Vertalen wordt volwassen . Vertalers en vertaalopvattingen in Nederland, 1950-2000

1. Vertalenwordtvolwassen. Vertalers en vertaalopvattingen in Nederland, 1950-2000 “De poëticaleblik” Vertaling, cultuur en wetenschap 2010-2011 29 november 2010

2. De MartinusNijhoffPrijs (1955 - ) • Nijhoff (1894 -1953) • dichter • criticus • vertaler • cultuurbons

3. Excursie: vertaalpoëtica • Gillaerts: • “min of meer samenhangend geheel van opvattingen over het vertalen en vertalingen” (p. 130) • proces, product, functie • interne vertaalpoëtica • vertaalpraktijk • externe vertaalpoëtica: • uitspraken over vertalen

4. Excursie: vertaalpoëtica • Caveat: • “construct” van de onderzoeker • Begrippenapparaat: • dilemma: adequaat t.o. acceptabel • situering: • snijpunt van vertaaltraditie, literaire conventie en socio-culturele context van ontvangende cultuur

5. MartinusNijhoffPrijscontextualisering • Positie PBC: • “Hem, Die aan ons Fonds Zijn naam gaf” • mission statement • presentatie NHP

6. MartinusNijhoffPrijscontextualisering: historisch • ontstaan • overlijden Nijhoff • uitgangspunten • ontbreken prijs • “ingesteld voor die vertalingen van dichtkunst, dramatisch werk en verhalend en beschouwend proza in en uit het Nederlands, die zich door hun letterkundige waarde onderscheiden”

7. MartinusNijhoffPrijscontextualisering: institutioneel • Literaire prijzen • institutionele rol/positie • positie t.o.v. andere prijzen • Aleida Schot Prijs (Slavische talen) • Elly Jaffé Prijs (Frans) • Fonds voor de Letteren Vertaalprijs • Filter Vertaalprijs • … • maatschappelijke legitimatie verschijnsel • cultureel kapitaal laureaat • normatief kader • samenstelling en deskundigheid jury’s

8. MartinusNijhoffPrijsinstitutioneleanalyse

9. MartinusNijhoffPrijscontextualisering

10. MartinusNijhoffPrijspoëticaleprincipes: 1955 “De vertaling ontsluit voor ons de schoonheid, uitgedrukt in een vreemde taal, die zonder deze voor velen ontoegankelijk zou blijven. Tevens voegt zij daardoor schoonheid toe aan de eigen litteratuur. Zij betekent op het gebied van de letterkunde verwijding van ons cultuurgebied door het vreemde aan te passen aan het eigene. Wij mogen de vertaalkunst beschouwen als een tussenvorm tussen de reproducerende kunst en de scheppende kunst. Reproducerende kunst, voorzover zij haar uitgangspunt vindt in het kunstwerk van de ander, …

11. MartinusNijhoffPrijspoëticaleprincipes: 1955 …dat de vertaler verstaanbaar of beter verstaanbaar maakt. Scheppende kunst, voorzovermetamorphose van het oorspronkelijk kunstwerk en daardoor als elke metamorphose de schepping van een nieuw werk, dat blijvend aan het Nederlands taalgebied nieuwe schoonheid toevoegt. Eerbiedafdwingende prestatie, weggelegd slechts voor hem, die zowel een vreemde als zijn eigen taal volkomen beheerst, en daarbij de mentaliteit weet op te brengen, die weergeven en scheppen, dienaar zijn en meester in trouw aan de gegeven of zelf gestelde opdracht te verenigen weet.”

12. MartinusNijhoffPrijspoëticaleprincipes: 1956 • bron • Dante Gabriel Rossetti • toevoeging Mr. Evert Straat • criteria • getrouwheid • verrijking • meesterlijkheid

13. MartinusNijhoffPrijspoëticaleprincipes: 1976-78 • De jaren van controverse • 1976: de rel rond PéHawinkels • 1977: de omstreden niet-toekenning • 1978: de rel rond Anneke Brassinga

14. MartinusNijhoffPrijs1976: de rel rond PéHawinkels • Geen toekenning voor vertaling in NL • HP gooit knuppel in hoenderhok • Hawinkels centraal in discussie • vertaling t.o. nieuw boek • vertaler t.o. schrijver • Nico Scheepmaker

15. MartinusNijhoffPrijs1977: de omstreden niet-toekenning • persbericht jury • “de jury staat op het standpunt dat alleen tot voordracht kan worden overgegaan als er sprake is van een uitzonderlijke vertaalprestatie.” • het veld in beroering • Komrij • Open brief vertalers: kwaliteit • Open brief jury • Reactie VvL

16. MartinusNijhoffPrijs1977: de omstreden niet-toekenning • discussie over toepassing criteria: • het primaat van de betekenis • discussie over kwaliteit vertalingen algemeen • subsidies

17. MartinusNijhoffPrijs1978: de rel rond Anneke Brassinga • wel toegekend, maar nu geweigerd • motieven Anneke Brassinga • jury heeft zichzelf gediskwalificeerd • jury blijft aan, met nieuw statuut

18. MartinusNijhoffPrijspoëticaleprincipes: 1984 • Opnieuw een controverse • twee omstreden toekenningen: Kaaij en Still • twee adviseurs klappen uit de school • een oud-jurylid reageert

19. Martinus Nijhoff Prijspoëticale principes: 2009 • Alweer een controverse? • de durfvertaling • Weststeijn t.o. Naaijkens

20. Martinus Nijhoff Prijsconclusie • continuering vertaaltraditie • reproductie mainstream norm • verandering toepassing • dynamiek jury • vertalers, academici, critici • emancipatie vertalers