Apothekers West-Brabant

1. Apothekers West-Brabant De apotheek en medicatieoverdracht 11 november 2010 Anne de Roos, trekker KNMP en NVZA Peter de Smet, medicatieveiligheid i.h.a.

2. Starten met Medicatieoverdracht • Op 1 januari a.s. werken alle apothekers en ziekenhuisapothekers aan betere medicatieoverdracht. • Voor patiënten met diabetes, cardiovasculaire risico’s, anti-stollingsmiddelen en/of orale oncolytica. • Voor minimaal 1 overdrachtsmoment. Daarna uitrol 3 andere momenten. • De KNMP ondersteunt u met toolkit, ICT, communicatie, proactieve PR, belangenbehartiging en een snelle helpdesk.

3. Nut = Noodzaak voor de apotheker! • Medicatieveiligheid is ons vak! Op elk moment van voorschrijven of verstrekken een actueel medicatieoverzicht hebben, en daarmee 50% risicoreductie behalen. • Basisinstrument voor veilige zorg en een tevreden patiënt. • Medicatiebewaking op niveau. Legitimering voor krijgen alle benodigde gegevens. • Rol innemen in de ketenzorg. De (ziekenhuis)apotheker moet behandelaar zijn en toegevoegde waarde leveren. • Verdienmodel. Tijd = geld. Veiligheid = geld. Vergoeding voor prestaties. • Trouwe patiënt. Een medicatieoverzicht is tastbaar. Een communicatiemiddel. Een goed medicatieoverzicht geeft vertrouwen.

4. Mag ik een medicatieoverzicht? Veel medicijnen Kanker, in ziekenhuis Gehandicapt dagbesteding drugs viagra thuiszorg onwillig allergisch Etc… etc… >65 jaar methotrexaat Hartpatient verpleeghuis Ambulant In coma

5. Waar ga ik het met u over hebben? 1. Belang van goede overdracht medicatie gegevens 2. Wat hebben KNMP/NVZA voor u in de aanbieding? 3. Wat wordt er van u verwacht? 4. Hoe kunnen wij u (nog) beter/verder helpen?

6. Het gaat om uw zorg voor uw patiënten Goede overdracht medicatie gegevens heeft krachtig effect Geurts et al. Eighty percent of medications in hospitaldischarge letters contain errors (poster FIP 2010) 56 patiënten (in 6 mnd) na ontslag bekeken door openbare apo 88 wijzigingen in ontslagmedicatie 115 interventies (1-9 per patiënt) gemiddeld 36 min (10-90 min) per patiënt 47 ontslagbrieven (84%) kwamen in aanmerking voor beoordeling Bij 38 patiënten (68%) contact met specialist/ huisarts nodig

7. Reconciliatie van 262 patiënten bij ontslag van de longafdeling van het Sint Lucas Andreas ZiekenhuisKarapinar-Çarkıt et al. Ann Pharmacother 2009;43(6):1001-10& Pharm Weekbl 2010;12 mrt:15-17+36

8. operatie vanwege bekkenfractuur nefrectomie noodzakelijk na ontslag geen profylactisch fraxiparine nierbloeding omzetting op acenocoumarol trombosebeen therapeutisch fraxiparine

9. 50% reductieop ALLE overdracht Specialisten leggen in ca. 40% van de gevallen waarin een geneesmiddel wordt gestaakt niet vast waarom dat gebeurt De thuiszorg wordt niet altijd geïnformeerd over de toe te dienen medicatie, zeker niet als de patiënt op vrijdagmiddag wordt ontslagen Bij overplaatsing patiënt van intensive care naar verpleegafdeling is 40% van de doseringsinformatie niet juist. thuis In 70% van de gevallen geven patiënten, huisartsen en apothekers verschillende lijstjes als wordt gevraagd welke medicatie de patiënt gebruikt na ontslag 50% Van de patiënten heeft binnen 6 maanden na thuiskomst 1 of meer fouten in zijn medicatie, doordat de huisarts niet weet wat er is gewijzigd 50% Van de zorgprofessionals zegt volledig op de hoogte te zijn van het medicatiegebruik van de gehandicapte cliënten waarbij zij betrokken zijn. 15% Van de apotheken heeft geen intakeprocedure voor nieuwe patiënten. 50% legt zwangerschap/kinderwens/ borstvoeding niet vast 2/3 noteert geen zelfzorgmiddelen

10. Ziekenhuis pilots: reductie fouten 46% 35% 82% >50% 44%

11. Richtlijn Overdracht van medicatiegegevens per 1 jan 2011 • Er is altijd actueel medicatieoverzicht beschikbaar bij elk contact patiënt-voorschrijver • Bij spoedopname binnen 24 uur • Bij overdracht naar volgende schakel zeker binnen 24 uur  Vastgelegd in een ketenprotocol

12. IGZ handhaving, insteek? • IGZ is zich bewust van weerbarstige praktijk maar wil wel beweging zien • Onmacht (bijv ontbreken van formatie) is geen alibi om niets te doen • Begin met wat kan en maak plan voor wat verder moet • Per 1 januari 2012 moeten voorschrijvers verplicht elektronisch voorschrijven • Jose Hansen / Caroline de Bruijn

13. Landelijke Afspraak Uitvoering per 1 jan 2011 (IGZ gaat hierop toetsen) Medicatieoverzicht omvat ten minste volgende gegevens: 1. Voorgeschreven/ter hand gestelde/toegediende/gebruikte medicatie (incl gebruiksperiode en evt vermelding dat gebruik voortijdig is gestopt) 2. Gebruik van alcohol en/of drugs (aard en duur) 3. Reden van starten/stoppen/wijzigen van medicatie en initiator hiervan 4. Eerste voorschrijver en actuele voorschrijver. 5. De apotheken die de geneesmiddelen hebben verstrekt 6. Basale patiëntkenmerken (BSN, geboortedatum, geslacht, NAW) 7. Afgeleide of beschikbare contra-indicaties mbt comorbiditeit 8. Afgeleide of beschikbare contra-indicaties mbt allergie/intolerantie/ADE’s Bovendien op aanvraag verstrekbaar: 9. Laboratoriumgegevens 10. Indicatie (indien nodig om dosering te kunnen beoordelen) LESA Actueel Medicatie Overzicht

14. 1. Belang van goede overdracht medicatiegegevensKansen? Jazeker! • Dit is bij uitstek het domein/vakgebied van u als apotheker! • Dit sluit uitstekend aan bij uw huidige dienstverlening • Dit verbetert ook de kwaliteit daarvan • Dit versterkt uw inhoudelijke rol in de (keten)zorg • Dit versterkt samenwerking onderling en met andere zorgverleners • Dit verankert uw aanspraak op medische gegevens (zoals lab waarden) • Dit opent de weg naar vergoeding van zorgactiviteiten Enquete apothekerspanel (jul 2010): 71% geeft aan dat medicatie overdracht een belangrijk thema is

15. 1. Belang van goede overdracht medicatiegegevensBedreigingen  Uitdagingen • Uitvoerbaarheid (formatie nodig?) • Komt er wel een vergoeding? • Medewerking van andere zorgverleners nodig voor compleet overzicht • ICT ondersteuning technisch nog niet optimaal • ICT ondersteuning politiek nog niet volledig geaccepteerd

16. Uitdagingen: Uitvoerbaarheid Risico op overload: ketenzorg grote aandoeningen, nieuwe generatie medicatiebewaking (Harm-wrestling, nierfunctie), prestatie indicatoren, omgaan met risicovolle stoffen, melden van medicatiefouten, etc. Formatie nodig? KNMP verzamelt: • Eerdere getallen • Meetproject in Den Bosch (in kader van traject Innovatieve Apotheken) • Toekomstige getallen

17. Uitdagingen: VergoedbaarheidNZa definities van 14 FZ prestaties/activiteiten (dec 2009) http://www.nza.nl/zorgonderwerpen/zorgonderwerpen/apotheekzorg/actueel/134589/

18. Uitdagingen: VergoedbaarheidNZa definities bieden zeker aanknopingspunten ..... ….. In 2011 boter bij de vis ?! - Pas op met doorgeven van eigen cijfers aan verzekeraar(s): u wordt tegen elkaar uitgespeeld !

19. Medewerking van anderen nodig voor compleet medicatieoverzicht • Andere zorgverleners nodig voor compleet overzicht • Richtlijn geeft basis  KNMP communiceert • Bereidheid wisselt: • trombosediensten, verpleeghuizen, verzorgingshuizen, thuiszorg: bereid tot samenwerken. • overige voorschrijvers: bereidheid nog minder consistent • Maar: alle handreikingen nemen deze basis over • IGZ toetst ook hen

20. Welke rol heeft de (ziekenhuis)apotheker in de richtlijn? • Bekend:De (ziekenhuis)apotheker is verantwoordelijk voor het veilig ter hand stellen en bewaken van de aan de patiënt voorgeschreven medicatie. • Nieuw!Hij organiseert de processen zodanig dat het medicatieoverzicht altijd actueel is bij elk overdrachtsmoment van een voorschrijver naar de volgende voorschrijver.

21. Andere zorgverleners:Dat doet de apotheker toch?

22. Apothekers:Eerdere hobbels! Overload! €!

23. Wat zegtNZa:

24. Journalist SBA: “Doet de apotheker dat?” Verhuizing, niks gevraagd Welke services zal de patiënt opnoemen? Ik kreeg geen info mee uit het ziekenhuis… Medicijnpaspoort? Best handig! Ik ga dan naar de huisarts . Wat zegt de patiënt?

25. Apothekers, KNMP en NVZA:

26. ICT-ondersteuning onvoldoende • ICT ondersteuning technisch nog niet optimaal … en politiek nog niet volledig geaccepteerd

27. LSP en EPD Status • 217,5 miljoen euro uitgegeven • Totaal aantal zorgaanbieders 6.509: • 4.337 huisartspraktijken, 129 huisartsenposten, 1.948 apotheken en 95 ziekenhuizen • Nu: 980 aansluitingen  15% • 543 apotheken, 369 huisartsenpraktijken, 55 huisartsenposten en 13 ziekenhuizen. • 5000 subsidieaanvragen ingediend  77% • 90% apotheken, 75% huisartspraktijken en 90% huisartsenposten • 2.745.447 opvraagbare dossiers, 41573 UZI-passen

28. Medicatieoverzicht: alleen samen compleet • Patiëntkenmerken • Alle voorgeschreven, verstrekte, toegediende en gebruikte medicatie, sterkte en toedieningsvorm, gebruiksperiode, inclusief vermelding voortijdig stoppen of wijziging • Reden van starten/stoppen/wijzigen + initiator • 1e en actuele voorschrijver • Verstrekkende apotheken • Gebruik van zelfzorg, drugs en alcohol • Contra-indicaties • Allergieën • Laboratoriumwaarden (indien nodig) • Indicatie, indien nodig om dosering te beoordelen • Minimaal laatste 3 maanden

29. Medicatieoverzicht: alleen door ICT compleet. LSP! • Patiëntkenmerken • Alle voorgeschreven, verstrekte, toegediende en gebruikte medicatie, sterkte en toedieningsvorm, gebruiksperiode, inclusief vermelding voortijdig stoppen of wijziging • Reden van starten/stoppen/wijzigen + initiator • 1e en actuele voorschrijver • Verstrekkende apotheken • Gebruik van zelfzorg, drugs en alcohol • Contra-indicaties • Allergieën • Laboratoriumwaarden (indien nodig) • Indicatie, indien nodig om dosering te beoordelen • Minimaal laatste 3 maanden HIS + AIS + ZIS + ZAIS + EVS + eLAB + GIS + VIS + TIS = top!

31. LSP

32. Er gaat nog lang bij (ziekenhuis)apothekers aangeklopt worden… • LSP eerst voor de 1e lijn: apothekers, huisartsen en ziekenhuizen • Maar …. GGz, trombose, thuiszorg, verpleeghuizen, verzorgingshuizen, gehandicapteninstellingen, nog een lange weg te gaan… (ziekenhuis)apothekers leveren nog lang papieren medicatieoverzichten en toedienlijsten

33. Nog niet in de praktijk, dus… Patiënten /mantelzorgers voeren regie in de keten

34. Plavix Ascal Antibioticum Contrastvloeistof Wespen  Jodium (tip)

35. 27/9 Symposium Nictiz • Inzicht in diversiteit en onvolledigheid huidige ICT • Begrip dat op 1/1/2011 niet alles geregeld is • Urgentie bij iedereen om er wat aan te doen • Standaard format medicatieoverzicht, toedienlijst en ontslagrecept • Met softwareleveranciers, Nictiz, gebruikers, Care en olv ORIA

37. Juridisch:Toestemming, aansprakelijkheid • Iedere beroepsbeoefenaar dient de medicatiegegevens beschikbaar te stellen aan een opvolgende behandelaar tenzij patiënt dit verhindert • Iedere beroepsbeoefenaar heeft zelf verantwoordelijkheid om zich te vergewissen van kwaliteit/bruikbaarheid van medicatieoverzicht • Verantwoordelijkheid [ apotheker]  aansprakelijkheid [ apotheek]

38. Handreiking toestemming regelen • Per behandeling • Voor alle betrokkenen • Persoonlijk informeren • Regionaal protocol • Wet eist geen vastlegging • LSP en CBP landelijk protocol van meerdere beroepsgroepen

39. De KNMP biedt ondersteuning • Focus op patiënt • Focus op processen • Wat kan mijn AIS? • Praktijkvoorbeelden en netwerk • Landelijke protocollen • Helpdesk Regionale bijeenkomsten • Melden van fouten • Hoe registreer ik de zorg? • FTO presentatie • Samen transparant: PR, PA, uzelf Per 1 oktober 2010 via: www.knmp.nl/medicatieoverdracht www.medicatieoverdracht.nl [besloten deel voor apothekers]

40. Voorstel fasering ivm risico op overload Let us evolve gracefully • Stap 1: 1 jan 2011 tussenstation • Focus op patiënten • Diabetes patiënten • Cardiovasculaire risicopatiënten • Antistolling gebruikers • Orale oncolytica / methotrexaat • Keuze van deelproces • Intake • Vervolg uitgiften • Opname • Ontslag • Midden Nederland: ontvangst lab-waarde

42. Stap voor stap Van intake tot na ontslag uit het ziekenhuis

43. De patiënt aan de balie • Vaste, bekende patiënt • Nieuwe patiënt • Hopper: haalt op meerdere vaste plekken • Shopper: haalt daar waar hij is • Passant • Mantelzorger

44. Intake: breid uw formulier uit • Promoot het intakegesprek • Heeft u een intakeprocedure? • Check deze met de richtlijn en breid deze zo nodig uit • Herken de patiënt • Nodig nieuwe patiënten actief uit voor een intakegesprek • Neem gegevens door • Bespreek welke services de patiënt wil krijgen • Vraag toestemming • Registreer aantal gesprekken en tijdsduur

45. Bij elk recept: check met patiënt • Promoot het medicijnpaspoort • Bedenk uw werkwijze • Bekijk wat uw AIS kan • Verifieer adhv AIS kort met de patiënt het medicatieoverzicht • Is hij nog ergens geweest, is er wat gewijzigd? • Binnenkort poliklinisch consult? Of opname? • Geef het nieuwe medicatieoverzicht mee • Vraag de patiënt om volgende keer onjuistheden door te geven of bezoeken aan andere zorgverleners • Geef mee dat bij een bezoek aan specialist op ziekenhuisopname ze een actueel medicatieoverzicht kunnen halen

46. Naar het ziekenhuis • Promoot dat u de patiënt graag een actueel medicatieoverzicht meegeeft • Afstemming over verificatie met ziekenhuizen: • Verificatie moet binnen 2 dagen voor opname plaatsvinden • Wie doet het gesprek? • Doet het ziekenhuis een opnamegesprek? • Welke afspraken zijn er? • Hoe en wat wisselt u uit? • Toestemming: • Geeft de patiënt toestemming voor overdracht? • Wie vraagt de toestemming?

47. Het opnamegesprek • Plan binnen 2 dagen voor opname, door deskundige medewerker (service afspraken) • Pak het medicatieoverzicht • Doe het gesprek • Geef een actueel medicatieoverzicht mee en draag over • Maak afspraken over ontvangen medicatieoverzicht na ontslag • Met patiënt • Met ziekenhuis • Registreer uw zorg (en tijd)

48. Na ontslag: neem weer in zorg • U krijgt het medicatieoverzicht uit het ziekenhuis, binnen 24 uur (service afspraken) • Verwerk deze in uw AIS • Informeer uw patiënt dat u dit heeft gedaan • Nodig deze eventueel uit voor een gesprek, als het ziekenhuis dit nog niet heeft gedaan • Check of er begeleiding nodig is bij de thuiszorg of andere zorginstelling • Registreer uw zorg (incl. tijd)

49. U moet het doen.

50. U bepaalt zelf uw aanpak • In samenspraak met uw team en met collega’s • U kiest zelf de patiëntengroepen en processen waarmee u het eerst aan de slag gaat • Op basis van uw patiëntenbestand, de zorgverleners om u heen en de ontwikkelingen in uw regio • Protocol(len) worden opgenomen in kwaliteitssysteem • Zorg (incl tijd) geregistreerd • Be good and tell it: aan uw patiënten, collega’s [medicatieoverdracht.nl] en samenleving [pers]