Hemofili ve Egzersiz

1. Hemofili ve Egzersiz Doç. Dr. Metin ERGÜN Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Spor Hekimliği Anabilim Dalı

2. AktiviteFiziksel aktivite, egzersiz, spor • Fiziksel aktivite • İstirahattaki harcama dışında, iskelet kasınca enerji harcanarak gerçekleştirilen herhangi bir hareket Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.

3. Fiziksel aktivite • Serbest zaman aktivitesi (LTPA) • Egzersiz • Spor • Ev işleri • Günlük işler • Günlük yaşam aktivitesi • İş, okul... Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.

4. Egzersiz • Egzersiz • Fiziksel uygunluğu geliştirmek veya korumak amaçlı yapılan planlı, yapılandırılmış, tekrarlanan fiziksel aktivite Griera JL. Public Health Nutr 10:1194-9, 2007.

5. Spor • Spor • Önceden belirlenmiş kurallara göre, kişisel veya takım halinde yapılan rekabet amaçlı yarışma ve kişisel eğlence veya mükemmelliğe ulaşmak için yapılan fiziksel aktivitelerdir.

6. Hemofili • Kronik • Progresif • Sakat bırakıcı • Ciddi • Ciddiye alınması gereken • Maliyetli bir hastalıktır.

7. Hemofili Hemartroz, sinovit ve kas içi kanama (en sık karşılaşılan karşılaşılan problemler) Sekonder kas erimesi (atrofi) ↓ Hemofilik artropati

8. Hemofili • Ağır : < %1 (%38-44) • Spontan hemorajiler ̴ 1/ hafta • Orta : %1-4 (%17-19) • Travma ile kanamalar ̴ 4-6/ yıl • Hafif: ≥ %5(%36-44) • Yaralanma veya Nadir cerrahilerde kanama

9. Hedef eklem • Aynı eklemde 6 ay içerisinde >3 kanama olması • 72 saatlik tedavi kesiminden sonra eklemde tekrar kanama olması veya eklemin • önceki durumundan daha kötü olması *Aynı eklem 1 yıl içerisinde tekrar kanamaz ise Hedef Eklem tanımından çıkar. “Tanımdan çıkar, ‘Kanamaz’ anlamı taşımaz” Centers for Disease Control and Prevention. TheUniversal Data Collection Program. July 2005/Vol 7/No.1. Available at: http://www.cdc.gov/ncbddd/hbd/documents/UDC7(1).pdf. Accessed December 7, 2009

10. Kanama alanları Eklem (%65-80) • En sık (%80) • Diz • Ayak bileği • Dirsek • 2 neden? • Menteşe tipi eklem • Tek yönlü hareket • Gerilme daha fazla • Daha az kas ile çevrili • Daha yüzeysel

11. Kanama alanları Kaslar • Stabilizör • Mobilizör Yaralanmaya cevapları farklıdır!! ↓ Egzersiz programı için yol gösterici

12. Kaslar Stabilizör kaslar • Gövde ve uzuv stabilizasyonu sağlarlar. • Yerçekimine karşı duruşu belirlerler. • Geç yorulurlar. • Derin kaslardır ve ekleme yakındırlar. • Yaralanmaya cevabı  zayıflama • Quadriceps, triceps, kalça ekstensör kasları Mobilizör kaslar • Hareket ile ilgilidirler. • Görev beklendiğinde aktive olurlar. • Çabuk yorulurlar. • Yaralanmaya cevabı  sertleşme, kısalma ve ağrı • El bileği ve parmak fleksörleri, calf, hamstring ve kalça fleksör kasları (iliopsoas)

13. Deformite (Şekil bozuklukları) Eklem hareket açıklığı, kassal esneklik ve kuvvet tekrar sağlanmadıkça; - tipik postür gelişir. - zayıf kaslar daha da zayıflar. - sertleşmiş kaslar daha da sertleşir.

14. Egzersizin faydaları • Kas ve eklemlerin güçlenmesi • Yük ve zorlanmalara karşı direnci arttırır. Yaralanma riski azalır. • Esneklik artışı • Eklem hareket açıklığı korunur ve gelişir. Kanamaya neden olacak sınırlarda zorlanmalar daha az olur. • Dayanıklılık artışı • Yorgunluk gecikir. Yaralanma riski azalır. • Kalp-damar hastalığı riskinde azalma, ölüm oranlarında azalma • Gerginlik ve streste azalma

15. Egzersizin faydaları • Kilo kontrolünün sağlanması • Kas ve eklemlere binen yük ve zorlanma derecesi azalır. • Özgüven ve başarı duygusunda gelişme • Sosyalizasyon • Kemik yoğunluğunun korunması veya gelişmesi • Koordinasyon artışı • Denge gelişir ve kasların birlikte aktivasyonu sağlanır.

16. Egzersiz programı İki basit soru: • Hemofili hastasıyım. Ne tür egzersizler yapmam gerekir? • Hemofilili hastalarıma hangi egzersizleri önermeliyim?

17. Egzersiz programı Cevap da basit: • Duruma göre değişir Neden? • Farklı egzersizler farklı amaçlar için verilir. • Her bireyin durumu farklıdır. • Egzersiz, tıbbi değerlendirme önceden iyi yapıldığında, spesifik olarak bireysel hedef ve beceriye göre planlandığında çok iyi sonuçlar verebilir.

18. Egzersiz programı Her birey için doğru egzersiz birçok faktöre bağlıdır!!! • Egzersiz programının hedefi? • Yakın zamanda kanama? • Hedeflenen bir eklem? • Uzun süren bir deformite ve eklem hasarı? • İstirahatta ağrı? • Hareket ile ağrı veya eklemde sürtünme sesi? • Zorlukla yapılan veya ağrılı aktiviteler? (çömelme, diz çökme, merdiven çıkma, sandalyeden kalkma vb.) • Daha önceki egzersiz tecrübesi? • Egzersize ihtiyaç var mı? Yoksa bu durum bir başkasının fikri mi? • Kişi programı anlayabilecek ve uygulayabilecek durumda mı? • Yaralanma olursa koruma amaçlı Faktör mevcut mu?

19. Egzersiz programı • Her bireye uyabilecek bir standart program yok!!! • Yanlış egzersiz • Doğru egzersiz • Yanlış teknik • Yanlış zaman • Yanlış sıklık • Yanlış şiddet } Daha çok hasar!!!

20. Egzersiz programı İdeal egzersiz programı? • Bilgi sahibi ve tecrübeli bir sağlık profesyoneli tarafından hazırlanan, detaylarıyla takip edilen ve gözetim altında yapılan ve geliştirilen programdır.

21. Egzersiz programıDikkat edilmesi gerekenler • Egzersizlere yavaş başlanmalı, kademeli olarak arttırılmalı. • Çok zayıf kaslar veya ağrılı harekete sahip eklemler için  İzometrik egzersizler • Ağrı rehber olmalı!!! • Yeni hissedilen ağrı kassal yorgunluk nedeniyle mi, yoksa yeni bir kanama nedeniyle mi olmaktadır? • Her durum farklı • Kanamadan hemen sonra birkaç tekrarlı egzersiz belki tolere edilebilirken eklem hareket açıklığını geri kazanmak için çok tekrar gerekebilir. • Stabilizör kaslar için düşük yük, çok tekrar gerekir.

22. Egzersiz programıDikkat edilmesi gerekenler • Egzersizler basit  zor • Diğer eklemler de dikkate alınmalı. • Dizi çalıştırırken ayak bileğine hasar verilmemeli. • Fonksiyonel gerekler dikkate alınmalı. • Sandalyeye oturma-kalkmada zorluk yaşayan bir hasta ile koşuda zorluk yaşayan hastanın egzersizleri farklı olacaktır.

23. Egzersiz programıDikkat edilmesi gerekenler • Propriosepsiyon unutulmamalı!! • Kanama ile eklem kapsülündeki gerilmelere bağlı olarak kapsüldeki reseptörler zarar görür. Yeniden yaralanma riski artar. • Normal eklem hareket açıklığı ve kas uzunluğu sağlanmalıdır. • Karşı eklem ve kas değerlendirilmeli veya önceki durumu bilinmeli. • Günlük aktiviteler de önemli!! • Yürüyüş, bisiklet, merdiven inip-çıkma ve hatta kar küreme de faydalıdır.

24. Egzersizler • Diz • Eklem hareket açıklığı

25. Egzersizler • Diz • Kuvvet

26. Egzersizler • Diz • Kuvvet

27. Egzersizler • Propriosepsiyon

28. Egzersizler • Ayak bileği • Eklem hareket açıklığı

29. Egzersizler • Ayak bileği • Kuvvet

30. Egzersizler • Dirsek • Eklem hareket açıklığı

31. Egzersizler • Dirsek • Ön kol rotasyonu

32. Egzersizler • Dirsek • Ekstensiyon

33. Egzersizler • Dirsek • Ekstensiyon

34. Egzersizler • Propriosepsiyon

35. Egzersizler • İliopsoas kası • Fleksibilite

36. Egzersizler • İliopsoas kası • Fleksibilite

37. Egzersizler • İliopsoas kası • Kuvvet

38. Egzersizler • Calf (Alt baldır) • Fleksibilite

39. Egzersizler • Calf (Alt baldır) • Fleksibilite

40. Egzersizler • Hamstring (Uyluk arka yüz) • Fleksibilite

41. Egzersizler • Hamstring (Uyluk arka yüz) • Kuvvet

42. Egzersizler • Ön kol kasları (Fleksörler) • Fleksibilite

43. Egzersizler • Quadriceps (Uyluk ön yüz) • Fleksibilite

44. Egzersizler • Quadriceps (Uyluk ön yüz) • Kuvvet

45. Egzersizler • Quadriceps (Uyluk ön yüz) • Kuvvet

46. Egzersizler

47. Egzersizler

48. Hemofili ve Spor • %100 güvenli bir spor türü yok!!

49. Hemofili ve Spor • Hemofilisi olanların büyük bir çoğunluğu için yapılması tavsiye edilen aktiviteler: • Güvenli (1) • Okçuluk • Golf • Yelken • Yüzme • Yürüyüş • Tai-Chi

50. Hemofili ve Spor • Güvenli <-> Orta Risk (1.5) Bisiklet PilatesAğırlık kaldırma (hafif) Treadmill