Śląska i Śląska Cieszyńskiego, organizował Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, w 1927 roku wiceprezes Rady Sportowej Robotniczych Klubów Sportowych, od 1928 roku redaktor naczelny „Gazety Robotniczej”, w 1929 roku radny Katowic z ramienia PPS, w1930 i od 1934 roku był prezesem Syndykatu Dziennikarzy Polskich Śląska i Zagłębia.

10. Obrońca najbardziej uciśnionych Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Solidaryzował się ze strajkującymi w marcu 1937 roku górnikami w Giszowcu. Górnicy domagali się poprawy ich ciężkiego położenia. Wystąpienia Sławika w obronie górników były bardzo stanowcze: Sławik to nie słowik, więc miękko nie śpiewa – pisał jeden z miejscowych satyryków. Wspierał znajdujących się w trudnej sytuacji „kolegów po piórze” – wypłacał zapomogi, pomagał w poszukiwaniu pracy, organizował imprezy charytatywne.

11. Wybuch II wojny światowej Henryk Sławik znalazł się na liście Sonderfahndungsbuch Polen, czyli specjalnej Księdze Gończej zawierającej listę osób, które z różnych powodów wzbudzały zainteresowanie niemieckich służb policyjnych. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Za: • zdecydowane opowiedzenie się za Polską, • działalność w czasie powstań śląskich, • aktywność w życiu socjalistycznym.

12. Podróż na Węgry Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Pobyt na Węgrzech miał być tylko przystankiem w drodze do Francji, gdzie zamierzał wstąpić do tworzących się tam Polskich Sił Zbrojnych. Pobyt na Ziemi Bratanków: • IX 1939 - wyjazd ze Śląska i Polski, • X 1939 - przystanek w Bekecs koło Szerencs, • X 1939 - kolejny przystanek w Helembe koło Miszkolca /tu Henryk Sławik poznaje Józsefa Antalla „ojczulka Polaków”, który proponuje mu współpracę/, • XI 1939 - organizacja polskich struktur na Węgrzech, • XI 1939 – VI 1940 roku - w Balatonzámárd otworzono największą polską szkołę dla polskich uchodźców /potem przeniesiona do Balatonboglár funkcjonowała do marca 1944 roku/, • III 1940 roku - Henryk Sławik zostaje oficjalnym (uznanym przez Rząd RP na emigracji) Prezesem Komitetu Obywatelskiego do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech, • III 1941 roku - Henryk Sławik zostaje internowany, jednak z obozu w Balatonboglár ciągle kieruje Komitetem Obywatelskim, • IV 1943 roku - Sławik wraca na stanowisko Prezesa KO, • VII 1943 roku - zaczyna działać w Vacu (30 km od Budapesztu) Dom Sierot Polskich Oficerów, • XII 1943 roku - na Węgry przyjeżdża żona Jadwiga i córka Krystyna, • 19 III 1944 roku - Niemcy wkraczają na Węgry, • VI 1944 roku - żona Sławika zostaje aresztowana, później wywieziona do Ravensbruck, • 6 VII 1944 roku - Sławik zostaje aresztowany przez niemieckie gestapo, • 23 VIII 1944 roku - Henryk zostaje powieszony w obozie koncentracyjnym w Mauthausen.

13. Józsefantall1896-1974 Urodzony28 marca 1896 w Oroszi, zmarł 24 lipca 1974 w Budapeszcie. Węgierski polityk i społecznik, minister ds. odbudowy (1945-1946), członek Niezależnej Partii Drobnych Rolników (1946-1948), następnie przewodniczący Węgierskiego Czerwonego Krzyża. Podczas II wojny światowej, będąc pracownikiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych organizował pomoc dla polskich uchodźców przybyłych na Węgry po klęsce wrześniowej. Stworzył w Vác ośrodek dla młodzieży żydowskiej z Polski. Odznaczony Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Jego imię nosi m.in. Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Węgierskiej w Warszawie. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju

14. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Cele Komitetu Polskiego, którego Henryk Sławik był Prezesem: • organizacja opieki socjalnej i medycznej, • pomoc w znalezieniu pracy Polakom na uchodźctwie, • redagowanie polskiej prasy, m.in. „Wieści Polskich” i „Tygodnika Polskiego”, • prowadzenie świetlic, które były centrami pracy kulturalno-oświatowej, odbywały się w nich różne spotkania, występy, wystawy, • prowadzenie szkoły polskiej dla dzieci, • przerzut żołnierzy do tworzącego się we Francji polskiego wojska, przy nieoficjalnym przyzwoleniu części władz węgierskich - w ten sposób do połowy 1940 r. Węgry opuściło ponad sto tysięcy Polaków.

15. Dom Sierot Polskich OficerówLengyelTisztiÁrvÁkHÁza Wiedząc, co te biedne dzieciaki przeszły,rzeczywiście, bardzo się nimi interesował. Traktował je ciepło i życzliwie, jak małych przyjaciół – wspomina Stefania Pielok. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Działał od lipca 1943 roku w Vácu. Składał się z przedszkola, szkoły powszechnej z polskim programem nauczania oraz internatu.Kierownik ośrodka : Franciszek Świder.Kadra nauczycielska: Maria Tomanek- Waśkowska, uczyła podopiecznych żegnać się znakiem krzyża, podstawowych modlitw i pieśni katolickich,Pal Boharcsik(Węgier )uczył węgierskiegoElviraCsorba nauczycielka piosenek,wielu innych.

16. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju W maju 1944 r., kilka tygodni po zajęciu Węgier przez Niemcy, blisko sto sierot podzielono na kilka grup i ewakuowano z Vácu. Trafiły one do węgierskich domów dziecka, do gospodarstw rolnych na prowincji czy prywatnych mieszkań w Budapeszcie. Wszystkie dzieci ukryte w kilku miejscach przeżyły wojnę. Szacuje się, że Henryk Sławik uratował życie prawie 30 000 polskim uchodźcom, wśród których było ok. 5000 Żydów.

17. Śmierć Sławika Józsefa Antalla gestapowcy wypuścili. Antall resztę wojny spędził w ukryciu.Zmarł w 1974 roku.Jego syn József został na początku lat 90. pierwszym premierem demokratycznych Węgier. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Gestapowcy doprowadzili do konfrontacji Sławika z również aresztowanym Antallem, ale Polak mimo tortur nie zdradził przyjaciela. Gdy na chwilę znaleźli się blisko siebie,wyszeptał do niego: – Tak odpłaca się Polska. Henryk Sławik został powieszony w obozie Mauthausen 23 sierpnia 1944 roku.

18. Henryk Zvi Zimmermann Przemówienie podczas ceremonii nadania Tytułu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata (fragment) Czterdzieści siedem lat temu, ja, Zvi Henryk Zimmermann, zostałem wstrząśnięty masakrą, jaka rozegrała się wokół mnie. Buntowałem się całym sercem i duszą przeciwko prowadzeniu ludzi jak zwierzęta na rzeź. Ja, nazistowski więzień numer 68220, zostałem wtrącony do celi śmierci w obozie koncentracyjnym dla Żydów. Los zrządził, że ja, numer 68220, tak jak wielu innych takich samych więźniów, stoję przed wami jako wolny obywatel państwa Izrael, w miejscu poświęconym pamięci ofiar zbrodni Holokaustu, biorąc udział w podniosłej ceremonii nadania tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata wielkiemu człowiekowi, Henrykowi Sławikowi. Henryk ZviZimmermann z Krystyną Kutermak Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Ogłoszenie, które ukazało się w tygodniku „Przekrój”6 listopada 1988 roku. Henryk Zimmermann z Izraela poszukuje pana Sławika, byłego konsula polskiegow Budapeszcie w latach 1943-44, który dopomógł w ocaleniu wielu Polaków i Żydów. Na ogłoszenie odpowiedziała żona Sławika.

19. Odznaczenia: Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Po I wojnie światowej Złoty Krzyż Zasług, Krzyż Niepodległości. Po II wojnie światowej 06 XI 1990 Order Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, 31 VIII 2004 Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – prezydent Aleksander Kwaśniewski, 25 II 2010 odznaczenie Orła Białego – prezydent Lech Kaczyński.

20. Miejsca pamięci (wybrane) Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju 17 IX 2004 na katowickim cmentarzu przy ul. Sienkiewicza Henryk Sławik trafił do cmentarnej galerii Ślązaków ofiar II wojny światowej. 14 X 2004 na ul. Gezy (z II wojny św. ) dziś ul. Garibaldiego na budynku siedziby Komitetu Obywatelskiego ds. Uchodźców umieszczono tablicę dla Sławika. 17 I 2006 tablicę umieszczono w Parku Pamięci im. Raoula Wallenberga w Budapeszcie. 20 X 2006 zawieszono tablicę na szkole w Jastrzębiu-Zdroju. do której chodził H. Sławik. 23 IV 2010 nastąpiło odsłonięcie muralu upamiętniającego Henryka Sławika w Katowicach, w przejściu (pod linią kolejową) łączącym ulicę Dworcową z ulicą Wojewódzką. 20 VIII 2010 tablica pamiątkowa została umieszczona przy ul. Świętego Jana w Katowicach. 5 V 2013 Prezydent RP Bronisław Komorowski wraz z Prezydentem Węgier Janosem Aderem odsłonili w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Mauthausen tablicę poświęconą pamięci Henryka Sławika. Sejmik Śląski na mocy uchwały nr IV/44/2/2013 Sejmiku Śląskiego z dnia 18 listopada 2013 przyjął rezolucję i ogłosił rok 2014 rokiem Henryka Sławika.

21. Szkoły imienia Henryka Sławika Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju 29 IX 2004 Gimnazjum nr 3 w Jastrzębiu – Zdroju – Szeroka 23 II 2009 Gimnazjum nr 19 w Katowicach-Ochojcu 15 X 2012 Zespół Szkół Budowlanych w Rybniku

22. Ciekawostki: Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju „Gazeta Robotnicza” w okresie rządów przedmajowych należała do bardziej prześladowanych pism spośród organów legalnych stronnictw politycznych, o czym świadczy chociażby to, że Sławik – jako redaktor odpowiedzialny – w 1926 r. doczekał się pięćdziesiątego (!) procesu sądowego. Henryk Sławik nie ma swojego grobu. „Relikwią” dla państwa Sławików jest szwajcarski zegarek kieszonkowy Schaffhausen, który otrzymała czternastoletnia Krysia od ojca podczas ostatniego spotkania oraz pamiętnik z wpisami ojca i państwa Antallów. W 1946 r. Rada Miasta Katowic nadała jednej z ulic jego imię. Nazwa przetrwała jednak tylko trzy dni i – niezaakceptowana przez komunistów – została zmieniona na ul. Zabrską.

23. Bibliografia: Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju Katalog główny, Publiczna Szkoła Powszechna w Szerokiej. Metryka urodzenia i chrztu. (źródła udostępnione od p. H.L. Białeckich) G. Łubczyk, Henryk Sławik, Wielki zapomniany Bohater Trzech Narodów, Warszawa 2008. G. Łubczyk, Polski Wallenberg, Warszawa 2003 http://www.rp.pl/artykul/1008112.html?print=tak&p=0(dostęp: 15.02 2014), Henryk Sławik wart pomnika, M. Kozubal http://ipn.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0011/68492/1-31470.pdf(dostęp: 20.02.2014) Henryk Sławik (1894 –1944) – Sprawiedliwy Socjalista, T. Kurpierz, M. Luty http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1503157,1,zapomniany-sprawiedliwy.read(dostęp: 10.02 2014) artykuł J. Dziadul, Zapomniany Sprawiedliwy

24. Opracowała: mgr Agnieszka Brychcy, nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie Dziękuję Państwu Helenie i Leonowi Białeckim za udostepnienie materiałów wykorzystanych w tej prezentacji. Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sławika w Jastrzębiu-Zdroju