WIKA

1. WIKA Katuturan Katangian Kahalagahan Kasaysayan Teorya Tungkulin Kaantasan

2. KATUTURAN • Ayonkay Henry Gleason: “Angwika ay masistemangbalangkasngsinasalitangtunognaisinaayossaparaangarbitraryo. Angmgatunog ay hinugisan/binigyanngmgamakabuluhangsimbolo (letra) napinagsama-samaupangmakabuongmgasalitanagamitsapagpapahayag.”

3. Ayonkay Webster (1974, pahina 536) “Angwika ay isangsistemangkomunikasyonsapagitanngmgataosapamamagitanngmgapasulat o pasalingsimbulo.” • Ayonkay Archibald A. Hill “Angwikaangpangunahin at pinakaelaboreytnaanyongsimbolikongpantao.”

4. Angwika ay isangbahagingpakikipagtalastasan.Kalipunanitongmgasimbolo, tunog, at mgakaugnaynabatasupangmaipahayagangnaissabihinngkaisipan. • DagdagnamanninaMangahis et al (2005): “Angwika ay may mahalagangpapelnaginagampanansapakikipagtalastasan. Ito angmidyumnaginagamitsamaayosnapaghatid at pagtanggapngmensahenasusisapagkakaunawaan.”

5. WikamulasawikangMalay. • Sa Kastilaangisa pang katawagansawika: angsalitanglengguwahe. • Nagmulaangsalitanglengguwahe o lengwahesasalitanglinguangLatin, nanangangahulugang "dila".

6. LINGUA FRANCA Pagkakaroonngwikangmag-uugnaysadalawa o higit pang tao o grupongtaona may kanya-kanyangsarilingwika. Angmalinawnahalimbawanito ay angwikang Ingles nangayo’ytinuturingnalingua francangmundo.

7. TEORYA NA PINAGMULAN NG WIKA

8. TORE NG BABEL • Teoryangnahalawmulasa Banal naKasulatan. • Nagkaroonngpanahon kung saanangwika ay iisalamang. Napag-isipangmagtayongisang tore upanghindinamagkawatak-watak at nangmahigitanangPanginoon. • Nang malamanitongPanginoon, bumababaSiya at sinirang tore. • Nang nawasaknaang tore, nagkawatak-wataknaangtaodahiliba-ibanaangwikangkanilangbinibigkaskayanagkanya-kanyanasila at kumalatsamundo.

9. TEORYANG BOW -WOW • Ginagayanilaangtunognanililikhangmgahayopgayangtaholngaso, tilaokngmanok at huningibon. • Ginagayanamandawngtaoangtunogngkalikasan at paligidgayangpagtunogngkampana, patakngulan at langitngitngkawayan.

10. TEORYANG YOO HE YO • Pwersangpisikal • Nakakalikhangtunogsatuwingnagpapakitangpwersa

11. TEORYANG POOH -POOH • Nakalilikhangtunogsanhingbugsongdamdamin. • Gamitangbibig, napabubulalasangmgatunogngpagdaingnadalangtakot, lungkot, galit, saya at paglalaannglakas.

12. TEORYANG TA -TA • SalitangPransesnanangangahulugangpaalam. • Ginagayangdilaanggalaw o kumpasngkamayngtaonakanyangginagawasabawatpartikularnaokasyontuladngpagkumpasngkamayngpababa at pataastuwingnagpapaalam.

13. TEORYANG DING DONG • May sarilingtunognakumakatawansalahatngbagaysakapaligiran. • Halimbawa: tsug- tsugngtren, tik- takngorasan

14. TEORYANG TA – RA – RA –BOOM DE -AY • Angwikangtao ay nag –ugatsamgatunognakanilangnilikhasamgaritwal . • Halimbawa: pagsayaw, pagsigaw at incantation o mgabulongnaginagawatuwingmakikidigma, pagtatanim at iba pa.

15. MAKABAGONG TEORYA

16. TeoryangMama • Nagmulaangwikasamgapinakamadadalingpantigngpinakamahahalagangbagay. • Pansininnganamanangmgabata. Sa una’ y hindiniyamasasabiangsalitangmotherngunitdahilangunangpantigngnasabingsalitaangpinakamahalagadiumano, unaniyangnasasabiangmamabilangpanumbassasalitangmother.

17. TeoryangSing-song • IminungkahinglinggwistangsiJespersonnaangwika ay nagmulasapaglalaro, pagtawa, pagbulongsasarili, panliligaw at iba pang mgabulalas-emosyunal. • Iminungkahi pa niyanataliwassaiba pang teorya, angmgaunangsalita ay sadyangmahahaba at musikal, at hindimaiiklingbulalasnapinaniniwalaanngmarami.

18. TeoryangHey you! • IminungkahinglinggwistangsiRevesznabungang interpersonal nakontakngtaosakanyangkapwataoangwika. • AyonkayRevesz, nagmulaangwikasamgatunognanagbabadyangpagkakakilanlan (Ako!) at pagkakabilang (Tayo!). Napapabulalas din tayobilangpagbabadyangtakot, galit o sakit (Saklolo!). Tinatawag din itongteoryangkontak.

19. TeoryangCoo Coo • Angwika ay nagmulasamgatunognanalilikhangmgasanggol. • Angmgatunogdawnaitoangginayangmgamatatandabilangpagpapangalansamgabagay-bagaysapaligid, taliwassapaniniwalangmaraminaangmgabataangnanggagayangtunogngmgamatatanda.

20. TeoryangBabble Lucky • Angwika raw ay nagmulasamgawalangkahulugangbulalasngtao. • Sa pagbubulalasngtao, sinuwertelamangdawsiyanangangmgahindisinasadya at walangkabuluhangtunognakanyangnalikha ay naiugnaysamgabagay-bagaysapaligidnakalaunan ay nagingpangalanngmgaiyon.

21. TeoryangHocus Pocus • AyonkayBoeree (2003), maaaringangpinanggalinganngwika ay tuladngpinanggalinganngmgamahikal o relihiyosongaspetongpamumuhayngatingmganinuno. • Maaari raw kasingnoo’ytinatawagngmgaunangtaoangmgahayopsapamamagitanngmgamahikalnatunognakalaunan ay nagingpangalanngbawathayop.

22. TeoryangEureka! • Sadyanginimbentoangwikaayonsateoryangito. • Maaari raw naangatingmganinuno ay may ideyangpagtatakdangmgaarbitraryongtunogupangipakahulugansamgatiyaknabagay. • Nang angmgaideyangiyon ay nalikha, mabilisnaiyongkumalatsaiba pang tao at nagingkalakaransapagpapangalanngmgabagay-bagay (Boeree, 2003)

23. TeoryangYum Yum • Katuladngteoryangta-ta, pinag-uugnayngteoryangitoangtunog at kilos ngpangangatawan. • Katulad halos ngteoryangta-taangpaliwanagngmga proponent ngteoryangitosapinagmulanngwika.

24. KASAYSAYAN NG WIKANGPAMBANSA

25. TAGALOG • Oktubre 27, 1936 – PaglikhaSurianngWikangPambansanaanglayuningmakapgpaunlad at makapgpatibayngisangwikangpanlahatnabataysaisangwikangumiiral. • Enero 12,1937 – HinirangniPangulong Manuel L. Quezon angmgakagawadnabubuongSuriangWikangPambansa. • Disyembre 30,1937 – KautusangTagapagpaganapBlg. 134 ipinahayagngPangulong Quezon angWikangPambansangPilipinasnabataysa TAGALOG.

26. Hunyo 18,1937 – PagbibigayngmgadahilansapagpahayagnaangTagalogangWikangPambansa: • Tagalogangwikangpambansasadahilngito’ynahahawigsamaramingwikainngbansa. • Angbilangngmgasalitangwikangbanyaga ay matatagpuan din salahat halos natalatinigannginangwikainsaPilipinas. • MayamanangTagalogsapagkatsapamamagitanngpaglalapi at pagtatambal ay dumaramiangmgasalita. • Napakadalipag –aralanngTagalog.

27. Setyembre 23,1955 – NilagdaanniPangulong Ramon Magsaysay angProklama Blg.186. IpinahayagnaangpagdiriwangngLinggongWikangPambansataun –taonsimulaika - 13 hanggangika -19 ngAgosto. Napakaloobsapanahongsaklawangpagdiriwangngkaarawanni Quezon (Agosto 19).

28. PILIPINO • Agosto 13, 1959 – PinalabasngKalihim Jose E. Romero ngKagawaranngEdukasyon. Tinutukoynitona nag WikangPambansaangsalitang Pilipino. • Octubre 24,1967 - NilagdaniPanglung Marcos ngisangkautusannaang Pilipino anggagamitinngmgaopisina at mgagusalingpamahalaan.

29. FILIPINO • Pebrero 2,1987 – PinagtibayngBagongKostitusyonngPilipinassaArtikulo XIV, seksyon 6 -9 nanagsasaadnaangWikangPambansangPilipinas ay Filipino.

30. TUNGKULIN NG WIKA

31. Ayonkay Michael A.K. Halliday Pang – Interaksyunal • Pakikipagtalakayan • Pakikipagbiruan • Pakikipagtalo • Pagsasalaysay • Liham - pangkaibigan

32. Pang - Instrumental • Tumutugonsamgapangangailangan • Paggawanglihampangangalakal • Pakikiusap • Pag -uutos Halimbawa: Patalastassaisangprodukto

33. Regulatori • Pagkontrolsaugali o asalngisangtao. • Pagbibigayngdireksyon, paalala o babala Halimbawa: • Pagbibigaynginstruksyonsamgaartistanggumaganapsa drama.

34. Personal Sarilingkuru-kuro Nakakapagpahayagngsarilingdamdamin Halimbawa: Pagsulatngtalaarawan at journal Pormal o Di –Pormalnatalakayan

35. Imajinativ • Malikhaingguni-guni • Nakakapagpahayagngimahinasyonsamalikhaingparaan Halimbawa: • Tula • Maiklingkuwento • Dula • Nobela • Sanaysay

36. Heuristik • Paghahanapngimpormasyon Halimbawa: • Pag-iinterbyu • Pakikinigsaradyo • Panoodsatelebisyon • Pagbabasa

37. Informativ • Nagbibigayngmgaimpormasyon o datos Halimbawa: • Pamanahongpapel • Tesis • Panayam • Pagtuturo

38. KAANTASAN NG WIKA PORMAL IMPORMAL

39. A. PORMAL • Ito angmgasalitangistandarddahilkinikilala, tinatanggap at ginagamitnghigitnanakakaramilalonangmganakapag – aralngwika.

40. 1. PAMBANSA • Angmgasalitangkaraniwangginagamitsamgaaklatpangwika/ pambalarilasalahatngmgapaaralan. • Ito rinangwikangkadalasangginagamitngpamahalaan at itinuturosamgapaaralan. • Halimbawa: Asawa, Anak, Tahanan

41. 2. Pampanitikan o Panretorika • Ito namanangmgasalitangginagamitngmgamanunulatsakanilangmgaakdangpampanitikan. • Ito angmgasalitangkaraniwangmatatayog, malalim, makukulay at masining. • Halimbawa: KahatisabuhayBungangpag-ibigPusodngpagmamahalan

42. B. IMPORMAL • Ito ay antasngwikanakaraniwan, palasak, pang araw-araw, madalasgamitinsapakikipag-usap at pakikipagtalastasan

43. 1. Lalawiganin • Ginagamititosamgapartikularnapook o lalawiganlamang. • Makikilalarinitosapagkakaroonngkakaibangtono o angtintawagngmaraminapunto. • Halimbawa: Papanaw ka na ? (Aalis ka na?)Nakain ka na? (Kumain ka na?)Buang! (Baliw!)

44. 2. Kolokyal • Ito’ymga pang – araw –arawnasaitanaginagamitsamgapagkakataonginpormal. • Maaring may kagaspanganngkauntiangsalitangunitmaaririnitongrefinadoayonsa kung sinoangnagsasalita. • Angpagpaaiklingisa, dalawa o higit pang salitalalonasapasalitangkomunikasyon ay mauuririnsaantasnito.

45. Halimbawa: • Nasan, • pa`no, • sa’kin, • Kelan • Meron ka bang dala?

46. 3. Balbal • Ito angtintawagsa Ingles naslang. • Nagkakaroonngsariling codes, mababaangantasnaito; ikalawasaantasbulgar. Halimbawa: Chicks (dalagangbata pa) Orange (beinte pesos)Pinoy (Pilipino)

47. Karaniwangparaanngpagbuongsalitangbalbal: • Paghangosamgasalitangkatutubo Halimbawa:  Gurang (matanda)Bayot (bakla)Barat (kuripot) 2. Panghihiramsamgawikangbanyaga Halimbawa:  Epek (effect)Futbol (naalis, natalsik)Tong (wheels)