Egzersiz ve diyabet

1. Egzersiz ve diyabet Dr. Ayfer Alikaşifoğlu Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Endokrinoloji Ünitesi

2. Egzersizin etkileri Obeziteyi önler İnsülin duyarlılığını artırır İyi kolesterolü artırır Kötü kolesterolü azaltır Kan basıncı değişiklikler Kalp hastalığı riskini azaltır Strese karşı dayanıklılığı artırır ……

3. Egzersiz • Her birey için faydalı • Sağlıklı yaşam için hayatın bir parçası • Yaş grubuna uygun • İsteyerek yapılan • Eğlenceli

4. Egzersiz

5. Diyabetli olmayanlarda egzersizin etkileri

6. Normal koşullarda kan şekeri düzeyi oldukça dar ve sabit sınırlarda tutulur Dışardan alınan besinler Kan şekerinin kullanımını etkileyen mekanizmalar Karaciğerde glikojen yapımı ve yıkılması

7. Vücuttaki enerji depoları • Kas glikojeni • Karaciğerdeki glikojen

8. Erişkin erkek Vücuttaki enerji depoları Çocuklarda glikojen depoları daha az - Kas kütlesi ↓↓ - Vücut ağırlığı ↓↓ Kas glikojeni Karaciğerdeki glikojen 1100 kcal 400-500 kcal

9. Egzersiz yapan kaslar hem glukozu kullanır hem de dolaşımdan glukozu kas içine alırlar. • Bu işlem insülin gerektirir. • Kan glukoz konsantrasyonu düşerken insülin salınımı azalır. • Karaciğerde glukoz yapımı artar.

10. Egzersiz devam ederse insüline karşıt hormonlar artar glukagon, adrenalin noradrenalin büyüme hormonu kortizol Karaciğerde glukoz yapımı artar Trigliseridler serbest yağ asitlerine yıkılır Serbest yağ asitleri kaslarda enerji kaynağı olarak kullanılır

11. Diyabetlilerde egzersizin etkileri

12. Diyabetlilerde egzersiz sırasında insülin seviyesinde kendiliğinden azalma olmadığından alınan insülin miktarının düzenlenmesi gerekir İyi - kötü kontrollü diyabetlilerde egzersizin kan şekeri üzerine etkileri farklı

13. İyi kontrollü diyabetlilerde İnsülin düzeyi yeterlidir Bu grupta kan şekerinde düşme riski fazladır • Kaslar dolaşımdan glukoz almaya devam eder • Karaciğerde glukoz yapımı azalır • Vücut ısısı arttığı için insülin absorbsiyonu artar (Enjeksiyon yeri ve zamanı önemli) Gerekli önlemler alınmazsa • egzersize başlandıktan kısa süre sonra • egzersizden hemen sonra HİPOGLİSEMİ • egzersizden saatler sonra

14. Kötü kontrollü diyabetlilerde İnsülin eksikliği vardır Egzersiz parodoksal olarak kan şekerini artırır • İnsülin eksikliği kasların dolaşımdan glukoz alımını bozar • Stress hormonlarının artışı nedeni ile karaciğerden dolaşıma glukoz geçişi artar • Lipoliz artar, serbest yağ asitlerinden keton oluşumu hızlanır Hiperglisemi ve keton oluşumu

15. Diyabetlilerde egzersizin uzun dönem etkileri • Kan glukoz kontrasyonu değişiklikleri • Kan basıncı değişiklikleri • İyi kolesterolde, kötü kolesterol , • KVH riski  • Oksijen kullanımındaki değişiklikler

16. Aerobik egzersiz Yürüyüş Koşu Bisiklet Dans Egzersiz süresi ve sıklığı Haftada en az 3 defa 30-45 dk Egzersizin öğünlerle-insülin planı ile ilişkisi Egzersizin önceden planlanması veya planlamadan yapılması Egzersiz

17. Genel prensipler • Uygun egzersiz, egzersiz süresi ve egzersizin insülin enjeksiyonu-öğün ilişkisi izleyen doktor ile konuşulmalı 2. Egzersizden önce, egzersiz sırasında ve sonrasında sıvı alımına dikkat edilmeli

18. Genel prensipler 3. Kan şekeri egzersizden önce, egzersiz esnasında ve sonra ölçülmelidir 4. Kullanılan insülin planına göre değişmekle birlikte egzersizin insülin enjeksiyonundan ne kadar sonra yapıldığı önemli 5. Planlanmış egzersizse insülin dozları azaltılmalı 6. Planlanmamış egzersiz yapılıyorsa kan şekeri değerine göre fazladan gıda alımı gerekli

19. İnsülin enjeksiyonu – öğün-egzersiz ilişkisi Yoğun insülin tedavisi alan diyabetli sayısı • Kullanılan kısa ve hızlı etkili insülinin pik saatlerine dikkat etmek önemli • Hızlı etkili insülin kullananlar daha avantajlı * Yemekten 1,5-2 saat sonra egzersiz hipoglisemi riskini azaltır

20. Egzersiz planlı ise Bolus dozu azaltılması Gerekirse bazal dozun azaltılması • Egzersiz plansız ise Egzersizden önce beslenme

21. Aktivite derecesi-süresi ve kan şekerine göre öneriler

22. Egzersiz tipi ve vücut ağırlığına göre alınması gereken ek karbohidrat miktarları

23. İnsülin pompası ve egzersiz

24. Egzersiz sırasında kan şekerini normal aralıkta tutabilmek için insülin pompası kullananlar enjeksiyonla insülin yapanlara göre daha avantajlı Egzersiz esnasında pompa çıkarılabilir Bazal insülin hızı  ve geçici bazal hız ayarlanabilme

25. Pompa kullananlarda egzersiz sırasında yapılması gerekenler • Pompanın çıkarılması: ~ 1saat • Bazal hızın azaltılması Pompadan ayrı kalma süresi uzarsa Hiperglisemi

26. Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar • Egzersiz öğün bolusundan 2 saat sonra yapılıyorsa Bazal doz egzersiz 1 saat önce geçici olarak % 30-50 azaltılmalı Azaltma egzersiz süresini ve sonraki 90 dk’yı içine alacak şekilde olmalı Egzersiz sonrası hipoglisemi riski azalır

27. Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar Egzersiz öğün bolusundan sonraki 1,5 saat içinde yapılıyorsa bolus dozunda değişiklik yapmak gerekir Bolus dozu egzersizin süre ve derecesine göre gereksinim duyulacak karbohidrat miktarını çıkararak hesaplanır • Bilinmesi gerekenler • Kişiye özel KH/insülin oranı • Aktivitenin ne kadar ek KH • ihtiyacı gerektirdiği ÖRNEK: Her 10 gr KH için 1 Ü insülin kullanan bir diyabetli 30 gr KH gerektiren bir aktivite için 3 Ü daha az insüline ihtiyaç duyar

28. Pompa ile egzersiz yapıldığı durumlar Egzersiz öğün bolusundan sonraki 1,5 saat içinde yapılıyorsa Egzersizin süre ve derecesine göre gereksinim duyulacak karbohidrat miktarı bilinmiyorsa Bolus dozu % 50 azaltılır Yakın kan şekeri izlemi gerekir

29. Beden eğitimi Diyabetli çocuk ve gençler diyabetli olmayan yaşıtları ile beden eğitimine katılmalıdırlar Beden eğitiminden önce ~ 15 gr KH Birkaç kez dersten önce-sonra KŞ ölçümleri yapılarak uygun planlama sağlanmalıdır

30. Egzersiz için yapılacak değişiklikler her çocuk için özel Kişisel farklılıklar önemli İlk defa yapılacak aktivitelerde egzersiz esnasında , hemen sonra ve devamında hipoglisemi açısından izlem gerekli