Óhefðbundið námsmat

1. Óhefðbundið námsmat Seljaskóli 12. sept. 2005 Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

2. Óhefðbundið námsmat • Hvers vegna slíkt námsmat? Tilgangur? • Hvað á/hvað er hægt að meta? • Hvernig? • Hvenær? • Hve oft? • Hvar? • Hver/hverjir meta? • Þáttur nemenda í námsmati Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

3. Breyttar áherslur í skólastarfiBreytt námsmat • Einstaklingsmiðað nám • Samþætting og heildstæð kennsla • Skóli án aðgreiningar • Fjölgreindarkenning • Tölvu- og upplýsingamennt • List- og verkgreinar • Umhverfismennt • Fjölmenning • Lífsleikni Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

4. Breyttar áherslur í námi • Meiri áhersla er lögð á nám en kennslu - Breytt hlutverk kennara - aðrar kröfur til nemenda • Meiri fjölbreytni í námi Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

5. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

6. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

7. Aðalnámskrá grunnskólaAlmennur hluti • Námsmat: • http://www.ismennt.is/vefir/namskra/g/almennt/almennur.html Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

8. Skilgreiningar Hvað er: • Óhefðbundið námsmat • Rauntengt/Heildrænt námsmat (Authentic assessment) • Frammistöðumat (Performance Assessment) • Alhliða námsmat Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

9. Ýmsar gerðir námsmats regluleg skráning sjálfsmat nemenda dagbækur fundir gátlistar jafningja-mat viðtöl viðhorfakannanir skipulegar athuganir spurningar mat á frammistöðu sýnismöppur/vinnumöppur símat Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

10. Alhliða námsmat Vefur Guðrúnar Pétursdóttur um alhliða námsmat • http://www.islandia.is/sigtun2/namsmatid/frammistmat.htm Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

11. Hugmyndabanki Ingvars Sigurgeirssonar fyrir mat á skólastarfi og námsmat • http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namsmat/matsbanki/Welcome.htm Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

12. Hvað er heildrænt námsmat?Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar: • Sem dæmi um skilgreiningu á heildrænu námsmati má nefna lýsingu Diane Hart (1994) í bókinni Authentic Assessment: A Handbook for Educators: • Námsmat er heildrænt þegar það felur í sér að nemendur kljást við verkefni sem hafa raunverulega þýðingu og merkingu og eiga erindi. Slíkt námsmat ber keim af raunverulegum viðfangsefnum, en líkist ekki hefðbundnum prófum. • Viðfangsefnin reyna á hugsun og að beitt sé víðtækri þekkingu. Lögð er rík áhersla á að gefa nemendum sem best til kynna hvað lagt er til grundvallar matinu þannig að þeim sé sem best ljóst að hverju er keppt. Í þessu felst að í heildrænu námsmati er áhersla lögð á að matið gefi til kynna að hverju sé mikilsvert að keppa í stað þess að meginatriðið sé að mæla alla á sömu stikunni. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

13. Kjarninn í Authentic Assessment, sem hér er kosið að þýða sem heildrænt námsmat, er að matið á að byggjast sem mest á eðlilegu, góðu skólastarfi þar sem nemendur fást við krefjandi og helst sem raunverulegust viðfangsefni. Þessi viðfangsefni eiga sem mest að reyna á að nemendur beiti þekkingu sinni, skilningi, innsæi, hugmyndaflugi og leikni. Áhersla er lögð á virka þátttöku nemenda, sjálfsmat og jafningjamat. Meginatriði er að nemendur sýni við eðlilegar aðstæður það sem þeir kunna (Cole o.fl. 1995:5). Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar: Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

14. Frammistöðumat og rauntengt mat(Performance Assessment) • Felur í sér mat á hæfileikum sem ógerlegt er að meta með skriflegu prófi • Dæmi: verkleg eðlisfræði, beiting tungumáls í samskiptum, lausn stórra samsettra verkefna í stærðfræði, flutningur tónlistar, leiklistar og svo frv. • Útvíkkun á flokkunarkerfi Blooms: kunnátta, leikni, viðhorf, tilfinningar, samskiptafærni • Mikilvægt að skilgreina “performance outcomes” • Getur falið í sér “ferli” eða “afrakstur” eða hvort tveggja. MÞ 04 Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

15. Frammistöðumati fylgja eftirfarandi kostir og gallar • Kostir • Getur metið flóknari niðurstöður og hæfileika en skrifleg próf gera • Útvegar nákvæmt, endanlegt mat, meðal annars á líkamlegri og munnlegri tjáningu • Gefur nemendum meiri hvatningu með því að staðfesta markmið og gerir lærdóm þýðingarmeiri í þeirra augum • Gerir lærdóm að nærtækari og raunverulegri aðstæðum. • Gallar • Tímafrekt ferli sem kostar mikla vinnu • Getur verið mjög huglægt, (óáreiðanlegt) • Leggja verður áherslu á einstaklingsvinnu frekar en hópvinnu, hafa einstaklinginn í fyrirrúmi (Gronlund. 2003:139-143). Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

16. Í þýðingu Erlu Kristjánsdóttur á Armstrong er “Authentic assessment” nefnt “rauntengt mat”. Um rauntengt mat segir Armstrong: • ,,Besta myndin af hæfni nemenda í námsgreinum skólans fæst með því að fylgjast með nemendum leysa þrautir eða hanna hluti við raunsannar aðstæður.” (sjá nánar 10. kafla). Þar kemur einnig fram að athugun sé mikilvægasta forsenda rauntengds mats. Næst mikilvægust er heimildasöfnun þar sem ,,skrá má frammistöðu nemenda á fjölbreyttan hátt”(bls 100-101). Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

17. Hvað þarf að hafa í huga við námsmat? • Nota fjölbreyttar matsaðferðir • Þekkja kosti og galla hverrar matsaðferðar • Miða matið við námið og kennsluna • Markmið eru forsenda námsmats Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

18. Hvaða þætti er hægt að meta? • Athugið markmið námsgreina Áhugi Aflar upplýsinga Fer eftir fyrirmælum Virkni Samvinna Frágangur á verkefnum Hugkvæmni Framfarir Umgengni Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

19. Einstaklingsmiðað nám - samvinna Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

20. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

21. Dæmi úr skólastofunni Samvinna Samþætting námsgreina • Íslenska • Samfélagsfræði • Upplýsinga- og tæknimennt • Listgreinar • Lífsleikni Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

22. Mat á hópstarfi • Virkniathuganir • Matslisti til greiningar og mats í umræðum • Viðhorfakönnun • Sjálfsmat • Mat kennara á flutningi og niðurstöðum • Jafningjamat á flutningu og niðurstöðum Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

23. List- og verkgreinar • Hvernig horfir heildrænt námsmat við list- og verkgreinum? • Hvað er metið? Hvernig? Hvers vegna? Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

24. Myndmennt Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

25. Tónmennt • Meiri fjölbreytni • Samþætting við aðrar námsgreinar Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

26. Samfélagsfræði Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

27. Verkefni í samfélagsfræði – Námsmat? Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

28. Hverjir meta? • Lögð er áhersla á að sem flestir aðilar komi að matinu. Kennarar í mismunandi greinum vinni saman, kennarar hafi samráð þvert á árganga, skólastjórnendur séu hafðir með í ráðum, sérfræðingar séu kallaðir til eftir því sem unnt er og álits foreldra leitað (sjá t.d. Cole 1995:7). Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

29. Birting niðurstaðna • Hvernig? tölur umsagnir viðtöl myndir myndbönd .... Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

30. Þáttur nemenda í námsmatiÚr grein Ingvars Sigurgeirssonar: • Lögð er áhersla á að nemendur taki virkan þátt í matinu og taki þannig nokkra ábyrgð á eigin námi. Af þessu leiðir að áhersla er lögð á sjálfsmat og jafningjamat: • All performance assessments require students to structure the assessment task, apply information, construct responces, and, in many cases, explain the process by which they arrive at the answer .../ Allt frammistöðunámsmat (performance assessments) gerir þær kröfur til nemenda að þeir móti úrlausn sína sjálfir, noti upplýsingar og byggi sjálfir upp svörin, og útskýri, ef svo ber undir, hvernig þeir komust að niðurstöðu ... (Khattri og Sweet 1996:5) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

31. Gildi þess að nemendur taki þátt í námsmati • Nemendur skilja betur til hvers er ætlast • Sjálfsmat er þroskandi viðfangsefni • Mat á öðrum krefst ábyrgrar afstöðu • Mat nemenda veitir kennara ýmsar eftirsóknarverðar upplýsingar (Hafdís Guðjónsdóttir KHÍ) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

32. Möppur sem námsmat • Nokkrar gerðir mappa – mismunandi tilgangur – ólík nöfn: • Portfolio - Sýnismappa, vinnumappa, verkmappa (FG), matsmappa • Processfolio – Ferlimappa, framfaramappa Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

33. Hvað eru verkmöppur? • Möppurnar eru lýsing á leið sem hægt er að fara til að safna upplýsingum um nám nemenda sem hefðbundið námsmat nær ekki yfir. Það metur frammistöðu þeirra í því umhverfi sem námið fer fram í og er því rauntengt námsmat. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

34. Hvað sýnir verkmappa? 1. Námsferli í ákveðinn tíma • 2. Núverandi besta verk nemanda • 3. Samanburð á besta verki nemanda við fyrri verk hans • 4. Þróun og leikni í sjálfsmati • 5. Sýnir hvað nemandinn hugsar þegar hann lærir • 6. Stöðu einstaklings • 7. Skýra sönnun til foreldra og annarra um að nám hafi farið fram • 8. Samvinnu kennara og nemanda (Gronlund 2003:158) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

35. Gildi verkmöppu • Felst í fjölbreytni þeirra gagna sem safnað er til að sýna hvað og hvernig nám hefur farið fram. Það getur falið í sér fjölbreytt námsmat s.s. sjálfsmat, jafningjamat, kennaramat, foreldramat, skráningu á vinnuferli, skýrslur, gátlista, umsagnir, frásagnir, sjálfstæð viðfangsefni og fl. Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

36. Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin? • 1. Hver er tilgangurinn? • 2. Hvers konar verkefni á mappan að innihalda? • 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum nemenda • 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni • 5. Mat á sýnismöppunni (Gronlund 2003:159) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

37. Viðmið við mat á möppu • Hefur tilgangi með notkun möppunnar verið náð? • Sýnir mappan fjölbreytt dæmi um nám? • Inniheldur mappan flókin verkefni sem sem nemendur geta leyst á raunverulegan hátt? • Inniheldur hún sjálfsmat nemenda • Gerir mappan nemendum fært að ákvarða námsferli og sýna hvar nemendur eru staddir? • Sýnir mappan þátttöku nemenda og ábyrgð? Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

38. Frh. • Eru leiðbeiningar um þátttöku nemenda? • Inniheldur mappan námsmat byggt á skýrum viðmiðum? • Kemur gagnvirkni kennslu og mats fram? Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

39. Vinnumöppur (Portfolio)5 grundvallaratriði sem þær byggjast ásamkvæmt fjölgreindarkenningunni • 1. Gildi - viðurkenning og mat á afrakstri nem. og árangri sem hann hefur náð á ákv. tíma • 2. Hugarstarf - til að hjálpa nem. að ígrunda eigin vinnu • 3. Miðlun - til að veita foreldrum, stjórnendum og öðrum kennurum upplýsingar um námsferli nem. • 4. Samvinna - til að gera hópi nem. kleift að vinna saman og meta eiginvinnu • 5. Hæfni - til að ákvarða hvaða viðmið skulu notuð við að bera verk nem. saman við verk annarra eða við staðla (Armstrong 2001) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

40. Dæmi um efni sem safnað er í vinnumöppu minnispunktar kennara og nemenda sýnishorn Markvisst val Sýnir þróun í tíma - framfarir Þátttaka nemenda (sjálfsmat) Safnið á að vera skapandi viðfangsefni ritgerðir skýrslur minningar myndir ljósmyndir ljóð uppköst umsagnir félaga glósur tölvuútprentanir dagbækur hugleiðingar ljósrit úrlausnir riss Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ (IS 1999)

41. Hvað ber að hafa í huga þegar notkun sýnismappa er ákveðin? • 1. Hver er tilgangurinn? • 2. Hvers konar verkefni á mappan að innihalda? • 3. Leiðbeiningar um val og mat á verkum nemenda • 4. Söfnun verkefna og notkun á möppunni • 5. Mat á sýnismöppunni (Gronlund 2003) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

42. Sýnismappa - kostir • 1. Yfirsýn yfir námsferil auðveld • 2. Að beina sjónum að bestu verkum nemenda hefur jákvæð áhrif á nám • 3. Að bera verk nemanda saman við fyrri verk hans hefur betri áhrif en að bera þau saman við verk annarra (Gronlund 2003) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

43. Mat á sýnismöppum/verkmöppum nemenda Nafn nemanda __________________bekkur ____ Námsgrein _____________________önn ______ Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ

44. Matskvarði • 4 = Framúrskarandi framfarir  -  • 3 = Góðar framfarir  -  • 2 = Viðunandi framfarir  -  • 1 = óviðunandi (Gronlund. 2003:165) Jóhanna Karlsdóttir lektor og Meyvant Þórólfsson lektor KHÍ