2009 TAKVİM YILINDA GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN ELDE EDİLEN GELİRLERİN BEYANINDA DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR İSTANBUL SE

1. 2009 TAKVİM YILINDA GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN ELDE EDİLEN GELİRLERİN BEYANINDA DİKKATE ALINACAK HUSUSLAR İSTANBUL SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI 02 Mart 2010 Dr. Ahmet Kavak, YMM PricewaterhouseCoopers Vergi Direktörü PwC

2. I. BİR KISIM KAZANÇ VE İRATLARA İLİŞKİN İSTİSNALAR 1. SERBEST MESLEK KAZANÇ İSTİSNASI (Md. 18): Müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeler, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo,televizyon ve videoda yayınlanmak veya kitap,CD, disket, resim heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat gelir vergisine tabi değildir.

3. 2. EĞİTİM ÖĞRETİM İŞLETMELERİNDE KAZANÇ İSTİSNASI (Md. 20): Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden istisna edilmiştir. İstisna okul işletmelerinin her biri için ayrı ayrı olmak üzere, faaliyete geçtikleri yıldan itibaren ve sadece okul işletmesinden elde edilen gelirlere uygulanır. Bu işletmelerin devri halinde, devir alan bu istisnadan kalan süre ile sınırlı olarak yararlanır..

4. 3. MENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNA (Md. 22, Geç. Md. 62): A. Tam mükellefiyete tabi kurumlardan alınan kar paylarının (brüt tutarının) yarısı gelir vergisinden istisnadır. Ancak kar payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde kar payının dağıtımı sırasında kesilen gelir vergisinin tamamı, beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Dar mükellef kurumlardan alınan kar payları için söz konusu bu istisna uygulanmayacaktır.

5. ÖRNEK 1: Tam mükellef (Y) A.Ş.’den 2009 yılında net 221.000.- TL kar payı alınmış ve bu kar payı için kurum dağıtım sırasında 39.000.-TL gelir vergisi kesmiştir. Brüt kar payı 260.000.-TL’dir. - Alınan Brüt Kar Payı 260.000.- TL - İstisna Tutarı 1/2 (130.000.-) TL - Vergiye Tabi Kar Payı 130.000.- TL - Beyan Edilen Matrah 130.000.- TL - Hesaplanan G. Vergisi 39.525.- TL - Mahsup Edilen G.V. 39.000.- TL - Ödenecek G.V. 525.- TL

6. ÖRNEK 2: Dar mükellef bir kurumun 2007 yılında elde etmiş olduğu kazancın 2009 yılında dağıtılması sonrasında 255.000.-TL net kar payı alınmış olup, kar dağıtımı sırasında kurum 45.000.-TL gelir vergisi kesintisi yapmıştır. - Alınan Brüt Kar Payı 300.000.- TL - İstisna Tutarı* -,- - Vergiye Tabi Kar Payı 300.000.- TL - Beyan Edilen Matrah 300.000.- TL - Hesaplanan G. Vergisi 99.025.- TL - Mahsup Edilen G.Vergisi 45.000.- TL - Ödenecek Gelir Vergisi 54.025.- TL (*) Dar mükellef kurumlar alınan kar payları (İstisna kazançların dağıtımından alınan kar payları hariç) için GVK.’nun 22 inci maddesinde yer verilen istisna uygulanmaz.

7. B. 31.12.1998 veya daha öncesi tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kurum kazançlarının dağıtımı sonrasında alınan kar payları gelir vergisinden istisna edilmiştir. • Gelir Vergisi Kanununun geçici 62 inci maddesi kapsamında 31.12.1998 veya daha önceki dönemlerde elde edilen kurum kazançların dağıtımında Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılmayacağı gibi, elde edilen bu kar payları gelir vergisinden de istisna edilmiştir.

8. C. 1.1.1999 – 31.12. 2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerinde elde edilen ve kurumlar vergisinden istisna edilen kurum kazançlarının ortaklara dağıtımı sonrasında alınan kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. • Diğer yarısı ise vergilemede dikkate alınacaktır. Vergilemede dikkate alınacak tutar 22.000.- TL üzerinde ise, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve beyan üzerinden hesaplanan vergiden, beyan edilen kar payının 1/5’i mahsup edilecektir.

9. ÖRNEK : Tam mükellefiyete tabi (Z) A.Ş.den, 2000 yılında iştirak kazancı kapsamında kurumlar vergisi istisna edilen kurum kazancının ortaklara dağıtımı dolayısıyla 2009 yılında net 54.000.-TL kar payı alan tam mükellef gerçek kişinin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır. - Alınan Net Kar Payı 54.000.- TL - Alınan Kar Payının 1/9 6.000.- TL - Toplam Kar Payı 60.000.- TL - İstisna Tutarı 1/2 (30.000.-)TL - Vergiye Tabi Kar Payı 30.000.- TL - Beyan Edilen Matrah 30.000.- TL - Hesaplanan G. Vergisi 6.125.- TL - Mahsup Edilen G.Vergisi 6.000.- TL (30.000.- x 1/5) - Ödenecek Gelir Vergisi 125.- TL

10. D. Yatırım indirimi istisnası kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilen ve üzerinden Gelir Vergisi Kanununun geçici 61 inci maddesi kapsamında %19.8 gelir vergisi kesintisine tabi tutulan kurum kazançlarının ortaklara dağıtımı sonrasında alınan kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. • Diğer yarısı ise vergilemede dikkate alınacaktır. Vergilemede dikkate alınacak tutar 22.000.- TL üzerinde ise, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecek ve beyan üzerinden hesaplanan vergiden, beyan edilen kar payının 1/5’i mahsup edilecektir.

11. ÖRNEK : Bir kurumun 2007 yılında yararlandığı ve üzerinden %19.8 gelir vergisi kesintisi yaptığı yatırım indirimi istisnasına tabi kazancını 2009 yılında dağıtması sonunda 540.000.-TL net kar payı alan tam mükellef gerçek kişinin beyanı aşağıdaki şekilde olacaktır. • - Alınan Net Kar Payı 540.000.- TL • - Alınan Kar Payının 1/9 60.000.- TL • - Toplam Kar Payı 600.000.- TL • - İstisna Tutarı 1/2 300.000.- TL • - Vergiye Tabi Kar Payı 300.000.- TL • - Beyan Edilen Matrah 300.000.- TL • - Hesaplanan G. Vergisi 99.025.- TL • - Mahsup Edilen G.Vergisi. 60.000.- TL (300.000.- x 1/5) • - Ödenecek Gelir Vergisi 39.025.- TL

12. 4. SAKATLIK İNDİRİMİ (Md. 31) Özürlü hizmet erbabı ile bunlar tarafından bakılan özürlü kişiler nedeniyle 2009 yılı için 1.Derecede 670.- TL, 2.Derecede 330.-TL ve 3. Derecede 160.- TL. sakatlık indirim tutarı vergilendirilmez. Ayrıca bu indirim; a. Özürlü serbest meslek erbabının, b. Basit usule tabi olanlar özürlüler ile, c. Serbest meslek erbabının bakmakla yükümlü olduğu özürlüler nedeniyle de bu kişilerin gelirlerinden beyanname üzerinde düşülerek bu istisna uygulanır. Tevsik edilmek koşulu ile yukarıda yazılı tutarlar yıllık beyanname üzerinden faaliyet süreleri dikkate alınarak hesaplanan yıllık indirim tutarları beyan edilen gelirden indirilerek vergi dışı bırakılacaktır.

13. ÖRNEK 1: Öteden beri serbest meslek erbabı olarak gelir vergisi beyannamesi veren serbest meslek erbabı 2009 yılında elde ettiği mesleki kazancı 170.000.-TL olup, bakmakla yükümlü olduğu 2. Derecede sakat çocuğu vardır. Serbest meslek kazancının bayanında elde ettiği kazançtan 2.derecede sakat olan çocuk için hesaplanan (330.- x 12)= 3.960.- TL sakatlık indirimin düşerek kalan (170.000.- - 3.960.-) 166.040.- TL matrah beyan edecektir. • ÖRNEK 2: 06.08.2009 tarihinde işe başlayan ve birinci dereceden sakat olan serbest meslek erbabı 2009 yılında 76.000.- TL mesleki kazanç elde etmiştir. • Bu meslek erbabının mesleki kazancının beyanı sırasında, kazancından yıllık beyanname üzerinde hesapladığı 5 aylık sakatlık indirimi tutarı olan (670.- x 5) = 3.350.- TL indirecek ve (76.000.- - 3.350.-) = 72.650.-TL matrah beyan edecektir.

14. 5. ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ (Md. 32): • Ücretin elde edildiği takvim yılı başında belirlenen 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının; • - Hizmet erbabının kendisi içi %50, • - Çalışmayan ve hiçbir geliri olmayan eşi için %10’u, • - İlk iki çocuğun her biri için %7.5’i • - İki çocuktan sonrası her bir çocuk için %5’i. • olmak üzere ücretlinin şahsi ve medeni durumuna göre hesaplanan tutarın, GVK.’nun 103 üncü maddesinde yer alan tarifenin ilk sırasındaki vergi oranı ile çarpılarak bulunan indirim tutarının 1/12’si aylık olarak hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilerek bulunur ve bu tutar hizmet erbabına ödenir.

15. Asgari geçim indirimi tutarı hizmet erbabının aylık vergisinden fazla ise aradaki fark dikkate alınmaz. Bu uygulamadan 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocuklar ile aralarında yasal evlilik bağı bulunan eş yararlanır. Ücretlerini yıllık beyanname ile bildirenler de asgari geçim indiriminden yararlanırlar.

16. ÖRNEK : 2009 yılında aldığı 36.000.- TL ücret geliri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi veren hizmet erbabı 4 çocuklu olup eşi çalışmamaktadır. Bu mükellefin 2009 yılı eğitim ve sağlık harcamalarının tutarın 4.250.- TL ve vergi muafiyeti almış bir vakfa da makbuz karşılığında 2.000.- TL bağış yapmıştır. • 2009 yılı asgari ücretin yıllık brüt tutarı 7.992.- TL olup, hizmet erbabının yararlanacağı yıllık asgari geçim indirim tutarı • Hizmet Erbabı için %50, eş için %10, ilk iki çocuk için (%7.5 x 2) = %15 ve diğer iki çocuk için de(%5 x 2 )= %10 olmak üzere toplam indirim oranı (%50 + %10 + %15 + %10) = %85 dir. • A. G.İ.Tutarı : (7.992.- x %85) = 6.793.20 • 6.793.20 x %15= 1.018.98 Yıllık Tutar • Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

17. - Ücret 36.000.- TL • - Eğitim-Sağlık Harcaması(36.000.-x %10) (3.600.-) TL • - Bağış (36.000.- x %5) (1.800.-) TL • - Matrah 30.600.- TL • - Hesaplanan Gelir Vergisi 6.287.- TL • - Asgari Geçim İndirimi* 1.018.98 TL • - Ödenecek Gelir Vergisi 5.268.02 TL

18. 6. DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI İSTİSNASI (Mük.Md. 80) • Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artışı kazançları hariç olmak üzere, 2009 takvim yılı içinde elde edilen değer artışı kazançlarının 7.600.-TL’ si gelir vergisine tabi değildir. • 7. ARIZİ KAZANÇ İSTİSNASI (Md.82) • Henüz başlanmamış ticari, zirai veya mesleki bir faaliyete hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere iştirak edilmemesi karşılığında elde edilen kazançlar dışında kalan ve aşağıda yazılı arızi kazançların 17.900.- TL kısmı gelir vergisine tabi değildir.

19. ÖRNEK 1: Bakkaliye işini 05.03.2009 tarihinde terk eden ve bu tarihe kadar 12.000.-TL ticari kazanç elde eden ticaret erbabı işin terkinde kendi adına faturaladığı bir kısım bakkaliye malzemesini işin terkinden sonra elden çıkarmak suretiyle 8.250.-TL arızi ticari kazanç elde etmiştir. • Bu mükellefin işin terkinden sonra elde ettiği arızi ticari kazancının toplamı 17.900.-TL istisna kapsamında olduğundan vergilendirilmeyecek, sadece 12.000.-TL ticari kazanç için yıllık beyanname verilecektir. • ÖRNEK 2: Müteahhit (A) 2009 yılında 180.000.-TL ticari kazanç elde etmenin yanında aynı yıl içinde ihaleye girmeme karşılığında müteahhit (Z) den 30.000.- TL arızi kazanç elde etmiştir. • Bu mükellefin 2009 yılında elde etmiş olduğu arızi kazancı istisna kapsamında olmadığından elde etiği 180.000.-TL ticari kazanç ile 30.000.-TL arızi kazanç toplamı olan 210.000.- TL yıllık beyanname ile beyan edilecek ve tüm gelir vergilendirilecektir.

20. 8. İNDİRİM ORANI UYGULAMASI İLE GETİRİLEN İSTİSNA • (Bu uygulama, 5281 sayılı kanunun 44 üncü maddesi ile 1.1.2006 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlükten kaldırılan 76 ıncı maddenin son fıkrası hükmüne göre yapılmaktadır.): • 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş her nevi tahvil ve hazine bonoları ile Toplu Konut ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılması suretiyle 2009 yılında sağlanan gelirlerin %16,7 si gelir vergisine tabi tutulmaz. • Ancak, dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının beyanında indirim oranı uygulanmaz. • .

21. ÖRNEK : 1.1.2006 öncesi ihraç edilen menkul kıymetlerden 2009 yılında bir gerçek kişi, • a. 224.500.02 TL DT ve HB Faizi, • b. 65.000.14 TL DT/HB Alım Satım Kazancı, • c. 100.000.00 TL Özelleştirme İdaresince Çıkarılan Menkul Kıymetlerden Alınan Faiz Geliri. • olmak üzere toplam 389.500.16 TL gelir elde etmiştir. • Bu gelirlerin toplamına öncelikli olarak %16,7 indirim oranı (389.500.16 x %16,7) = 65.046.53 TL uygulanmasından sonra kalan (389.500.16 - 65.046.53) =324.453.63 TL beyan edilecektir.

22. 10.YATIRIM İNDİRİMİ İSTİSNASI (Geç. Md.69): a. 31.12.2005 tarihi itibariyle indirilemeyip devreden yatırım indirimi tutarı, b. 24.03.2003 tarihinden önce yapılan başvuruya istinaden düzenlenen yatırım teşvik belgesine göre 2006, 2007 ve 2008 yılında yapılan yatırımlar nedeniyle yararlanılacak yatırım indirimi istisna tutarları, c. 2005 yılında başlanılan belgesiz yatırımlardan iktisadi ve teknik bütünlük arz edenler için 2006, 2007 ve 2008 yılında yapılan yatırımların %40’ı, ticari ve/veya zirai kazançtan indirilir.

23. ÖRNEK : Tüccar (A) 2005 yılında başladığı fabrika binası inşaatından dolayı 2008 yılında yaptığı teşvik belgesiz harcama tutarı 80.000.- TL dır.2008 yılı kazancının yetersizliğinden 2009 yılına devreden yatırım indirimi tutarı 32.000.- TL olup dönem içinde elde edilen toplam ticari kazancı 120.000.-TL dır. - Ticari Kazanç 120.000.- TL - Yatırım İndirimi (32.000.-)TL (80.000.-x %40) - Vergiye Tabi Kazanç 88.000.- TL - Hesaplanan Gelir Vergisi 24.825.- TL Bilindiği üzere GVK Geç.Md.69 hükmüne göre 2008 yılında yatırım indirimi uygulama süresi sona ermekte ise de, bu hüküm Anayasa Mahkemesinin 2009/144 sayılı kararı ile yürürlükten kaldırılmış olduğundan yararlanılan yatırım indirimi 2009 ve müteakip yıl kazançlarından indirilebilecektir.

24. II. TAM MÜKELLEFİYETE TABİ OLANLAR TARAFINDAN 2009 YILINDA ELDE EDİLEN HANGİ GELİRLER İÇİN YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERİLMESİNE GEREK YOKTUR. A. GVK.’nun 86 nci Md. Göre Beyan Edilmeyen Gelirler 1. İşletme büyüklüğü ölçüsünü geçmediği nedenle gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar. 2. Sahibinin ticari faaliyetine bağlı olmaksızın, GVK.’nun 75/15 inci maddesinde belirtilen tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketlerinden alınan aylık ve ödemeler. 3. İstisna hadleri içinde kalan kazanç ve iratlar. 4. GVK.’nun 94 üncü maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılmış tek işverenden alınan ücretler.

25. 5. GVK.’nun 94 üncü maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılmış iki veya daha fazla işverenden ücret alınması durumunda, birden sonraki işverenlerden alınan ve toplamı 22.000.- TL yi geçmeyen ücretler. • 6. Yukarıda (1,2,3,4 ve 5 de) sayılan kazanç ve iratlar dışında vergiye tabi gelirlerinin (Ticari kazanç, gerçek usulde vergilendirilen zirai kazanç, serbest meslek kazancı, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratların) toplamı 22.000.- TL geçmemesi koşulu ile, Türkiye’de gelir vergisi kesintisine tabi tutulmuş olan menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları. 7. Vergi kesintisine ve istisnaya konu olmayan ve toplamı 1.070.- TL geçmeyen menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.

26. ÖRNEK 1: Hizmet erbabı 2009 yılında (A) işverenden 13.000.-TL, (B) işverenden 5.000.-TL ve (C) işverende de 172.500.- TL ücret geliri elde etmiş ve her üç işverenden alınan ücret üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. • (C) işverenden alınan ücret en yüksek olduğu için bu ücret birinci işverenden alınan ücret olarak dikkate alınır ve bu ücret dışında (A) ve (B) işverenlerden alınan ücretlerin toplamı (13.000.- + 5.000.-)=18.000.-TL olup bu tutar 22.000.-TL beyan sınırının altında kaldığından her üç işverenden alınan ücretler için beyanname verilmez, başka gelirler için verilen beyannameye dahil edilmez.

27. ÖRNEK 2: Hizmet erbabı 2009 yılında (A) işverenden 128.000.- TL, (B) işverenden 8.500.-TL ve (C) işverende de 14.500.- TL ücret geliri elde etmiş ve her üç işverenden alınan ücret üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. (A) işverenden alınan ücret en yüksek olduğu için bu ücret birinci işverenden alınan ücret olarak dikkate alınır ve bu ücret dışında (B) ve (C) işverenlerden alınan ücretlerin toplamı (8.500.- + 14.500.-) = 23.000.- TL olup bu tutar 22.000.-TL beyan sınırının geçtiğinden her üç işverenden alınan ücretlerin toplamı olan (128.000.- + 8.500.- + 14.500.-) = 151.000.- TL beyan edilecek ve beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kesilen vergilerin tamamı mahsup edilecektir.

28. ÖRNEK 3: (A) şahsı 2009 yılı içinde aşağıda belirtilen kazanç ve iratları elde etmiştir. • - Ücret 125.000.- TL (Vergi kesilmiş.) • - Ücret 5.850.- TL (Vergi kesilmiş.) • - Kar payı (Brüt 7.000.-TL)* 3.500.- TL (1.050.-TL V. kesilmiş.) • - Mesken Kirası 2.150.- TL (Vergi kesilmemiş) • - İşyeri Kirası(Brüt 8.000.-) 6.000.-TL (1.600.-TL V. kesilmiş) (%25 Gid-Net) • - Ticari kazanç 3.750.- TL - Arızi S. Meslek Kazancı 1.250.- TL (250.TL vergi kesilmiş) (istisna sonrası) * Kar payı tam mükellefiyete tabi bir kurumdan alınmıştır.

29. a. İki iş verenden alınan ve vergisi kesinti yoluyla ödenen ücretlerin ikinci işverenden alınan ücret 22.000.- TL beyan sınırının altında kaldığı için ücretlerin tamamı beyan edilmeyecek ve verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir. b. Ücret gelirleri dışında vergiye tabi gelirlerin toplamı (3.500.- + 2.150.- + 6.000.- + 3.750.- + 1.250.-)= 16.650.-TL olup, bu tutar 22.000.-TL beyan sınırının altında kaldığı için toplam vergiye tabi 16.650.- TL içinde yer alan ve vergisi kesinti yolu ile ödenen 6.000.-TL iş yeri kirası ile 3.500.-TL menkul sermaye iradı beyannameye dahil edilmeyecek ve bu iki gelir dışındaki; ticari kazanç 3.750.-TL, mesken kirası 2.150.-TL ve arızi serbest meslek kazancı 1.250.-TL toplamı olan 7.150.-TL matrah beyan edilecek ve hesaplanan 1.072.50 TL gelir vergisinden beyana dahil arızi serbest meslek kazancından kesilen 250.- TL vergi mahsup edilir ve kalan 822.50 TL iki eşit taksitte ödenecektir.

30. ÖRNEK 4: (B) şahsı 2009 yılı içinde aşağıda belirtilen kazanç ve iratları elde etmiştir. - Ücret 125.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Ücret 25.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Kar payı (Brüt 7.000.-TL)* 3.500.- TL (1.050.-TL V. kesilmiş)(İsti. sonrası) - Mesken Kirası 2.000.- TL (Vergisi kesilmemiş) - İşyeri Kirası(Brüt 8.000.-) 6.000.-TL (1.600.-TL V. kesilmiş)(%25Gider-Net) - Ticari kazanç 7.000.- TL - Değer artışı kazancı 1.000.- TL (Vergi kesilmemiş) *Kar payı tam mükellefiyete tabi bir kurumdan alınmıştır. a. Vergisi kesilmiş ücretlerin birden sonraki işverenlerden alınan ücret 22.000.-TL beyan sınırını aşması nedeniyle her iki işverenden alınan ücretlerin toplamı (125.000.- + 25.000.-)=150.000.-TL beyan edilecek ve kesilen vergiler mahsup edilecektir.

31. b. Ücret gelirleri dışında vergiye tabi gelirlerin toplamı (3.500.- + 2.000.- + 6.000.- + 7.000.- + 1.000.-)= 19.500.-TL olup, bu tutar 22.000.-TL beyan sınırının altında kaldığı için toplam vergiye tabi 19.500.- TL içinde yer alan ve vergisi kesinti yolu ile ödenen 6.000.-TL iş yeri kirası ile 3.500.-TL kar payı (menkul sermaye iradı) beyannameye dahil edilmeyecek ve bu iki gelir dışındaki; -Ticari Kazanç 7.000.-TL -Mesken Kirası 2.000.-TL -Değer Artışı Kazancı. 1.000.-TL Toplam: 10.000.- TL beyan edilir. Örneğimizdeki bu mükellef iki iş verenden aldığı ücretleri de beyan edeceğinden toplam beyan edilen (150.000.-+10.000.-) = 160.000.-TL üzerinden hesaplanan gelir vergisinden beyannameye dahil edilen gelirlerden kesilen tüm vergiler mahsup edilerek kalan tutar iki eşit taksitte ödenir.

32. ÖRNEK 5: (K) şahsı 2009 yılı içinde aşağıda belirtilen kazanç ve iratları elde etmiştir. • - Ücret 165.000.- TL (Vergi kesilmiş.) • - Ücret 15.000.- TL (Vergi kesilmiş.) • - Ücret 8.000.- TL (Vergi kesilmiş.) • - Kar payı (Brüt 80.000.-)* 80.000.- TL (12.000.-TL V. kesilmiş.) İst. sonrası) • - Mesken Kirası 10.000.- TL (V. kesilmemiş) • - İşyeri Kirası(Brüt 12.000.-) 9.000.- TL (2.400.-TL V kesilmiş)(%25Gid-Net) • - Ticari kazanç 35.750.- TL - Serbest Meslek Kazancı 20.250.- TL (6.000.TL vergi kesilmiş) • *Dar mükellef kurumdan alınan kar payıdır.

33. a. Vergisi kesilmiş ücretlerin birden sonraki işverenlerden alınan ücretlerin toplamı (15.000.- + 8.000.-) = 23.000.- TL olup, 22.000.-TL beyan sınırını aşması nedeniyle her üç işverenden alınan ücretlerin toplamı (165.000.- + 15.000.-TL + 8.000.-)=188.000.-TL beyan edilecek ve kesilen vergiler mahsup edilecek. • b. Ücretler dışında vergiye tabi gelirlerin toplamı (80.000.- + 10.000.- + 9.000.- +35.750.- + 20.250.-)= 155.000.-TL olup, bu tutar beyan sınırı 22.000.-TL geçtiğinden bu gelirlerin tamamı beyan edilecektir. • Örneğimizdeki bu mükellef iki iş verenden aldığı ücretleri de beyan edeceğinden toplam beyan edilen (188.000.- + 155.000.-) = 343.000.-TL üzerinden hesaplanan gelir vergisinden beyannameye dahil edilen gelirlerden kesilen tüm vergiler mahsup edilerek kalan tutar iki eşit taksitte ödenir.

34. ÖRNEK 6: (L) şahsı 2009 yılı içinde aşağıda belirtilen kazanç ve iratları elde etmiştir. - Ücret 75.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Ücret 8.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Ücret 6.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Ücret 3.000.- TL (Vergi kesilmiş.) - Kar payı (Brüt 10.000.-TL)* 5.000.- TL (1.500.-TL vergi kesilmiş.) (İstisna sonrası) - Mesken Kirası 3.000.- TL (Vergisi kesilmemiş) - İşyeri Kirası(Brüt 2.000.-TL) 1.500.- TL (400.-TL vergi kesilmiş)(%25 G.Gider-Net) - Ticari kazanç 5.500.- TL - Serbest Meslek Kazancı 1.750.- TL (500.-TL vergi kesilmiş) - Mevduat Faizi 20.000.-TL (3.000.-TL vergi kesilmiş) (Ticari değil.) - Repo Gelirleri 80.000.-TL (12.000.-TL vergi kesilmiş) (Ticari değil.) - M.Kıymet Alım-Satım Kaz. 35.000.-TL (5.250.-TL vergi kesilmiş) ( Ticari değil.) * Kar payı tam mükellefiyete tabi bir kurumdan alınmıştır.

35. a. Dört işverenden alınan ve vergisi kesinti yoluyla ödenen ücretlerin birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamı (8.000.- + 6.000.- + 3.000.-)=17.000.-TL olup, 22.000.- TL beyan sınırının altında kaldığı için ücretlerin tamamı beyan edilmeyecek ve verilen beyannameye de dahil edilmeyecektir. b. Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisine tabi tutulan ve ticari işletmeye dahil olmayan mevduat faizleri, repo gelirleri ve menkul kıymet alım satım kazançlarının miktarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.

36. c. Yukarıda sayılanlar dışında kalan ve vergiye tabi gelirlerin toplamı (5.000.- + 3.000.- + 1.500.- + 5.500.- + 1.750.-)= 16.750.- TL olup, bu tutar 22.000.- TL beyan sınırının altında kalması nedeniyle bu gelirlerin içinde bulunan ve vergisi kesinti yolu ile ödenen 5.000.- TL menkul sermaye iradı ile 1.500.-TL işyeri kirası beyan dışı bırakılıp geriye kalan; Ticari Kazanç 5.500.-TL Mesken Kirası 3.000.-TL S.Meslek Kazancı 1.750.-TL Toplam 10.250.-TL beyan edilecektir. Beyan üzerinden hesaplanan vergiden serbest meslek kazancından kesilen vergi mahsup edilerek kalan vergi iki eşit taksitte ödenecektir.

37. ÖRNEK 7: Bir şahıs 2009 yılında alacak faizi olarak 310.- TL ve yurt dışı bir bankadaki mevduatına 350.-USD faiz yürütülmüş ve bunun TL karşılığı 577.50 TL dır. Bu kişinin elde ettiği alacak faizi ve mevduat faizi vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmadığından ve toplamı da 1.070.- TL geçmediğinden beyan edilmeyecektir. Başka gelirler için verilecek beyannameye de bu gelirler dahil edilmeyecektir.

38. B. GVK.’nun Geçici 67 inci Maddesine Göre Beyan Edilmeyen Gelirler • 1. GVK.’nun geçici 67 inci maddesi kapsamında 01.01.2006 tarihinden sonra iktisap edilen bankalar veya aracı kurumlar vasıtayla elden çıkarılan menkul kıymetlerden ve diğer sermaye piyasası araçlarından sağlanan ve üzerinden ilgili banka veya aracı kurum tarafından gelir vergisi kesintisi yapılan değer artışı kazançları. • 2. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan ve 01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen her nevi tahvil (ipotek finansmanı kuruluşları ve konut finansmanı kuruluşları tarafından ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetler hariç, ipotekli sermaye piyasası araçları ile varlık teminatlı menkul kıymetler dahil) ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.

39. 3. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan mevduat faizleri. 4. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar payları. 5. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kar payları. 6. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları. 7. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan repo gelirleri.

40. 8. GVK.’nun 67 inci maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi yapılan, Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan menkul kıymetler yatım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının kurumlar vergisinden istisna edilmiş olan portföy kazançlarından (Bu fon veya ortaklıklarının katılma belgelerinin ilgili fona iadesinden veya hisse senetlerinin alım satımından) elde edilen gelirler. Yukarıda yer verilen kazanç ve iratlar ticari faaliyet kapsamında elde edilmiş olması durumunda, bu kazanç ve iratlar ticari kazanç hükümleri çerçevesinde kazancın tespitinde dikkate alınacak ve kesilen vergiler yıllık gelir vergisi beyannamesine göre hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

41. C. GVK.’nun Geçici 68 inci Maddesine Göre Beyan Edilmeyen Gelirler • Türkiye Jokey Kulübü tarafından organize edilen yarışmalara katılan atların jokeyleri, jokey yamakları ve antrenörlerine 31.12.2010 tarihine kadar yapılan ücret ödemelerinden kesilen %20 gelir vergisi nihai vergileme olarak sayılmış ve bu gelirler için beyanname verilmeyeceği gibi bu kişilerin başka gelirleri nedeniyle beyanname verseler bile bu gelirleri beyannamelerine dahil etmeyecekleri Gelir Vergisi Kanununun geçici 68 inci maddesinde hüküm altına alınmıştır. • Söz konusu kişiler tarafından alınan ücretler Gelir Vergisi Kanununun 86 ıncı maddesinin uygulanması sırasındaki hesaplamalarda da dikkate alınmayacaktır.

42. ÖRNEK : Türkiye Jokey Kulübünce organize edilen yarışmalara katılan jokey 2009 yılında aldığı 48.650.- TL ücretten gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. Bu jokey aynı yılda vergisi kesilmiş 22.500.- TL mevduat faizi, 12.800.-TL mesken kira geliri ve elde etmiştir. • Bu jokey aldığı 48.650.- TL ücreti ile 22.500.-TL mevduat faiz geliri için hiç beyanda bulunmayacak ve bu gelirleri toplamada dikkate almayacaktır. Sadece mesken kirası için aşağıdaki şekilde yıllık gelir vergisi beyannamesi verecektir. • Mesken Kirası 12.800.- TL • İstisna (2.600.-)TL • Kalan 10.200.- TL • Götürü Gider 2.550.- TL (10.200.- x %25) • Matrah 7.650.- TL • Hesaplanan Gelir Vergi 1.147.50 TL • Ödenecek Gelir Vergi 1.147.50 TL

43. D. GVK.’nun Geçici 72 inci Maddesine Göre Beyan Edilmeyen Gelirler • 31.12.2017 tarihine kadar sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerden Gelir Vergisi Kanununun geçici 72 inci maddesi uyarınca yapılan gelir vergisi kesintisi nihai vergileme olarak kabul edilmiş ve bu gelirler için beyanname verilmeyeceği gibi bu kişilerin başka gelirleri nedeniyle beyanname verseler bile bu gelirlerini beyannamelerine dahil etmeyeceklerdir. • Söz konusu kişiler tarafından alınan ücret ve ücret sayılan ödemeler Gelir Vergisi Kanununun 86 ıncı maddesinin uygulanması sırasındaki hesaplamalarda da dikkate alınmayacaktır.

44. ÖRNEK : Birinci ligde futbol oynayan sporcu 2009 yılında 15.000.000.-TL transfer ücreti, 360.000.- TL ücret ve 25.000.- TL da başarı primi almış ve bu ödemelerin tamamı üzerinden kulüp %15 oranında gelir vergisi kesintisi yapmıştır. Bu sporcu bu gelirlerinin yanı sıra 2009 yılında 35.937.50 TL arızi serbest meslek kazancı (vergi kesintisi yapılmamış), 15.000.- TL net işyeri kirası (gelir vergisi kesintisi yapılmış), 180.975.- TL mevduat faizi ve 130.000.- TL Hazine bonosu faizi ile 585.000.- TL da menkul kıymet alım satım kazancı elde etmiş ve bu üç gelir üzerinde de gelir vergisi kesintisi yapılmıştır. • Kulüpten alınan ücretlerin tamamı ile Mevduat ve HB faizleri ile menkul kıymet alım satım kazançları hiçbir şekilde beyan edilmeyecek ve bunun dışındaki gelirler ise, aşağıdaki şekilde beyana konu edilecktir.

45. - Arızı Serbest Meslek Kazancı 18.037.50 TL (35.937.50 - 17.900.-)= istisna) • - İşyeri Kira Geliri 14.062.50 TL (18.750.- x %25 G.Gider sonrası) • - Matrah 32.100.- TL • - Hesaplanan Gelir Vergisi 6.692.- TL • - Mahsup Edilen Gelir Vergisi (3.750.-) TL (18.750.- x %20) • - Ödenecek Gelir Vergisi 2.942.- TL

46. III. DAR MÜKELLEFİYETE TABİ OLANLAR TARAFINDAN 2009 YILINDA ELDE EDİLEN HANGİ GELİRLER İÇİN YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERİLMESİNE GEREK YOKTUR Dar mükellefiyete tabi olanlar tarafından elde edilen ve Türkiye’de gelir vergisi kesinti yapılmış olan aşağıda sıralanan kazanç ve iratlar için yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmez ve başka gelirler nedeniyle verilmesi gereken yıllık gelir vergisi beyannamesine ise sayılan bu kazanç ve iratlar dahil edilmezler. a. Ücretler. b. Serbest meslek kazançları. c. Menkul sermaye iratları. d. Gayrimenkul sermaye iratları. e. Diğer kazanç ve iratlar.

47. IV. KİMLER HANGİ GELİRLERİ NEDENİYLE YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİ VERMEK ZORUNDADIRLAR • A. GVK.’nun 85 inci Maddesine Göre Yıllık Beyanname Vermek Zorunda Olanlar • Aşağıda yazılı mükellefler faaliyetlerinden gelir elde etmeseler bile yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. • 1. Tüccarlar (Adi ve Kollektif şirketlerde her bir ortak ile Adi ve eshamlı komandit şirketlerde komandite ortaklar dahil.) • 2. Serbest meslek erbabı. • 3. İşletme büyüklüğü ölçüsünü aşan çiftçiler. • Dar mükellefiyet esasında vergilendirilenler ticari ve zirai kazançları için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar.

48. B. GVK.’nun 86 inci Maddesine Göre Beyan Edilecek Gelirler • Aşağıda yazılı gelirleri elde edenler gerçek kişiler bu gelirleri için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadırlar. • 1. Üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayan ücretler. • 2. Birden fazla işverenden ücret alan ve aldıkları ücretlerinin tamamı üzerinden vergi kesilenlerin, birden sonraki işverenden alınan ücretlerini toplamı 22.000.- TL geçmesi halinde bütün işverenlerden alınan ücretlerin tamamı, • 3. İstisna kapsamını aşan gayrimenkul sermaye iratları ile arızi ve değer artışı kazançları.

49. 4. Ücretler dışında vergiye tabi gelirlerinin toplamının 22.000.- TL geçmesi halinde gelir vergisi kesintisi yapılmış olan menkul (GVK.’nun geçici 67 nci maddesinde belirtilen ve yukarıda III/B-c,d,e,f,g ve h ayrımında sayılan gelirler hariç, ki bunlar 22.000.- TL beyan sınırının hesabında dikkate alınmazlar.) ve gayrimenkul sermaye iratlarının tamamı. • 5. Vergi kesintisi ile istisnaya konu edilmeyen ve toplamı 1.070.- TL geçen menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının tamamı. • Gelir Vergisi Kanununun geçici 86 inci maddesinde atıf yapılan GVK.’nun 103 üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı 2009 yılı için 22.000.- TL bu tutar bir istisna değil beyanname vereme sınırıdır. Bu tarife her yıl yeniden değerleme katsayısına göre veya Bakanlar Kurulu Kararına göre veya maddede yapılan yasal bir düzenleme ile değişikliğe uğraması nedeniyle her yıl beyan sınırı da değişmiş olacaktır.

50. C. GVK.’nun Geçici 67 inci Maddesine Göre Beyan Edilecek Gelirler • 1. İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla elde tutulan hisse senetleri dışında kalan ve 01.01.2006 tarihinden önce iktisap edilen menkul kıymetlerden veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar. • 2. 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilen her nevi tahvil ve Hazine bonoları ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerin elde tutulması veya elden çıkarılmasından sağlanan gelirler.