Hoofdstuk III. - De Cheque

1. Hoofdstuk III. - De Cheque • Inleiding • Notie: opdracht gegeven door Trekker aan Betrokkene-bank om bedrag te betalen aan Houder • Betaalbaar op zicht • Betrokkene is steeds Bank (‘kredietinstelling’) • Order- of toonderpapier • Juridisch kader: Chequewet 1 maart 1961 • Omzetting Verdragen Genève 1931 • ‘Bis’-artikelen: Belgische toevoegingen

3. De Cheque - Schema (1) Regres TREKKER HOUDER Valutaverhouding Dekkingsverhouding/ Fonds Cheque-overeenkomst Aanbieding ter betaling (op zicht) BETROKKENE BANK

4. § 2. De cheque bij de uitgifte • Essentiële vormvereisten (art. 1 Ch.W.) • Geschrift • Principe: standaardformulier • Maar: geldig op elk papier: cf. “casinocheque” • Chequeclausule • Formele vermelding : ‘cheque’ • Zoniet: eventueel herkwalificatie • Betaalopdracht • Vloeit voort uit Cheque-overeenkomst tussen T en B • Verplichting Bank tot betaling: volgt enkel uit overeenkomst • Opdracht is onvoorwaardelijk • Opdracht slaat op geldsom

5. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Opdracht gegeven door Trekker • Identificatie + handtekening Trekker • Gevolg: Trekker = regresschuldenaar • Opdracht aan Betrokkene • Is steeds een kredietinstelling (cf. Betaalfunctie) • Betrokkene kan ook trekker zijn (“bankcheque”) • Begunstigde van de cheque: nemer • Aan order/niet aan order • Aan toonder • Plaats van betaling • Indien niet aangeduid: hoofdkantoor van betrokkene

6. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Dagtekening Trekker • Belang: • korte aanbiedingstermijn (8 dagen) • Verplichte fondsbezorging vanaf trekking • Antidatering cheque: • Aanbieding vanaf antidatering tot 8 dagen na werkelijke datum • Postdatering cheque • Aanbieding mogelijk vanaf uitgifte tot 8 dagen na postdatering (cf. art. 28 Ch.W.)

7. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Analyse van de rechtsbetrekkingen • Tussen Trekker en Betrokkene: cheque-overeenkomst • Fondsbezorging • Herroepbaarheid van de betalingsopdracht • Betaalplicht van Betrokkene • Tussen Trekker en Houder • Trekker = regresschuldenaar • Overdracht door endossement/afgifte

8. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Tussen Houder en Betrokkene • Geen betaalplicht van Betrokkene • Betalingsbevorderende mechanismen • Visum • Certificatie • Chequegarantie

9. § 2. De cheque bij de uitgifte … • 1. Verhouding Trekker-Betrokkene: de cheque-overeenkomst • Machtiging aan Trekker om cheques uit te schrijven • Machtiging aan Betrokkene om bij bevrijdende betaling rekening van Trekker te debiteren • Beïnvloeding Chequewet: o.m. verbod van acceptatie; verplichte fondsbezorging • Verbod van Acceptatie door Betrokkene (art. 4 Ch.W.) • Sanctie: niet-geschreven • Maar: chequegarantie ?

10. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Fondsbezorging • Fonds = schuldvordering Trekker op Betrokkene • Dadelijk opeisbare vordering • O.m. - zichtrekening, • kredietlijn, • kasfaciliteit • Beschikbaarheid: gedurende volledige aanbiedingtermijn • Effectieve beschikbaarheid vereist: inschrijving in rekening (≠ valutadatum) • Belang bij postdatering cheque

11. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Sancties • Strafrechtelijk: art. 61 Ch.W.: • ‘Wetens en willens’ • Effectieve uitgifte van cheque, geen aanbieding ter betaling • Civielrechtelijk: • Cheque is geldig -> fondsbezorging is geen geldigheidsvereiste cheque • Burgerlijke partijstelling -> Causaal verband ! • Terugname fonds na aanbiedingstermijn: regres blijft mogelijk (cf. Art. 40, lid 2 Ch.W.) • Vordering tegen trekker mogelijk na verjaring cheque indien geen fondsbezorging (art. 52bis Ch.W.)

12. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Geen herroeping van de betaalopdracht • Herroeping = wijziging van voorheen gegeven betaalopdracht (<-> Verzet tegen betaling) • Geen einde aan opdracht door overlijden Trekker, wel door faillissement Trekker • Art. 32 Ch.W.: herroeping bindt Betrokkene slechts na aanbiedingstermijn • Maar: Betrokkene mag ermee rekening houden • Situatie Trekker ? • Blijft regresschuldenaar t.o.v. Houder • Herroeping met bedrieglijk opzet = misdrijf (61, 4°)

13. § 2. De cheque bij de uitgifte … • Rechtstoestand van Betrokkene: • Betrokkene = ‘passieve’ chequepartij: geen chequerechtelijke verbintenis • Eventueel: buitenchequerechtelijke verbintenis • T.o.v. Trekker: Betrokkene heeft betaalplicht o.g.v. cheque-overeenkomst • Coëxistentie van aansprakelijkheid ? • Betrokkene = kantoor van op cheque aangeduide bank • Ander bijkantoor/Agentschap: geen Betrokkene • Belang: endossement à Betrokkene = kwijting

14. § 2. De cheque bij de uitgifte … • 2. Verhouding Trekker-Betrokkene: overdracht en regresschuld • Circulatie van de cheque • Endossement • Afgifte (toondercheque) • Gemeenrechtelijke overdracht (art. 1690 B.W.) • Link met onderliggende verhouding: • Abstractie • Cheque = betaalmiddel, geen betaling • Trekker = regresschuldenaar

15. § 2. De cheque bij de uitgifte … • 3. Verhouding Houder-Betrokkene • Geen chequerechtelijke band • Betalingsplicht Betrokkene geldt enkel t.o.v. Trekker • Houder heeft geen rechtstreeks verhaal op fonds • Maar: wel voorrecht bij insolventie van Trekker • Betalingsbeveiligende technieken ? • Visum = bevestiging aanwezigheid van fonds op ogenblik van verklaring • Certificatie = blokkering fonds door Betrokkene ten behoeve van betaling cheque • Maar: creëert geen recht op betaling t.v.v. Houder • Chequegarantie = eenzijdige wilsuiting buiten cheque

16. § 3. De betaling van de cheque A. Aanbieding ter betaling • Moet binnen korte aanbiedingstermijn (8 d.) • Laattijdige aanbieding door Houder: bank mag betalen, tenzij herroeping • Praktijk: via Verrekeningskamer N.B.B. + cheque-inhouding => geen ‘fysieke’ aanbieding • Controleplicht bank: art. 35 Ch.W. • Formele controle regelmatigheid cheque • Controle handtekening Trekker a.d.h.v. specimen in bank • Maar: geen grafologisch onderzoek

17. § 3. De betaling van de cheque … • Wanbetaling • Protest + kennisgeving aan regresschuldenaars • Afwikkeling via Regres, uiterlijk tot bij Trekker • Laatijdig protest ? • Verval regresrecht op endossanten • Regresrecht blijft t.o.v. Trekker die geen fonds heeft bezorgd • Verval regresrecht op Trekker als fonds teloor is gegaan door vreemde oorzaak

18. § 4. Verjaring van de cheque(vorderingen) • Art. 51 ch.W.: 6 maanden • Art. 52bis Ch.W.: vordering na verjaring • Tegen Trekker die geen fonds heeft bezorgd • Tegen Trekker/Endossant die zich onrechtmatig heeft verrijkt

19. § 5. Verlies en diefstal van cheques • 1. Verlies/diefstal van bestaande cheque • Art. 21 Ch.W.: revindicatie bij bezitter • V.W.: kwade trouw of grove schuld van houder bij verkrijging • Vermiste cheque: art. 58-60 Ch.W. • Bevelschrift Rechtbank Koophandel • Verzet tegen betaling bij betrokkene • Niet wettelijk geregeld, impliciet uit art. 35 Ch.W. • Betaling ondanks verzet: gebeurlijk grove fout

20. § 5. Verlies en diefstal van cheques … • Gevolg betaling door Betrokkene ? • Art. 35 Ch.W.: Betrokkene betaalt bevrijdend tenzij bedrog/grove fout => Als geen (gefundeerd) verzet: risico bij Trekker

21. § 5. Verlies en diefstal van cheques … • 2. Verlies/diefstal van chequeformulieren • Probleem: niet steeds mogelijk om fouten aan te wijzen • Wie draagt risico ? • Probleem: cheque-opdracht gaat niet uit van Trekker -> Trekker heeft geen chequerechtelijke verbintenis • Art. 35bis Ch.W.: risico bij Trekker tenzij bedrog/grove fout van Betrokkene • Controle handtekening Trekker door Betrokkene • Enkel grove fout als duidelijke vervalsing • Geldt enkel in relatie Trekker-Betrokkene • Tegenbewijs: diefstal/vervalsing etc. na uitschrijven cheque • Bijv. Vervalsing bedrag door latere houder

22. § 6. Preventieve middelen inzake verlies/diefstal • Gekruiste cheque (art. 37-38 Ch.W.) • Betaling cheque enkel aan bankier of klant van de bankier • Verrekeningscheque (art. 39 Ch.W.) • Betaling cheque enkel op girale wijze (boeking in rekening, overschrijving)