ROZWÓJ MOWY I WYMOWY

ROZWÓJ MOWY I WYMOWY

W procesie mówienia udział biorą: • UKŁAD ODDECHOWY • UKŁAD FONACYJNY • UKŁAD ARTYKULACYJNY • OŚRODKI MOWY W MÓZGU

Lepienie z plasteliny, modeliny, malowanie palcami, rękami, "zabawy paluszkowe" pozytywnie wpływają na mowę?! • Dzieje się tak, ponieważ okolice odpowiadające za mowę zlokalizowane w mózgu sąsiadują z okolicami odpowiedzialnymi za małą motorykę (ruchy palców). U bawiącego się plasteliną dziecka pobudzana jest okolica odpowiedzialna za ruchy palców, a w związku z tym także sąsiednia- odpowiadająca za mowę.

Proces mówienia z uwagi na powiązanie z rozwojem psychofizycznym i wieloma skomplikowanymi czynnościami aparatu mownego, rozwija się wolniej od sprawności motorycznej dziecka.

ROZWÓJ FIZYCZNY A ROZWÓJ MOWY Faza głużenia – podnoszenie głowy Faza gaworzenia - siadanie Faza wyrazu - chodzenie

Karmienie piersią sprzyja rozwojowi mowy, ponieważ ssanie to najlepsze w tym okresie ćwiczenie języka, warg i policzków. Podczas zaspakajania potrzeb pokarmowych niemowlę uaktywnia cały narząd artykulacyjny! Zaburzenia ssania, połykania i żucia zwykle poprzedzają zaburzenia mowy.

Już w okresie niemowlęcym możemy stymulować pracę narządów artykulacyjnych poprzez delikatny masaż. Jest on szczególnie wskazany u dzieci z obciążonym okresem okołoporodowym np. gdy występują niedomogi w zakresie ruchomości warg (brak zamykania). Masaż ten polega na głaskaniu, delikatnym nacieraniu, wcieraniu czy rozcieraniu języka, dziąseł, policzków i warg.

OKRESY W PROCESIE ROZWOJU MOWY DZIECKA • Okres melodii( od 0 do 1 roku) - okres ten charakteryzuje się różnorodnością dźwięków wydobywanych przez dziecko (głużenie, gaworzenie ). • Okres wyrazu (1- 2 roku) – wymawiane są wszystkie samogłoski (a, o, e, u, i, y) oprócz nosowych (ą, ę) oraz głosek detalizowanych (s,z,c,dz,ś,ź,ć,dź,sz,ż,cz,dż). Małe dziecko uczy się mówić zgodnie ze swoimi potrzebami. Jeśli może osiągnąć to czego chce, bez próby słownego porozumiewania się, to nie podejmuje trudu uczenia się mowy.

Okres zdania(2 – 3 lata) – dziecko w tym okresie powinno już wypowiadać głoski: wargowe (p,b,m, wargowo- zębowe (f,w), środkowojęzykowe(ś.ć,dź,ń), tylnojęzykowe (k,g,h) przedniojęzykowo – zębowe(t,d,n), przedniojęzykowe- dziąsłowe-(l).Pod koniec tego okresu mogą pojawić się głoski s,z,c, a nawet (sz,dż). • Okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7 lat) w tym okresie bardzo intensywnie rozwija się mowa – pod koniec czwartego roku życia pojawia się głoska r, około piątego roku życia głoski sz,ż,cz,dż.

Do najczęstszych przyczyn wad wymowy zalicza się: • Nieprawidłowa budowa języka(język zbyt długi, zbyt krótki, zbyt gruby, podniebienie gotyckie, wady zgryzu, (zgryz otwarty, przodozgryz), rozrost trzeciego migdałka • Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów artykulacyjnych(niska sprawność języka, warg, żuchwy) • Inne przyczyny to nieprawidłowe funkcjonowanie narządu słuchu(niedosłuch) nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego(zaburzenia kinestezji artykulacyjnej (czucia, czucie ułożenia narządów właściwe poszczególnym głoskom), brak zainteresowania mową.

Zabawy logopedyczne - dmuchanie na piłeczki pingpongowe, watki, piórka, papierowe motylki, rybki, wiatraczki, drobne przedmioty zawieszone na nitkach, małe przedmioty pływające po powierzchni wody – wdech nosem, wydech ustami, może być odwrotnie – różnicujemy ustny i nosowy tor oddychania; - puszczanie baniek mydlanych, dmuchanie przez rurkę do wody i robienie bąbelków; dmuchanie na płomień świecy – długo i delikatnie, by płomień „tańczył” i mocno; - wąchanie kwiatów, buteleczek po perfumach, olejkach do ciasta i innych pachnących przedmiotów – wdech nosem wydech nosem; - dmuchanie nosem na drobne przedmioty – obiema dziurkami i na zmianę prawą i lewą dziurką; -dmuchanie w gwizdki, trąbki i inne przedmioty wydające dźwięki; -wydmuchiwanie z miseczek skrawków papieru – ustami, nosem i przez rurkę. Należy pamiętać, aby przy wykonywaniu tych ćwiczeń policzki przylegały do łuków zębowych, tak żeby wydmuchiwane powietrze nie magazynowało się w policzkach.

ZABAWY ARTYKULACYJNE • otwarte szeroko usta, wyciąganie i chowanie języka (język długi i cienki); • unoszenie języka wysoko do nosa i wysuwanie na brodę; • dotykanie czubkiem języka w kąciki ust; • oblizywanie językiem ust dookoła; • szeroki uśmiech (usta zamknięte, nie widać zębów) i mały dzióbek - na zmianę; • szeroki uśmiech (usta rozchylone, widać zęby) i kółeczko z ust (ryjek jak u świnki); • cmokanie – usta ułożone w mały dzióbek; • kląskanie językiem jak konik, ze ściąganiem i rozciąganiem ust; • oblizywanie podniebienia (język oblizuje podniebienie od tyłu do przodu unosząc się wysoko do góry, usta są szeroko otwarte); • za dolnymi zębami – ruchy wymiatające (usta szeroko otwarte); • wypychanie językiem policzków i oblizywanie zębów dookoła przy zamkniętych ustach; • oblizywanie czubkiem języka górnych zębów (usta szeroko otwarte); • „liczenie” czubkiem języka górnych zębów – czubek języka dotyka kolejno górnych zębów.

Dodatkowe ćwiczenia pionizacji języka i usprawniania jego czubka: • zlizywanie z talerzyka czekoladki w proszku, oranżadki; • robienie na kartce papieru małych śladów czubkiem języka po zlizywaniu czekoladki (można wcześniej na kartce zaznaczyć flamastrem kropki i język ma dotknąć właśnie w te miejsca); • zbieranie z talerzyka czubkiem języka pojedynczych ziarenek ryżu preparowanego;

Wspomaganie rozwoju mowy dziecka • Mówmy do dziecka, już od pierwszych dni jego życia, dużo i spokojnie. Nie podnośmy głosu zwracając się do niego. • Nasze wypowiedzi powinny być poprawne językowo, budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów, modulujmy własny głos. • Mówmy dziecku co przy nim robimy, co dzieje się wokół niego. Niech mowa towarzyszy spacerom, zakupom, pracom domowym. • Mówmy do dziecka zwracając uwagę, aby widziało naszą twarz - będzie miało okazję do obserwacji pracy artykulatorów.

Od najmłodszych lat uczymy dbałości o higienę jamy ustnej. Pamiętajmy, aby dziecko nauczyło się gryźć i żuć. • Zwracajmy uwagę, aby dziecko oddychało nosem; w przypadku, gdy dziecko oddycha ustami, prosimy pediatrę o ustalenie przyczyny. • Opowiadajmy i czytajmy dziecku bajki, wierszyki, wyliczanki. Uczmy krótkich wierszy na pamięć. • Rysujmy z dzieckiem, mówmy co kreślimy - "...teraz rysujemy kotka. To jest głowa, tu są oczy, nos...". Zachęcajmy dziecko do wypowiedzi nt. rysunku. • Starajmy się, aby zabawy językowe i dźwiękonaśladowcze znalazły się w repertuarze czynności wykonywanych wspólnie z dzieckiem. Wybierajmy do zabaw właściwą porę .

Zachęcajmy swoje dziecko do mówienia (nie zmuszajmy!); chwalmy je za każdy przejaw aktywności werbalnej; dostrzegajmy każde, nawet najmniejsze osiągnięcie, nagradzając je pochwałą.

Renata Stępień, Agnieszka Wałachowska – nauczyciel, logopeda

ROZWÓJ MOWY I WYMOWY