KATILIM BANKALARININ TANIMI (FAİZSİZ BANKACILIK)

1. KATILIM BANKALARININ TANIMI (FAİZSİZ BANKACILIK) Katılım Bankası, sermayesine ilaveten yurt dısından ve yurt içinden özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hakkı veren hesaplar yoluyla fon toplayıp ekonomiye fon tahsis etmek amacıyla faaliyet gösteren ve toplanan fonları mevzuatında belirtilen usullerle kullandırabilen mali kurulustur

2. FAİZ NEDEN YASAKLANMIŞTIR • Faiz ile ödünç para alım satımında bir taraf mutlaka zarara uğrar. Özellikle borcu alan kişi ödediği faiz oranı kadar kar elde edememişse • Bu da İslam da faiz ile borç veren için bir tür haksız kazanç olarak kabul edilmektedir. • Faiz geliri İslamda emeksiz bir kazanç olarak kabul edilmektedir. • Tefeciliğe (Usery) yol açar. • İslamiyette riskli ve belirsiz işlemler yasağı vardır. • Faiz de ileriye dönük bir tahmindir ve spekülasyonlara yol açmaktadır.

3. DÜNYADA FAİZSİZ BANKACILIĞIN KISA GEÇMİŞİ • 1963-1966 arasında Mısır’da küçük tasarruf bankaları esnaf ve çiftçilere ilk kez faizsiz kredi kullandırmıştır. • 1975’te İslam Kalkınma Bankası kuruluyor. Türkiye’de bu bankanın kurucu ortaklarından ve halen en büyük ortaklarından biridir. • Halktan mevduat toplamıyor. Fon kaynağı, ortakların koyduğu sermaye ve sermaye artışlarından sağlanıyor. • Bankanın ana gayesi fakir İslam ülkelerinin soyso - ekonomik kalkınmalarına yardımcı olmaktır . • Banka, aynı zamanda İslam ülkelerindeki bazı kamu ve özel sektör projelerine finansal destek vermekte, ortaklıklara katılmakta ve İslam ülkelerinin birbirleri ile olan ticaretini finanse etmektedir.

4. DÜNYADA FAİZSİZ BANKACILIĞIN KISA GEÇMİŞİ • Daha sonra Dubai Islamic Bank ardından da Abu Dabi Islamic Bank kuruluyor. Sonrasında hem körfezde hem de uzak doğuda faizsiz bankaların sayısı hızla artmaya başlıyor. • Bugün katılım bankalarının aktif büyüklükleri yaklaşık 700-750 milyar USD’ ya ulaşmış durumda. % 15- 20 yıllık büyüme hızına sahipler. Ve 70 ülkede 300 banka faaliyet gösteriyor. • Dünya’nın en büyük bankalarından Citibank, Societe General, HSCB gibi bankalar kendi bünyelerinde açtıkları birimlerle faizsiz bankacılık ürünleri pazarlamaktalar. • Gelişmiş ülkelerde de İslam Bankacılığı yaygınlaşıyor (Özellikle İngiltere ve İsviçre) • Körfez bölgesinde HSCB ve Citibank ’ın kendi isimlerini taşıyan bankaları bulunuyor. Bunlardan HSCB Manama dünyanın en büyük faizsiz bankaları arasında yer almaktadır.

5. Kar Payı KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI ZORUNLU KARŞILIK (vadesiz mevduatta %15)

6. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI • A) Fon Toplama Yöntemleri • A1) – Cari Hesaplar (Vadesiz Hesaplar) • - İstenildiği anda kısmen veya tamamen çekilebilir. • - Geri ödeme garantisi vardır. • - Herhangi bir getirisi yoktur. • A2) - Kar ve Zarara Katılma Hesapları (Vadeli Hesaplar) • - Önceden herhangi bir getiri belirlenemez. • - Yatırılan Paranın işletilmesi sonucunda elde edilen kar veya zarar paylaşılır. • - Ana paranın geri ödenmesi taahhüt edilemez.

7. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI • B) Fon Kullandırma Yöntemleri B1) Ticaret (Alım-Satım)Yöntemiyle Fon Kullandırımı B1.1) - Murabaha (Üretim Destegi) • Murabaha; isletmenin (kredi müsterisi) ihtiyaç duydugu her türlü emtia, gayrimenkul ve hizmet bedellerinin katılım bankasınca isletme adına satıcıya ödenmesi ve bunun karsılıgında isletmenin borçlandırılması islemidir. • Üretim destegi olarak bilinen bu sistemde malın maliyet fiyatı üzerine alıcı ile anlasılan oranda bir kâr ilavesi yapılarak satısı yapılmaktadır • Kısa vadeli fon ihtiyaçları için yaygın olarak kullanılır. MAL MAL SATICI ARACI BANKA ALICI PARA 100 TL PARA 110 TL

8. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B.1.2) - İcara (Finansal Kiralama-) Mal ve hizmet üretiminde kullanılacak teçhizatın, mülkiyet bankada kalmak kosulu ile sözlesme serbestisi dahilinde isletmelere kiraya verilmesidir. Finansal kiralama, 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu’na göre bilgisayar ve rent a car firmaları için araba kiralaması hariç, diger sabit kıymetler için 4 yıllık bir süre için yapılabilmekte olup, orta ve uzun vadeli bir finansman teknigidir.

9. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI • B.1.3 ) İstisna (Sipariş üzerine imalat) Müşteri siparişini katılım bankasına katılım bankası da imalatçıya verir. Malın üretilmemesi veya üretimin isteğe uygun olmaması halinde müşteri katılım bankasını, o da imalatçıyı sorumlu tutar. Bu durumda katılım bankası o malı bir başka yerden temin edip müşteriye vermek zorunda kalır.

10. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B2) Ortaklık Yöntemiyle Fon Kullandırımı B.2.1) Mudaraba (Kar-Zarar Ortaklıgı) Mudarabanın Aşamaları: Bu ortaklıkta banka, projenin bütün masraflarını karşılar. Başka bir ifadeyle, yapılan yatırımdaki tüm sermayenin sahibi bankadır. Fon kullanan müşteri ise, işe emek, bilgi, tecrübe ve yeteneğini koyar. Mütesebbis, finansman ihtiyacı duyulan projeler için katılım bankasına kâr ve zarar ortaklıgı için müracaat yapar. 49

11. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B2) Ortaklık Yöntemiyle Fon Kullandırımı B.2.1) Mudaraba (Kar-Zarar Ortaklıgı) Mudarabanın Aşamaları: Katılım bankası, projeyi degerlendirdikten sonra yatırıma deger bulursa mütesebbis ile isbirliginin sartlarını, projeyle ilgili maliyet, gelir ve gider kalemlerini istirak edecekleri sermaye oranını ve alacakları kâr yüzdesini bir sözlesme ile belirler, - Projenin gerçeklesmesinden dogacak kâr ve zarar daha önceden belirlenen sartlarda ve oranda mütesebbis ve katılım bankası arasında paylasılır. 49

12. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B2) Ortaklık Yöntemiyle Fon Kullandırımı B.2.2) Müşareke (Emek Sermaye Ortaklıgı) Mudârebe akdinde bir taraftan sermaye, diğer taraftan emek konurken; müşârekede taraflar işe hem emek hem sermayeleriyle beraber koyulurlar. Konulacak sermaye miktarı ve ortaklık sonunda elde edilecek karın paylaşılma oranı ortaklar tarafından baştan tespit edilir. Ortak girişime konulan sermaye eşit olduğu halde kâr payları farklı olabilir. Veya tersine, sermayeler farklı olduğu halde kâr payları eşit olabilir.

13. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B2) Ortaklık Yöntemiyle Fon Kullandırımı B.2.2) Müşareke (Emek Sermaye Ortaklıgı) Faizsiz banka, ortağı durumundaki müşterisi tarafından istenilen sermayenin bir kısmını sağlama sorumluluğunu üzerine alır. Müşteri ise kendi malî imkânları ve projenin özelliğine uygun olarak proje sermayesinin geri kalanını sağlar. Müşteri kendi uzmanlığı nedeniyle istenilen girişimin denetim ve gözetiminin sorumluluğunu üzerine alır. Bu sorumlulukların müşterinin üzerine kalması ona kârdan daha fazla pay alma hakkını kazandırır.

14. KATILIM (FAİZSİZ) BANKACILIĞININ YAPISI B2) Ortaklık Yöntemiyle Fon Kullandırımı B.2.2) Müşareke (Emek Sermaye Ortaklıgı) Bu yöntemde net gelir taraflar (banka ve ortak-müşteri) arasında şöyle dağılır: Ortaklardan birisi olan müşteri yaptığı iş ve uzmanlığı nedeniyle bir pay alır. Gelirin geri kalanı yatırıma malî katkısı bulunan iki ortak arasında, iştirak paylarıyla orantılı olarak dağıtılır. Zarar durumunda ise, zarar tarafların ortaklıktaki sermaye paylarıyla orantılı olarak dağıtılır.

15. FAİZSİZ BANKACILIĞIN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR • A- Bankaya Sağladığı Avantajlar : - Faiz riskinin bulunmaması. - Sağlam finansman yöntemleri • Kredi ve müşteri takibinin kolaylığı • Kredi koşullarının daha gerçekçi olması (Müşterinin ihtiyacı kadar kredi tahsisi) • Pasif yönetiminde esneklik ve kolaylık ( Getiri taahhüdünün olmaması) • Kriz dönemlerinde risksiz faaliyetlerde bulunulmasının yarattığı avantajlar

16. FAİZSİZ BANKACILIĞIN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR • B- Müşteriye Sağladığı Avantajlar : • Kredide yanlış karar ve davranışların önlenmesi Faizsiz kredilerde borçluya para verilmediği ve ödeme sadece satıcıya yapıldığı için kredi veriliş amacı dışında kullanılamamaktadır. • Kredinin geri çağrılma riskinin bulunmaması. Katılım bankaları alım satım yaptıkları için satılan malın bedelini taksitler halinde alıcıdan (müşteriden) tahsil etmekte ve taksitlerin önceden tahsil edilmesi gibi bir durumla karşılaşmamaktadır • Vadeden önce oran artırımının olmaması

17. FAİZSİZ BANKACILIĞIN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR • C - Ekonomiye Sağladığı Avantajlar : • Krizlere karşı dayanıklı olmaları ve ekonomiye yük getirmemeleri 2001 krizinde batan ticari bankaların ekonomiye yükü 50 Milyar Dolar civarında olur iken Katılım bankaları bu krizi minimum zarar ile atlatabilmişlerdir. • Ülke kaynaklarının verimli ve yararlı kullanılması Finansmanın müşterinin ihtiyacı olan malın temini yöntemiyle gerçekleştirilmesi, ödemenin müşteri yerine satıcıya yapılması sayesinde paranın yanlış yerlerde kullanımı önlenmekte ve bu surette ülkenin kıt kaynakları israf edilmemiş olmaktadır. - Kayıt dışının önlenmesinde devlete destek olunması Katılım bankacılığı finansman yöntemlerinde finansmanın mutlaka bir alışveriş veya gerçek bir ekonomik faaliyet sonucunda yapılması ve bu durumun fatura ile belgelendirilme zorunluluğu bu bankaların yaptığı finansmanlarla ilgili işlemlerin kayıt altına alınması sonucunu doğurmakta ve bu suretle kayıt dışı ile mücadelede devlete yardımcı olunmaktadır.

18. TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞI (FAİZSİZ BANKACILIK) İlk olarak 1985’de Özel Finans Kurumları adı altında AlBaraka Türk ve Faysal Finans kuruluyor. 2005’de isimleri Katılım Bankası olarak değiştiriliyor. Şu an itibarı ile 506 şubesi var. Şu an faaliyet gösteren Katılım Bankaları: Al Baraka Bank Asya Kuveyt Türk Türkiye Finans

19. TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞI (FAİZSİZ BANKACILIK)

20. TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞI (FAİZSİZ BANKACILIK)

21. TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞI (FAİZSİZ BANKACILIK)

22. TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞI (FAİZSİZ BANKACILIK) KULLANDIRILAN FON / TOPLAM FON

23. TİCARİ BANKA- KATILIM BANKASI FARKLILIKLARI Ticari Bankalar Para- Katılım Bankaları Mal Ticareti Yapar. Ticari Bankalar Faiz, Katılım Bankaları ise Kar Esasına Dayanır. Ticari Bankalar topladıkları fonların bir kısmını faiz getiren Menkul Kıymetler’e (Hazine Bonosu, Tahvil gibi) yatırırlar, Katılım Bankaları çoğunu kredi olarak kullandırır.

24. SUKUK (FAİZSİZ TAHVİL) • Sukuk yada Finansal Sertifika; Şeriat kurallarına göre kredi ve finansman piyasalarında kullanılan, özel Amaçlı Şirketler aracılığı ile ihraç edilen bono ya da tahvil benzeri menkul kıymetlerin genel adıdır.

25. SUKUK’UN ÖZELLİKLERİ • 1- Sukuk, orta-uzun vadeli sabit veya değişken getiri sağlayan faizsiz sermaye piyasası ürünüdür. • 2- Uluslar arası derecelendirme kuruluşları tarafından değerlendirme ve derecelendirmelerinin yapılması yatırımcılar tarafından sukukun risk/getiri analizinin yapılmasında rehber olarak kullanılmaktadır. • 3- Kolay ve etkin ödemesinin yapılmasıyla yatırım süresince düzenli gelir akışı sağlamaktadır. • 4- Likit bir enstrümandır ve ikincil piyasada işlem görmektedir.

26. SUKUK TÜRLERİ • Mudaraba Sukuku :Mudaraba hissesinde esit degerde paylara sahipligi (mülkiyet) temsil eden, mülkiyetin tam oldugu, murabaha alicilarinin isminin kaydedildigi ve getirinin sahip olunan hisseye göre dagitildigi yatirim sukuklaridir. Bu tür sukuk alicilari (rabbul-mal) mal sahibidirler. Mudaraba sukuku büyük yatirim projelerinde genis kitlelerin katilimini arttirmak için kullanilir. • Musaraka Sukuku:Musaraka varliginin mülkiyetini temsil eden yatirim sukuklaridir. Musaraka Sukuku, ortakliksözlesmesine dayali mevcut bir isin finansmanini gelistirmek veya yeni bir projeyi tesietmek için kullanilir. Sertifikayi elinde bulunduranlar hisseleri oraninda projenin veyafaaliyetin sahibi olurlar. Bu Musaraka sertifikalari ciro edilebilir enstrüman olarak islemgörür ve ikincil piyasalarda alinip satilabilirler.Yeni bir projenin kurulmasi, varolan bir projenin gelistirilmesi veya herhangi bir ortaklik sözlesmesini temel alan bir faaliyetin finansmani için esit degerde ihraç edilmissertifikalardir. Yatirim acentesi, mudaraba veya katilim esasina dayali musarakasertifikalariyla sertifika sahipleri hisseleri oraninda projenin veya faaliyetin sahibi olurlar.Emirates Airline’nin 550 milyon USD degerindeki 7 yillik sukuku, Musaraka ile yapilmistir

27. SUKUK TÜRLERİ • İcara Sukuku • Murabaha Sukuk • Salam Sukuk • İstisna Sukuk

28. TÜRKİYE’DE SUKUK • Türkiye Sukuk’u 1980’li yıllarda gündemine aldı. • İlk sukuk ihracını Hazine 17 Eylül 2012’de 1.5 Milyar $ olarak gerçekleştirdi. • Vadesi 26 Mart 2018 • Sukukun %58’i Ortadogu, %13 Avrupa,% 12 Asya, %9’ u Türkiye ve %8’ i ABD de ki yatirimcilara satildi. 5.5 yil vadeli olan islemin, kira oranin % 2,803 (MS+185bp ) belirlendi. Ihraçta Citigroup, HSBC ve Kuwait Finance House istiraki olan Liquidity House aracilik etti. • Şu anda THY ve Türk Telekom sukuk çıkarmak için girişimlerde bulundu.

29. DÜNYADA SUKUK PİYASASI • Dünyagenelinde hizla büyüyen sukuk piyasasi geçen yili 85 milyar dolarla kapatti. Kuwait Finance House'un yaptigi çalismaya göre 2011'de artis yüzde 90 oldu. • Bu yilin ilk 9 ayinda bu rakam 109 milyar dolara ulaştı. • Geçen yilin ayni dönemine göre yüzde 69'luk bir büyüme gerçekleşti.