ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI 2008 - 2012 EYLEM PLANI

1. ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI2008 - 2012 EYLEM PLANI Uzm. Dr. Turan BUZGAN Sağlık Bakanlığı Müsteşar Yrd.

2. Tütün Kullanımı • Tütün kullanımı, önemli ve önlenebilir bir halk sağlığı sorunudur. • Dünya genelinde yılda5 milyon kişi tütün kullanımı dolayısıyla ortaya çıkan hastalıklardan kaybedilmektedir. Ülkemizdeki tüm ölümlerin %23’ü tütüne bağlı hastalıklar sebebiyle olmaktadır (100 000 kişi/yıl). • Dünyada 15 yaş üzeri nüfusta 1.2 milyar kişi tütün kullanmaktadır (her üç erişkinden biri). Ülkemizde tütün kullanımı bu oranın üzerindedir.

4. Türkiye

5. Türkiye

6. Dünyada sigara tüketimi (5,4 trilyon adet/yıl)

7. 18 YAŞ ve ÜZERİNDE TÜTÜN KULLANIM ORANLARI (TÜRKİYE) Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması

8. Tütün Kullanımı • Sigaranın ülkemiz insanlarına getirdiği mali yük yılda yaklaşık 23.5 milyar YTL’dir (~20 milyar USD). • Kişi başı sigara harcamamız yılda ~280 USD, • Kişi başına yıllık kamu sağlık harcamamız 418 USD, kişi başına total sağlık harcamamız 586 USD’dir (2005 yılı için, Kaynak: OECD 2007 raporu).

9. TÜRKİYEDE TÜTÜN KULLANIMI (BİN TON) Türkiye’de yabancı sigara fabrikalarının kurulması Amerikan Sigaralarının İthalatı ve Satışı 4207 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesi Kaynak: Tekel ve TAPDK, 2006 Verileri

10. Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (Sağlık Bakanlığı Ulusal Hst. Yükü Çalışması, 2004) Disability Adjusted Life Year (Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD ) 931.909

11. SİGARA FİYATLARI € 8 € 7,5 € 6,5 € 4,5 € 1,5 € 5 € 4 € 1,5 - 2 € 3 € 2,8

12. SİGARA VERGİ ORANLARI % 76,10 % 77,79 % 77,69 % 76,08 % 75,01 % 80,39 % 24,4 % 75.16 % 73,5 % 78,08 % 73.5

13. FİYAT ARTIŞI-TÜKETİM İLİŞKİSİ Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

14. TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ • Tütün mücadelesi ile ilgili ilk uluslararası anlaşma olan Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi: • 21 Mayıs 2003 tarihinde DSÖ 56. Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilmiş, • Sözleşme, ülkemiz adına 28 Nisan 2004 tarihinde Sağlık Bakanımız Sn. Prof. Dr. Recep AKDAĞ tarafından imzalanmış, • TBMM onayından sonra da Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

15. Ulusal Tütün Kontrol Programı Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’ninimzalanmasının akabinde,Sağlık Bakanlığı koordinatörlüğünde yapılan çalışmalarla 2006 - 2010 yıllarını kapsayacak şekilde bir ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI hazırlanmıştır.

16. T.C.Resmî Gazete 7 Ekim 2006 Cumartesi, Sayı : 26312BAŞBAKANLIK GENELGESİ2006/29 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI

17. Ulusal Tütün Kontrol Programı Amaç 2010 yılına kadar ülkemizde: • 15 yaş üzerinde sigara içmeyenlerin oranını %80'in üzerine çıkarmak, • 15 yaş altında ise %100'e yakın olmasını sağlamaktır.

18. Ulusal Tütün Kontrol Programı İlgili Bakanlıklar, Akademisyenler ve Sivil Toplum Örgütlerinden 130 katılımcının işbirliği ile hazırlanan Ulusal Tütün Kontrol Programı’nda; • Hedefler, • Stratejiler ve • Faaliyetler ortaya konmuştur.

19. Ulusal Tütün Kontrol Programı A. Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim A.2. Sigarayı Bırakma A.3. Fiyat ve Vergilendirme A.4. Çevresel Tütün Dumanına Maruziyet (Pasif İçicilik) A.5. Reklâm, Promosyon ve Sponsorluk A.6. Ürün Kontrolü ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi B. Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler B.1. Yasadışı Ticaret B.2. Gençlerin Ulaşabilirliği B.3. Tütün Üretimi ve Alternatif Politikalar C. Tütün kullanımı ve Ulusal Tütün Kontrol Programının izlenmesi, değerlendirmesi ve raporlanması

20. Ulusal Tütün Kontrol Programı Ulusal Tütün Kontrol Programı ile ortaya konan esaslar çerçevesinde; Yapılacak aktivitelerin ayrıntılı takviminin ve Sorumluluğu üstlenecek kurumların belirlenmesi amacıyla Ulusal Tütün Kontrol Programı 2008-2012 Eylem Planı hazırlanmıştır.

21. 2008-2012 Eylem Planı A.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim (Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Devlet Bakanlığı, YÖK, Tütün, Tütün Mamülleri ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu -TAPDK, RTÜK) Amaç: Ulusal Tütün Kontrol Programının kabulünü ve uygulanmasını her düzeyde kolaylaştırmak için tütün ve tütün ürünlerinin sağlık, sosyal durum ve ekonomik bakımdan zararları konusunda halkı bilgilendirmek, eğitmek ve bilinçlendirmek. Hedef: 2012 yılına kadar toplumun %90’ında sigara karşıtı bir tutum oluşturmak.

22. 2008-2012 Eylem PlanıA.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim Stratejiler: • Tütün mamulleri kullanımının itibar düşürücü olumsuz bir davranış olduğu mesajını topluma vermek, • Medyanın ve model kişilerin bilinçlendirme çalışmalarına aktif olarak katılımını sağlamak,

23. 2008-2012 Eylem PlanıA.1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim Stratejiler: • Toplumda rol modeli veya önemli etkisi olduğu bilinen meslek grupları başta olmak üzere tüm hedef gruplara yönelik geniş tabanlı eğitim materyalleri geliştirmek, • Tütün endüstrisinin uygulamaları ile ilgili bilgileri toplumun paylaşımına açmak.

24. 2008-2012 Eylem Planı A.2. Sigarayı bırakma (Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, YÖK) Amaç: Sigaranın bırakılmasını yaygınlaştırmak, tütün bağımlılığının tedavisinde ve tekrar başlamanın önlenmesinde başarı oranını yükseltmek.

25. 2008-2012 Eylem Planı A.2. Sigarayı bırakma Stratejiler: • Sağlık personelinin eğitiminde, bu konunun da yer almasını sağlamak, • Birinci basamak dâhil tüm klinik karşılaşmalarda müdahale yapılmasını sağlamak,

26. 2008-2012 Eylem Planı A.2. Sigarayı bırakma Stratejiler: • Sigarayı bırakmak isteyenlere destek sağlayacak örgütlenmeyi sağlamak, • Düzenli aralarla, toplumun geneline ve özel gruplara (Sağlık personeli, öğretmenler, din adamları) yönelik kitlesel bırakma kampanyaları düzenlemek,

27. 2008-2012 Eylem Planı A.2. Sigarayı bırakma Stratejiler: • Nikotin bağımlılığı tedavisinde kullanılan etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış tedavilere kolay ulaşılmasını sağlamak, • Bilimsel kanıta dayalı olmayan sigara bırakma yöntemlerinin sunumunu engellemek.

28. 2008-2012 Eylem Planı A.3. Fiyat ve Vergilendirme (Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Gümrük Müsteşarlığı) Amaç: Tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünü “yasa dışı ticareti özendirmeyecek oranda” artırarak tütün ürünlerinin fiyatını arttırmak ve bu yolla tütün ürünlerine olan talebi azaltmak. Hedef: Sigara vergi yükünün 2010 yılına kadar % 80’in üzerine çıkarmak.

29. 2008-2012 Eylem Planı A.3. Fiyat ve Vergilendirme Stratejiler: • Özel Tüketim Vergisini hem oran hem de maktu olarak (paket başına) arttırmak, • Yapılacak vergi düzenlemelerini vergi gelir kaybına yol açmayacak ve yasadışı ticareti özendirmeyecek şekilde hazırlamak, • Yurt içine girişte gümrüksüz satış mağazalarından tütün mamullerinin vergisiz satışına sınırlama getirmek.

30. 2008-2012 Eylem Planı A.4. Çevresel Tütün Dumanına Maruziyet (Pasif Etkilenim)(SB, MEB, ÇSGB, İB) Amaç: Pasif etkilenme nedeniyle risk altında olan kişilerin ve toplumun sağlığını koruma altına almak.

31. 2008-2012 Eylem Planı A.4. Çevresel Tütün Dumanına Maruziyet (Pasif Etkilenim) Hedefler: 2012 yılına kadar; • “Pasif etkilenimin aktif içicilik kadar sağlığa zararlı” olduğu bilgisini toplum geneline yaymak, • Gebelerin, çocukların, ergenlerin ve diğer risk gruplarının pasif etkilenmelerini anlamlı ölçüde azaltmak, 3. Kamuya açık alanlar ve işyerlerinde tütün mamulü tüketimini tamamen engellemek.

32. 2008-2012 Eylem Planı A.4. Çevresel Tütün Dumanına Maruziyet (Pasif Etkilenim) Stratejiler: • Eğitim ve sağlık kurumları başta olmak üzere tüm kurumlarda kademeli olarak pasif içicilikle ilgili hizmet içi eğitimler yapmak, • Sigara dumanına maruziyetin sağlık riskleri konusunda halkı bilinçlendirmek, • Birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran kişilerin pasif etkilenmesini de sorgulamak ve tüm başvuranlara korunmanın önemini ve metotlarını anlatmak,

33. 2008-2012 Eylem Planı A.4. Çevresel Tütün Dumanına Maruziyet (Pasif Etkilenim) Stratejiler: • İş yerlerinde, eğitim-öğretim kurumlarında, sağlık kuruluşlarında, toplu taşıma araçları ve bekleme salonlarında, kültür ve sanat hizmeti veren yerler, lokanta, bar, kuaför, alışveriş merkezleri ve spor salonlarında, okul ve sağlık kuruluşlarının ise bahçelerinde dahi pasif etkilenimin tümüyle engellenmesi için yasal düzenlemelerin yapılması için çalışmak.

34. 2008-2012 Eylem Planı A.5. Reklam,Promosyon ve Sponsorluk (Sağlık Bakanlığı,Sanayi ve Ticaret Bakanlığı-Reklam Kurulu, RTÜK, DSÖ Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu) Amaç: Tütün mamulleri ile ilgili her türlü reklam, promosyon ve sponsorluk faaliyetlerini önlemek.

35. 2008-2012 Eylem Planı A.5. Reklam,Promosyon ve Sponsorluk Hedefler: • 2008 yılı sonuna kadar, sigara ve diğer tütün mamullerinin marka ve firma reklamına aracı olacak her türlü reklam, sponsorluk ve promosyon ihlallerini sıfıra indirmek, • 2008 yılı sonuna kadar idari ve adli yaptırımları etkili, adil ve caydırıcı hale getirmek.

36. 2008-2012 Eylem Planı A.6. Ürün kontrolü ve tüketicinin bilinçlendirilmesi(Tütün, Tütün Ürünleri ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu, Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı) Amaç: Sigara dumanında ve diğer tütün ürünlerinde bulunan kanserojen maddeleri, katkı maddelerini ve zehirli bileşenleri bilimsel olarak değerlendirmek, ürün standartlarına ilişkin düzenlemeleri yapmak.

37. 2008-2012 Eylem Planı A.6. Ürün kontrolü ve tüketicinin bilinçlendirilmesi Hedefler:2008 yılından itibaren; • Tütün ve tütün mamullerinin içeriği, emisyonlarının değerlendirilmesi ve ölçülmesi için ulusal ve uluslar arası standart ve düzenlemeler doğrultusunda akredite laboratuar kurmak, • Mamullerin içeriği ile ilgili toplumu bilgilendirmek.

38. 2008-2012 Eylem Planı B.1. Yasa Dışı Ticaretin Önlenmesi (İçişleri Bakanlığı, TAPDK, Gümrük Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı) Hedefler: • 2010 yılı sonuna kadar Türkiye’de yasadışı ticaretin boyutunu kanıta dayalı yöntemlerle saptamak, • 2012 yılına kadar tespit edilen yasadışı ticareti ortadan kaldırmak.

39. 2008-2012 Eylem Planı B.2. Gençlerin Ulaşabilirliği (Sağlık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, TAPDK, Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi, Belediyeler,) Amaç:18 yaş altındaki bireylerin tütün mamullerine ulaşmasını engellemek. Hedef: 2012 yılına kadar 15 yaş altı gençler arasında sigara içme oranını sıfıra, 15-24 yaş grubunda mevcut durumun (%26) yarısına indirmek.

40. 2008-2012 Eylem Planı B.3. Tütün üretimi ve alternatif politikalar (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, TAPDK) Amaç:Tütün üretimini kontrol etmek, izlemek, tütüne alternatif tarım ürünleri ve ekonomik faaliyetleri belirlemek, tütün üreticiliğinden alternatif ürünlere geçen üreticilere ekonomik varlıklarını sürdürebilecekleri destekler sağlamak.

41. 2008-2012 Eylem Planı B.3. Tütün üretimi ve alternatif politikalar Hedef: 2012 yılına kadar tütün üretiminden vazgeçen veya vazgeçirilen üreticiler ile sektörden uzaklaşmak durumunda kalan tütün işçilerinin alternatif ürünlere ve ekonomik faaliyetlere geçişlerini tamamlamak, sürdürülebilir alternatif geçim yollarının geliştirilmesini sağlamak.

42. 2008-2012 Eylem Planı C. Tütün Kullanımı ve Ulusal Tütün Kontrol Programının İzlenmesi, Değerlendirmesi ve Raporlanması(Sağlık Bakanlığı) Amaç:Ulusal tütün kontrol programının süreç ve çıktılarının izlemek, değerlendirmek ve raporlanması için model oluşturmak. Hedefler: 2008 yılında Ulusal Tütün Kontrol Programının izlenmesi, değerlendirilmesi ve raporlanması için ulusal bir veri sistemi kurmak,

43. Politik kararlılık ve 4207 sayılı kanunda yapılacak değişiklikler tütün mücadelesinde en önemli destekçimiz olacaktır. 12 Aralık 2007 - Ankara