1 / 44

De spelregels van de democratie Prof. Dr. Stefaan Fiers Centrum voor Politicologie KU Leuven

http://www.angelfire.com/ma/maxcrc/elections.html. De spelregels van de democratie Prof. Dr. Stefaan Fiers Centrum voor Politicologie KU Leuven Vlaams Parlement, 28 februari 2014. Agenda. Inleiding : Democratie en democratie is 2 Grote verscheidenheid aan spelregels

sherri
Download Presentation

De spelregels van de democratie Prof. Dr. Stefaan Fiers Centrum voor Politicologie KU Leuven

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. http://www.angelfire.com/ma/maxcrc/elections.html De spelregels van de democratie Prof. Dr. Stefaan FiersCentrum voor Politicologie KU Leuven Vlaams Parlement, 28 februari 2014

  2. Agenda Inleiding : Democratie en democratie is 2 • Grote verscheidenheid aan spelregels • Functies van kiesstelsels • Categorieën van kiesstelsels • Variaties in kiesstelsels • Kunstmatige vertekeningsmechanismes • Distributie kiesstelsels over de wereld (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  3. Inleiding: Democratie en democratie is 2 (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  4. Democratie en democratie is 2 (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  5. Democratie en democratie is 2 (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  6. 1. Grote verscheidenheid aan spelregels  electorale cyclus Bosnia-Herzegovina (2 j.) vs. Frankrijk (5 j.)  samenstelling van het parlement : één of twee kamers?  samenstelling regering : éénpartij regering of coalitie (# partijen?)  onderwerp van de verkiezingen : parlement – president – deelstaat -gemeenteraad  Timing en initiatiefrecht : vast (BE) – semi vast (NL) – of max termijn (UK<2010)?  Uitslag: Wanneer is de nieuwe EM gekend?  Stemgerechtigden : inclusief of exclusief? (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  7. Verkiezingen zijn de expressie van traditie en een sociologische realiteit (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  8. 2. Functie van kiesstelsels Resulteert in een onbetwiste legitimiteit Geeft stem aan de wil van de bevolking Leidt tot een sterke en stabiele regering Kiest competente vertegenwoordigers Tiririca (Brazilië, campagne, 2010): “Wat een parlementslid doet? Geen idee ! Stem op mij,en ik zal het je weten te vertellen” http://www.youtube.com/watch?v=hVRZk4-JyMU&feature=related (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  9. 3. Categorieën van kiesstelsels Driedeling op basis van “electorale formule” FPTP : First Past the Post (UK, USA) / TRS : Two Round system (FRA) / AV : Alternative Vote (AUS) / BV : Bloc Vote / PBV : Party Bloc Vote / Parallel : Parallelstelsel (JAP) , MMP : Mixed MemberProportional (GER); List PR: List proportionalrepresentation (BE, NL) / STV : Single Transferable Vote (IER) / SNTV : Single Non Transferable Vote / LV : Limited Vote . BC : Borda Count

  10. A. Meerderheidsstelsels Doel : bonus voor sterke partijen  bonus voor regering eg. Mongolië (2000) : MPRP : 52 % stemmen  72 van de 76 zetels eg. Djibouti (2000) : Rassembl. Populaire: 62 % stemmen  alle 65 zetels Twee soorten : A.1 “Plurality systems” : relatieve MH volstaat A.2 “majority systems”: absolute MH vereist (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  11. A.1. Plurality systems • First past the post system (VK, VSA + 45 andere landen) • Conceptie “vertegenwoordiging” : principal –agent theorie • Uninominale districten : 1 kandidaat per partij • ‘the winner takes all’ : extreem disproportioneel • Wie haalt de zetel binnen? • Partij A Partij B Partij C Partij D Partij E • 19 % 20% 20% 20% 21% B. Bloc Vote (15 landen) • idem als FPTP maar meernamig. Kiezers: evenveel stemmen als zetels. Hoogst scorende kandidaten krijgen een zetel . Bij spreiding  iets minder disproportioneel C. Party Bloc Vote (4 landen) • Dus kiezers geven hun enige stem aan partij. • Partij met meeste stemmen haalt alle zetels • Anno 2004: Tsjaad, Kameroen, Djibouti en Singapore. (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  12. First Past The Post : 650 kiesdistrictjes in het VK

  13. Gevolgen van het FPTP system

  14. T. O. V. P R O C S T E M M E N V E R S C H I L Z E T E L S

  15. FPTP systeem Voordelen Nadelen 1. kleinere partijen niet vertegenwoordigd 2. Ongunstig voor minderheden Meest acceptabele kandidaat = allochtoon? UK 2010 : ethnic minority: 26 / 650 3. Ongunstig voor vrouwen 2004 : FPTP: 14,4% vrouwen vs Prop. Systeem: 27,6 % 4. Partijvorming op basis van clan of ethniciteit  explosief 5. Veel ‘verloren stemmen’  legitimiteit ? 6. Ongevoelig voor ‘swings’ in publieke opinie 1. duidelijke keuze tss 2 partijen 2. Leidt tot éénpartij regering. 3.Eenduidige vertaling stembusslag  regering 4. Altijd gebaseerd op relatieve meerderheid van de stemmen. uitz.: hung parliament” 3. Coherente oppositie 4. Bredere ‘volks’partijen 5. Extremistische partijen : moeilijk in parlement 6. De MP = vertegenwoordiger van een geografische regio 7. Strijd tussen individuele MPs 8. Transparant systeem

  16. A.2. Absolutemeerderheidsstelsels A.2.1 Twee Ronden Systeem (Frankrijk) Volwaardige 2de ronde indien niemand 50% + 1 behaalt Wie mag naar 2de ronde ?  Presidentsverkiezingen: ofwel alleen de 2 beste kandidaten  absolute meerderheid  Parlementsverkiezingen : ofwel een aantal kandidaten  relatieve meerderheid A.2.2. Alternative Vote (Australië) = hoe verkrijg je een absolute meerderheid op 1 dag? 1. één ronde 2. Preferentieel systeem : kiezer rangschikt (alle) kandidaten naar voorkeur 3. Indien niemand absolute MH haalt in 1ste telling, dan volgt afvallingskoers waarbij de 2de keuzes van de afgevallen kandidaat worden opgeteld bij de 1ste keuzes van de andere kandidaten, tot één kandidaat absolute MH haalt (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  17. Twee Ronden SysteemVoordelen Nadelen • kiezers krijgen twee kansen. • Bundeling van krachten in tweede ronde : • ‘coalitiebesprekingen’ vóór de 2de ronde • minder ‘vote splitting’ • grote kost • voor organisatie • voor electoraat (spec. het ‘verweesde’ electoraat) • lagere opkomst • erg disproportioneel • blokvorming tussen partijen is niet stabiel • niet bruikbaar in diep verdeelde staten vb. Burgeroorlog Algerije 1992 , op basis van verwachte winst voor FIS in 2de ronde (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  18. B. Proportionele stelsels 2.1 lijst proportionele stelsels Concept “vertegenwoordiging” : microcosmos doel : perfecte spiegel van de stemverrichtingen & samenleving gevolg = altijd meernamige electorale kieskringen , meerder kandidaten per partij vb. Zuid Afrika (2004) : ANC 69,69 % stemmen  69,75 % zetels 2.2. Single Transferable Vote kiesdistricten met meerdere kandidaten rangorde opgeven van zijn meest favoriete kandidaten één van de meest attractieve kiesstelsels beschouwd Ierland sinds 1921, Malta sinds 1947 en 1 keer in Estland (1990) (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  19. Lijstproportionele stelsels Doe zelf de oefening : In een kiesdistrict van 140.000 kiezers, verdeel de 7 te verdelen zetels over 4 partijen, met volgende stemmen aantallen Partij A : 50.000 Partij C : 30.000 Partij B : 20.000 Partij D : 40.000 • Probeer 2 manieren te vinden om deze zetels te verdelen. • Wat is het resultaat van je verdeling? (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  20. Lijstproportioneel stelselverdeling van de zetels • Ofwel : via kiesdeler techniek • Hare : tot. # stemmen/ tot. # zetels • Droop : 1 + tot. aantal geldige stemmen tot. aantal te begeven zetels + 1 • Ofwel via delerreeks • D’Hondt : 1-2-3-4-5-6-... • Imperiali : 1.5-2-3-4-5-6-... • ... (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  21. Delerreeksen : effecten • Delerreeksen bevoor – of benadelen kleine of grote partijen • Afhankelijk van 2 factoren • hoogte van de eerste deler • hoe hoger  voordeel grote partijen • extreem : alle zetels naar 1 partij • dus : hoe hoger 1ste deler  hoe disproportioneler • afstand tussen delers • hoe groter de afstand  voordeel kleinere partijen • dus ook hier : mogelijkheid tot disproportionaliteit Niet uitgesloten om in een proportioneel stelsel alle zetels toe te wijzen aan 1 partij !

  22. Lijst proportioneel stelselVoordelen Nadelen leidt tot coalitieregeringen compromissen & onduidelijk beleid Fragmentatie partijsysteem Kleine partijen krijgen disproportioneel veel macht  vb: Israel, BE: VU ‘87-‘91, NL: D66 ’94-‘02 Extremistische partijen Geen band verkiezingsuitslag & regeringsdeelname. Kiezer = onmachtig om partijen naar huis te sturen Grote invloed van partijhoofdkwartier bij samenstelling lijst • Fair systeem om stemmen om te zetten in zetels • Vertegenwoordiging van kleine partijen • Faciliteert minderheden in parlement( minder spanningen in de staat) • Gunstig voor vrouwen • # ‘verloren stemmen’ = beperkt • Elke stem telt • Grotere continuïteit regering (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  23. C. Gemengde kiesstelsels Mix van elementen van proportionele & meerderheidsstelsels Ratio tussen de twee delen kan variëren Erg in trek op dit ogenblik C.1 Parallele systemen - strikte verdeling tussen de twee delen - Niet per sé 50%-50%, ratio kan sterk verschillen - toewijzing zetels gebeurt onafhankelijk van elkaar vb Rusland tot 2007, Japan (1994), Georgië, C.2 Mixed Member Proportional Systems - Proportioneel element ter correctie van de eerste stemming - is proportioneler dan parallel systeem Vb. Duitsland (° 1949), Nieuw-Zeeland (° 1994), Italië (° 1993) - (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  24. Voor- en nadelen op een rij (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014 Reynolds, Reilly & Ellis (2005), Electoral System Design: The New International IDEA Handbook

  25. 4. Variatie in kiesstelsels District grootte (DM): M = gemiddeld aantal zetels per kieskring M varieert van 1 (UK, F) tot 150 (NL) (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  26. District grootte (*) is eigenlijk twee DM ! DM = 17 voor de Vlaamse vertegenwoordigersDM = 72 voor de vertegenwoordigers van Franstalige partijen (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  27. 4. Variatie in kiesstelsels (vervolg) District grootte (DM): M = gemiddeld aantal zetels per kieskring M varieert van 1 (UK, F) tot 150 (NL) Structuur van de kiesbrief (ballot structure) Ordinaal of categorisch ? (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  28. Categorisch vs ordinaal UK & India: categorisch (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014 Australië : ordinaal

  29. 4. Variatie in kiesstelsels (vervolg) District grootte (DM): M = gemiddeld aantal zetels per kieskring M varieert van 1 (UK, F) tot 150 (NL) Structuur van de kiesbrief (ballot structure) Ordinaal of categorisch ? Voorkeurstemmen mogelijk ? Open – semi open – gesloten lijsten (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  30. Open – semi open - gesloten België : semi - open Finland : open Spanje : gesloten (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  31. Florida 2000 : Belang van duidelijke ballot structuur (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  32. Florida 2000 : Belang van duidelijke ballot structuur (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  33. Florida 2000 : Belang van duidelijke ballot structuur (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  34. 5. Kunstmatige vertekeningsmechanismen Ongebalanceeerde kieskringen: ‘Malapportionment’ Niet steeds negatief : bevoordeling ethnische minderheden ‘creeping malapportionment’ UK : Gemiddeld aantal stemmen per zetel (2010) Bron: Cracknell, R. , e.a. (2010) (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  35. 5. Kunstmatige vertekeningsmechanismen Ongebalanceeerde kieskringen: ‘Malapportionment’ Niet steeds negatief : bevoordeling ethnische minderheden ‘creeping malapportionment’ Gerrymandering 1812 Massachusettsverkiezing Elbridge Gerry Verknippen van kiesdistricten Tullymandering (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  36. Gerrymandering in de praktijk(verkiezingen 2012) North Carolina – 3rd district Pennsylvania – 12th district (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  37. 5. Kunstmatige vertekeningsmechanismen Ongebalanceeerde kieskringen: ‘Malapportionment’ Niet steeds negatief : bevoordeling ethnische minderheden ‘creeping malapportionment’ Gerrymandering Verknippen van kiesdistricten Tullymandering Kiesdrempel Natuurlijke of effectieve kiesdrempel Formele kiesdrempel : van 2% tot 10% Wie sluit je daar mee uit? (bv Turkije 2002 : 46 % van stemmen) Antipartijwetgeving (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  38. 6. Distributie van kiesstelsels over de wereld Aantal landen : 45 18 2 10 0 23 9 81 2 3 0 0 (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

  39. Situatie in 2004 (C) Prof. dr. Stefaan Fiers - KULeuven 2013-2014

  40. Dank u voor uw aandacht Contact : Prof. Dr. Stefaan Fiers Centrum voor Politicologie KU Leuven stefaan.fiers@soc.kuleuven.be Stefaan Fiers & Steven Van Hecke (2013) De spelregels van de democratie. Kiesstelsels en politieke systemen in Europa Brussel: ASP Editions (C) Prof. dr. S. Fiers – KULeuven 2014

More Related