Rozliczenia pieniężne

1. Rozliczenia pieniężne

2. Plan zajęć • Formy rozliczeń • Mechanizm dokonywania rozliczeń • Instrumenty rozliczeń • Bezwarunkowe instrumenty rozliczeń zagranicznych

3. Bankowe rozliczenia pieniężne • Są to operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany.

4. Formy rozliczeń pieniężnych • Gotówkowe rozliczenia pieniężne (wtedy, gdy następuje jednoczesne rozliczenie towary lub usługi i pieniądza) • Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne (wtedy, gdy zapłata następuje po otrzymaniu towaru, albo otrzymanie towaru wyprzedza zapłatę)

5. Gotówkowe rozliczenia pieniężne • Prowadzone przez operację w kasie banku • Przy wykorzystaniu czeków gotówkowych

6. Bezgotówkowe rozliczenia pieniężne • polecenie przelewu, • polecenie zapłaty • bankowe inkaso faktur • akredytywa • czek rozrachunkowy • weksel własny • weksel trasowany • okresowe rozliczenia saldami • rozliczenia planowe • karta płatnicza

7. Polecenie przelewu Żądanie zapłaty i faktura Odbiorca Dostawca Zawiadomienie o dokonaniu przelewu Polecenie przelewu Przelew środków Bank odbiorcy Bank dostawcy

8. Polecenie przelewu Zalety: • Prostota i niewielka pracochłonność dla banku • Szybki obieg rozliczeń Wady: • Ograniczona możliwość oddziaływania dostawcy na odbiorcę, w przypadku, gdy ten nie reguluje terminowo zobowiązań.

9. Polecenie przelewu – rozliczenia planowe • Stosowane wtedy, gdy dostawy mają charakter cykliczny. • Rozliczeń dokonuje się na podstawie planu dostaw. • Ostateczne rozliczenie następuje zgodnie z faktycznymi dostawami. • Połączenie dwóch form rozliczeń: polecenia przelewu i inkasa bankowego

10. Umowa polecenia przelewu powinna zawierać • rodzaj dostaw objętych rozliczeniem, • częstotliwość przelewów, • wysokość kwot • terminy rozliczeń. • dodatkowo może też określać kary umowne za nie wywiązanie się z jej warunków.

11. Polecenie zapłaty • Dyspozycja płatnicza udzielona bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nim rachunek wierzyciela. • Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika. • Forma rozliczeń wygodna dla dostawcy. • Stosuje się wtedy, gdy dostawca jest uprzywilejowany i gdy kontrola dostawy przed dokonaniem zapłaty nie jest konieczna. • Stosowane np. przy opłacie za gaz lub energię elektryczną.

12. Odwołanie polecenia zapłaty • Klient może w każdym czasie wycofać swoją zgodę na polecenie zapłaty • Może też odwołać pojedyncze zlecenie w terminie 30 dni kalendarzowych od daty dokonania obciążenia rachunku bankowego (30 dni na odwołanie pojedynczego zlecenia może być jednak terminem za krótkim, jeśli klient otrzymuje wyciągi raz na miesiąc). W takiej sytuacji - bank ma obowiązek zwrotu klientowi kwoty, na jaką opiewało polecenie zapłaty, wraz z odsetkami naliczonymi od tej kwoty z tytułu oprocentowania rachunku bankowego za okres od dnia obciążenia rachunku. • Jest to ważne nawet w przypadku, gdy konto wierzyciela, na które przekazana została należność - jest puste. Bank wykona wtedy polecenie zapłaty, ale tym samym może pozbawić klienta pieniędzy, które być może należałoby wydać na pilniejsze cele.

13. Kiedy warto uruchomić polecenie przelewu, a kiedy polecenie zapłaty? • Zlecenie przelewów (najlepiej stałe) - gdy comiesięczne rachunki pozostają w tej samej wysokości - czynsz, opłata za Internet, spłata zadłużenia na karcie kredytowej w kwocie minimalnej lub ustalonej. • Zlecenie zapłaty - jeśli wysokość rachunków co miesiąc zmienia się - opłaty za telefon, gaz, elektryczność.

14. Co trzeba wiedzieć, przed wydaniem tych dyspozycji? • Należy sprawdzić koszty - czy nie będą nadmierne. • Trzeba sprawdzić tabelę opłat i prowizji. Są banki, które nie pobierają za nie opłat, ale np. w przypadku, gdy dokonujemy przelewu przez Internet lub telefonicznie. • Większość banków pobiera jednak opłaty za przelewy - jedne z najniższych mają banki internetowe - kilkadziesiąt groszy, kilka złotych, tradycyjne banki - kilka złotych. • Jeśli firma dokonuje wielu przelewów, to koszty powinny być bardzo ważnym kryterium, ponieważ w ciągu roku można na nich sporo zaoszczędzić.

15. Kto odpowiada za niewykonaną lub źle wykonaną dyspozycję polecenia zapłaty lun przelewu? • Bank może ponosić pełną odpowiedzialność odszkodowawczą. • Klient ma obowiązek wykazać, że bank naruszył umowę i na skutek tego klient poniósł określoną szkodę. • Sytuacja komplikuje się, gdy w dyspozycje zaangażowanych było kilka banków. • Wtedy, zgodnie z prawem bankowym każdy z tych banków ponosi solidarna odpowiedzialność wobec posiadacza rachunku. Jeśli bank wykaże, że szkoda nie powstała z jego winy, może zwolnić się z odpowiedzialności.

16. Inkaso bankowe • Polega na złożeniu przez dostawcę polecenia w swoim banku, by pobierał należności od odbiorcy. • Z inkasa korzystają firmy mające zaufanie do swoich partnerów handlowych, oraz gdy nie istnieją obawy, że kupujący odmówi odbioru towaru lub zapłaty za niego. • Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe (faktury, świadectwo pochodzenia, dokumenty transportowe, dokumenty ubezpieczeniowe itd.) i finansowe (weksle).

17. Bankowe inkaso faktur Odbiorca Dostawca Akcept Żądanie zapłaty i przekazanie faktury do inkasa Wezwanie do zapłaty Zawiadomienie o otrzymaniu zapłaty Żądanie zapłaty i faktura Bank odbiorcy Bank dostawcy Przelew środków

18. Bankowe inkaso faktur • Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy po wyrażeniu akceptu (zgody, zezwolenia) przez odbiorcę → inkaso rozliczeń akceptowych • Akcept musi być bezwarunkowy – dłużnik nie może uzależniać akceptu od spłacenia należności lub spełnienia dodatkowych warunków. • Dłużnik może całkowicie odmówić akceptu i nie ma obowiązku podania powodów takiej decyzji.

19. Rodzaje akceptu • Akcept wyraźny – wyrażenie przez dłużnika pisemnej zgody na pokrycie przez bank określonych żądań zapłaty. Dłużnik zastrzega tu sobie prawo indywidualnej decyzji po zbadaniu nadesłanych dokumentów, dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług. Jeśli dłużnik nie wyrazi akceptu, bank zwraca żądanie zapłaty wierzycielowi. • Akcept milczący – wtedy, gdy dłużnik składa pisemną dyspozycję upoważniającą bank do stałego żądania zapłaty ze środków dłużnika zgromadzonych na jego rachunku.

20. Opłaty • Opłata za inkaso dokumentów lub weksla wynosi 0,1-0,2% kwoty transakcji lub weksla, nie mniej niż 60 zł i nie więcej niż 500 zł.

21. Inkaso bankowe Zalety: • Pozwala odbiorcy na sprawdzenie, czy dostarczony towar odpowiada umowie. • Dla płatnika - przed dokonaniem płatności może zobaczyć i ocenić dokumenty będące przedmiotem inkasa i dopiero wtedy dokonać płatności, • Stwarza warunki do przeciwdziałania naruszeniu umów przez dostawcę. • Pozwala mieć pewność, że należności zostaną uregulowane terminowo. • Możliwość regulowania płatności po dostarczeniu towaru na miejsce przeznaczenia - nie wymaga angażowania z góry środków finansowych • korzystanie z inkasa dokumentowego jest bezpieczniejsze niż polecenie wypłaty, a zarazem prostsze i tańsze niż akredytywa Inkaso bankowe często zastępowane jest poleceniem przelewu i zapłaty.

22. Akredytywa Odbiorca Dostawca Zawiadomienie o obciążeniu rachunku akredytywy i faktura Wniosek o otwarcie akredytywy Faktura Zawiadomienie o otwarciu akredytywy Zawiadomienie o dokonanej płatności i faktura Bank odbiorcy Bank dostawcy Polecenie otwarcia akredytywy

23. Akredytywa • Istota rozliczeń polega na pokrywaniu przez bank wierzyciela określonych wierzytelności z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika, przy zachowaniu warunków ustalonych przez dłużnika. • Bank może zwolnić dłużnika z obowiązku wydzielania na ten cel środków , udzielając mu kredytu na otwarcie akredytywy.

24. Wniosek dłużnika o otwarcie akredytywy powinien określać: • dostawcę • bank dostawcy • sposób dokonywania wpłaty • kwotę akredytywy • Dokumenty, które będzie składał dostawca dla uzyskania wypłaty, np. faktury, listy przewozowe, świadectwa rzeczoznawców, itp.

25. Formalności przy akredytywie • Bank otwierający akredytywę wymaga zwykle ustanowienia pod nią pewnych zabezpieczeń w wysokości 100-110% wartości akredytywy. • Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami są: • kaucja na rachunku bankowym zleceniodawcy • gwarancja bankowa • kredyt • weksel, poręczenie • tzw. zabezpieczenia składane, np. kredyt plus kaucja • Zabezpieczenia obowiązują przez określony czas, w zależności od okresu ważności akredytywy i terminu płatności. • Otwarcie akredytywy trwa - w zależności od banku - od 24 godzin do 3 dni.

26. Opłaty przy akredytywie • Opłata za otwarcie akredytywy uzależniona jest przeważnie od jej wartości • Banki pobierają opłaty określone jako procent wartości akredytywy, np. 0,15%, jednak nie mniej niż 100 zł. • Za potwierdzenie akredytywy obcej płaci się około 0,15% - 0,3% jej wartości (min.150 zł) kwartalnie.

27. Rodzaje akredytywy • Budżetowa - polega na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami, • Dla dostawcy (w obrocie krajowym) -polega na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy, • Pieniężna (w obrocie zagranicznym) - polega na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zwanego listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty. Znajduje zastosowanie w międzynarodowych transakcjach handlowych oraz w obsłudze ruchu turystycznego.

28. Akredytywa Zalety: • Zapewnienie dostawcy zapłaty • dla kupującego - pewność, że bank nie zapłaci sprzedającemu dopóki ten nie przedstawi dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy • pewność rzetelnego rozliczenia transakcji • akredytywa minimalizuje wszelkiego typu ryzyka występujące w handlu zagranicznym i umożliwia zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym Wady: • Wysyłka towarów może nastąpić tylko z chwilą otrzymania zawiadomienia o otwarciu akredytywy. Jeżeli w chwili otrzymania zawiadomienia towary nie są gotowe, to akredytywa przeterminuje się. • Wymaga specjalnego zarezerwowania środków na ten cel, więc zamraża kapitał. • Bardzo pracochłonna dla banku.

29. Zamknięcie akredytywy • na polecenie dłużnika • po upływie terminu ważności lub wyczerpania środków pieniężnych

30. Czeki Wręczenie czeku Odbiorca Dostawca Zawiadomienie o realizacji czeku Czek do realizacji Przelew środków Bank odbiorcy Bank dostawcy Przekazanie czeku do realizacji

31. Czek • Pisemne polecenie jego wystawcy skierowane do banku, aby ten wypłacił posiadaczowi czeku odpowiednią sumę pieniędzy. • Przedsiębiorstwo wystawiające czeki musi mieć zarezerwowane środki na rachunku bankowym lub zapewniony kredyt. • Zapewnia terminową zapłatę dostawcy.

32. Czek musi zawierać: • nazwę "czek" w tekście dokumentu • pełną nazwę banku, który ma wypłacić kwotę czekową • bezwarunkowe polecenie wypłaty oznaczonej kwoty pieniężnej • oznaczenie miejsca płatności • miejsce i datę wystawienia czeku • podpis wystawcy

33. Rodzaje czeków • Gotówkowe – upoważniające do podjęcia pewnej sumy gotówki • Rozrachunkowe – przeznaczone do realizacji w formie bezgotówkowej • Podróżne -umożliwiają podjęcie gotówki za granicą, mają zawsze charakter czeków imiennych

34. Czeki rozrachunkowe Mogą mieć postać czeków potwierdzonych lub gwarantowanych: • czek rozrachunkowy potwierdzony - zawiera oświadczenie banku wystawcy, że czek ma pokrycie na rachunku. Potwierdzenie czeku jest ważne tylko 10 dni od daty wystawienia czeku, na ten okres bank blokuje odpowiednie środki na rachunku wystawcy • czek rozrachunkowy gwarantowany - na podstawie umowy między bankiem a wystawcą, czek realizowany jest bez względu na stan rachunku wystawcy. W razie braku pokrycia na rachunku bank automatycznie kredytuje wystawcę czeku do wysokości sumy gwarantowanej

35. Czek gotówkowy a rozrachunkowy • Wystawca lub posiadacz czeku mogą zabronić wypłaty czeku w gotówce, pisząc w poprzek na przedniej stronie czeku zastrzeżenie: "przelać na rachunek" - w ten sposób czek staje się czekiem rozrachunkowym

36. Formalności • Czek powinien być przedstawiony w banku do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia. • Czek wystawiony za granicą jest płatny w ciągu 20 dni jeżeli miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej samej części świata, a jeśli znajdują się w różnych częściach świata - w ciągu 70 dni. • Po upłynięciu terminu ważności czek nie staje się nieważny, bank nadal jest zobowiązany czek zrealizować, jednak wystawca czeku uzyskuje prawo do jego odwołania. • W przypadku zgubienia czeku lub jego kradzieży należy zgłosić ten fakt do banku, który wystawił książeczkę czekową. Bank od tego momentu przejmuje odpowiedzialność za ewentualną realizację tego czeku. Jeżeli zgłosimy ten fakt w innym banku, bank przejmuje odpowiedzialność dopiero po dwóch dniach.

37. Rozliczenia kompensacyjne • Polegają na tym, że znaczna część zobowiązań między przedsiębiorstwami wyrównuje się wzajemnie w określonym czasie i nie obciążą rachunków rozliczeniowych.

38. Karty płatnicze • Umożliwiają wypłatę gotówki i dokonanie zapłaty, czasami też wypłatę gotówki i dokonanie zapłaty z wykorzystaniem przyznanego kredytu.

39. Rodzaje kart płatniczych • Debetowe – upoważniają do dokonywania płatności do wysokości salda • Kredytowe - upoważniają do dokonywania płatności do wysokości salda + przyznany kredyt • Bankomatowe – upoważniają do pobrania gotówki z bankomatu.

40. Tendencje na rynku kart płatniczych w Polsce • wzrost popytu na karty płatnicze ze strony indywidualnych klientów, • duże zmiany w strukturze wydanych przez banki kart, zdecydowanie więcej kart płatniczych niż kart wyłącznie bankomatowych; • w transakcjach zrealizowanych kartami zdecydowanie przeważają karty wydane przez banki z siedzibą w Polsce, co świadczy o o rosnącym popycie na karty płatnicze ze strony klientów krajowych; • dominacja kart debetowych nad wszystkimi wydanymi kartami na rynku • słaba oferta banków w zakresie kart kredytowych - niski udział tego typu kart w rynku, • rozwój infrastruktury technicznej akceptującej karty w postaci bankomatów i urządzeń akceptujących • płatności kartami są niewystarczający i nie zaspokajają potrzeb rynku, • brak na rynku najnowszej generacji kart procesorowych i instrumentów pieniądza • elektronicznego; • w porównaniu do bardziej rozwiniętych rynków w krajach Unii Europejskiej pod wieloma względami rynek polski jest jeszcze słabo rozwinięty.