Temel Ekonomi Kavramı

1. Temel Ekonomi Kavramı • Talep, Arz ve Denge • Toplam, Ortalamave Marjinal Analizler • En İyi Noktayı (Optimum) Bulma • Şimdiki Değer, İndirgeme & Net Şimdiki Değer • Risk ve Beklenen Değer • Olasılık Dağılımları • Standart Sapma & Varyasyon Katsayısı • Normal Dağılımlar ve StandartBirim • Risk & Getiri Arasındaki İlişki

2. Bir talep eğrisi, diğer etkenler sabit tutularak (ceteris paribus),tüketicilerin herhangi fiyat seviyesinde satın almak istediği talep edilen ürünün miktarını gösterir. Talep Eğrileri FİYAT/Q $5 20 Miktar / Zaman Birimi

3. Sam + Diane = Piyasa • Piyasa talep eğrisi bireylerin talep eğrilerinin yatay toplamına eşittir. • Talep fonksiyonu talebe etki eden bütün değişkenleri içerir. 4 3 7 Q = f( P, Ps, Pc,I, N, Pe) - + - ? + + P, Ürünün fiyatı PS, İkame ürünün fiyatı PC, Tamamlayıcı ürünün fiyatı I, Gelir N, Nüfus Pe, Ürünün beklenen gelecekteki fiyatı

4. i. Fiyat, P ii. İkame ürünün fiyatı, Ps iii. Tamamlayıcı ürünün fiyatı, Pc iv. Gelir, I v. Reklam , A vi. Rakip firma reklamları, Ac vii. Nüfus sayısı, N viii. Beklenen fiyatı, Pe xi. Zaman Periyodu, Ta x. Vergiler ya da teşvik,T/S Talebi etkileyebilecek değişkenlerin listesi farklı endüstriler ve ürünler için değişir. Soldaki değişkenler en anlamlı etkiye sahip olanlardır. Talep Ögeleri

5. Arz Eğrisi FİYAT /Q • Bir firmanın arz eğrisi, diğer değişkenleri sabit tutarak, firmalar tarafından herhangi fiyat noktasında arz edilen ürünlerin miktarını gösterir. Miktar / Zaman Birimi

6. Acme Inc. + Universal Ltd. = Piyasa • Piyasa arz eğrisi firmaların arz eğrilerinin yatay toplamına eşittir. • Arz Fonksiyonu arzı etkileyen bütün değişkenleri içerir. 4 3 7 Q = g( P, PI, RC, Tech,T/S) + - - + ?

7. Determinants of Supply i. Fiyat, P ii. Girdi fiyatı, PI, bazen w (ücretler) ve r (sermaye maliyeti) olarak da gösterilebilir iii. Mevzuat ve uyum maaliyetleri, RC iv. (Ürünün) Beklenen gelecekteki fiyatı, PE v. Teknolojik gelişmeler, Tech vi. Vergiler ya da Teşvikler, T/S Not:Arz eğrisini herhangi bir yönde hareket ettiren her etken farklı endüstri ve ürünler için değişiklik gösterir.

8. Arz ve Talebin Dinamikleri • Eğer belirli bir fiyatta talep edilen ürün miktarı arz edilen ürün miktarından fazla ise fiyat artma eğilimi gösterir. • Talep edilen ürün miktarı ile arz edilen ürün miktarı arasındaki fark ne kadar büyükse o kadar fiyatların değişme eğilimi vardır. • Talep edilen ürün ile arz edilen ürün belirli bir fiyatta birbirine eşit olduğu zaman fiyatlar değişme eğilimi göstermez.

9. Denge: Değişmeme Eğilimi S P • Arz ve talep kesişir • Eğer talep ve arz fazlası yoksa denge fiyatında (Pe) değişme eğilimi görülmez. Taralı alan istenilen ve ulaşılabilen alan Pe D Q

10. Denge Fiyat Hareketleri P • Bu yıl gelirde bir artış olduğunu ve ürünlerin “iyi ürün” olduğunu varsayalım. • Talep veya arz yön değiştirir mi? • Peki ücretler artarsa ne olur? S P1 E1 D Q

11. Comparative Statics& the supply-demand model P • Talebin D’ eksenine doğru yönelir • Fiyatların artacağını bekleriz • Aynı zamanda ürün miktarının da artacağını bekleriz S E2 D’ E1 D Q

12. Ne kadar üretmeli ? profit • Ürün ve kâr grafiği • Olası Kural: • Kâr sıfır olana kadar ürünleri büyütelim • Lokal ve global maksimum problemi Global MAX Local MAX A quantity B

13. Ortalama Kâr= Kâr () / Q KÂR • Başlangıç noktasının eğimi • Karşı / Komşu • Kâr / Q = Ortalama Kâr • Ortalama Kârı maksimize etmek toplam kârı maksimize etmez ! MAX C B Kâr Ürün Q

14. Marjinal Kâr = /Q max Kâr • Q1 başabaş noktası (Sıfır Kâr) • Maksimum marjinal kâr Q2 ‘deki bükülme noktasında ortaya çıkar • Maksimum ortalama kâr Q3 noktasında görülür • Maksimum toplam kâr Q4 noktasında (marjinal kârın sıfır olduğu nokta) görülür • SoÜretimin en iyi olduğu nokta, marjinal kârın 0 olduğu noktadır Q4 Q3 Q2 Q1 Q Ortalama Kâr Marjinal Kâr Q

15. Şimdiki Değer • Şimdiki değer, gelecekte alınan paranın değerinin günümüzdeki değerinden daha az olduğunu kabul eder. • Gelecekteki para ile şimdiki parayı karşılaştırmak için gelecekteki paranın şimdiki değer faiz faktörü ile hesaplanması gerekir: * PVIF=1/(1+i), i: para almını bir periyot geciktirmenin faiz bedeli • n periyotta alınan para için indirgeme faktörü PVIFn =[1/(1+i)]n

16. Net Şimdiki Değer (NŞD) • Birçok işletme uzun vadeli kararlar alır. • Ana para bütçelemesi, ürün çeşitliliği, vb. • Amaç: Şimdiki değerin kârını maksimize etmek • NŞD = Gelecek getirilerin ŞD’indenilk girdinin çıkarılması • NŞD = Σt=0 NCFt / ( 1 + rt )t NNAt : t zamanında net nakit akışı • NŞD Kuralı: Pozitif net şimdiki değer elde edilebilecek bütün projeleri yap. Bunu yaparken, yönetici hissedarın varlığını da maksimize etmiş olur. • İyi projeler genellikle şu eğilimdedir: • Gelecekteki yüksek getirili nakit akışı • Düşük ilk girdi • Düşük iskonto oranı

17. Pozitif NŞD Kaynakları • Markalaşma tercihleri • Hisse dağılımı üzerinde sahiplik kontrolü • Ürün ve teknikler üzerinde patent kontrolü • Doğal kaynaklar üzerinde münhasır mülkiyeti • Yeni firmaların üretim faktörlerini elde etme zorluğu • Finans kaynaklarına üstün erişim • Yüksek ölçek ekonomileri: - Sermaye-yoğunişlemler, veya - Yüksek başlangıç maliyetleri

18. Risk • Alınan çoğu karar bir kumar (risk) içerir • Olasılık ve sonuçlarlar bilinebilir veya bilinemeyebilir. • Olası sonuçlar ve olasılıklar bilindiğinde riskten bahsedebiliriz. • Örnek:rulet veyazar • Genellikle olasılıkları biliriz • Genellikle ödemeleri biliriz

19. Risk Kavramı • Olasılıklar bilindiğinde, olasılık dağılımını kullanarak riski analiz edebiliriz. • Her bir doğa durumu için bir ihtimal atanmalı ve tamamlayıcı olmalı,Σpi = 1 Doğa Durumları StratejiResesyonEkonomikGelişme p = .30p = .70 İşt. büyütmek- 40 100 Büyütmemek - 10 50

20. Sonuç Matrisi • Sonuç Matrisi her bir verileni ve stratejiyi gösterir. • Beklenen (Tahmini) Değer = r = Σ ri pi • r = Σ ri pi = (-40)(.30) + (100)(.70) = 58 büyürse • r = Σ ri pi = (-10)(.30) + (50)(.70) = 32 büyümezse • Standart Sapma = ==  (ri - r ) 2. pi

21. büyüme= Karekök{ (-40 - 58)2(.3) + (100-58)2(.7)} = SQRT{(-98)2(.3)+(42)2 (.7)} = SQRT{ 4116} =64.16 büyümeme= Karekök{(-10 - 32)2 (.3)+(50 - 32)2 (.7)} = Karekök{(-42)2 (.3)+(18)2 (.7) } = SQRT{ 756 } = 27.50 Bu örnekte, projeyi büyütmenin hem standart sapması (64.16) hem de beklenen geliri (58) daha fazla. Standart Sapmayı Bulma Örneği

22. Varyasyon katsayıları ya da Göreceli Risk • Varyasyon Katsayıları (V.K) = / r. • V.K beklenen gelirin dolar başına riskinin ölçümüdür. • Şimdiki değer hesaplamasındaki iskonto değeriyatırımların risk klasına bağlıdır • Benzer yatırımlar • Şirket tahvilleri, veyahazine bonosu • Genel yerel hisseler, veyayabancı hisseler

23. Farklı büyüklükte projeler: • Varyasyon katsayısı farklı büyüklükteki projeleri kıyaslamak için kıyaslamak için iyi bir ölçektir. • Örneğin, büyüklük iki katına çıksa da varyasyon katsayısı değişmez. İki Olasılık Örneği A: Olasılık X } R = 15 .5 10 } = Karekök{(10-15)2(.5)+(20-15)2(.5)] .5 20 } = Karekök{25} = 5 C.V. = 5 / 15 = .333 B: Olasılık X } R = 30 .5 20 }  = Karekök{(20-30)2 ((.5)+(40-30)2(.5)] .5 40 } = Karekök{100} = 10 C.V. = 10 / 30 = .333

24. UVSY’de Ters Giden Ne Oldu? • Uzun Vadeli Sermaye Yönetimi bazı kıdemli finans uzmanları tarafından yönetilen bir ‘Tedbir Fon’u oldu (1993-1998) • UVSY vadeli tahviller gibi faiz oranları ve türevleri arasındaki küçük fiyatlandırmaya baktı. • %45 gelir sağlamalarına rağmen bunun sebebi arbitraj faaliyet tipi yüksek riskler olabilir. • 1998 yılında Rusya’nın ödeme taahhadü varsayılan kamu borcunun risk seviyesini değiştirdi ve UVSY 2 trilyon dolar kaybetti.

25. Normal Dağılım ve z-Değeri • z, ortalamadan uzaklaşan standart sapma sayısıdır. • z = (r - r )/σ • %68.26 : 1standart sapma • %95.44 : 2 standart sapma • %99.74 : 3 standart sapma Problem: Ortalaması $1,000 ve standart sapması $500 olan bir gelir. Paranın hepsini kaybetme ihtimali nedir? _

26. Gerçekleştirilmiş Getiri Oranları veRisk (1926-2002)

27. Risk & Getiri • Piyasalar risk ve getiri arasında bir ödünleşme olduğunu gösterir. • Herkes yüksek getiri sever • Çoğu riski riski kaçılması gereken birşey olarak görür • Bu yüzden, piyasa bir yatırımcının bir riski kabul edebilmesi için bir prim belirler. • Gereken Getiri = Risksiz Getiri + Risk Primi • Tabloda, ABD hazine bonosu risksiz getiriyi ifade eder: 3.9%. • Örneğin, eğer büyük firma hisseleri 12.7% getirisi sağlarsa, bu yatırım için gerekli olan risk primi 8.8% olur. • 12.7% = 3.9% + 8.8% • Başka varlıklar için risk primleri.Bonolar için düşük risk primi, küçük firma hisseleri için daha yüksek risk primleri bulunur.