PROBLEMATYKA PATOLOGII SPOŁECZNYCH

1. PROBLEMATYKA PATOLOGII SPOŁECZNYCH

2. CO TO JEST PATOLOGIA?! PROBLEM DEFINICJI PATOLOGII

3. PATOLOGIA • Z medycznego punktu widzenia patologia jest nauką o chorobach (istota, przyczyny, warunki i mechanizmy powstania, wyjaśnianie zaburzeń, zmian czynnościowych i anatomicznych w organizmie). • Pathos (grec.) - cierpienie; logos (grec.) - nauka. • „Patologiczne” jest synonimem „chorobowe” - zamiennie „objawy chorobowe” - „objawy patologiczne”. • Z terminologii medycznej „patologia” przeniknęła do języka innych nauk, w tym społecznych (przełom XIX i XX wieku). Stosowany dziś powszechnie termin nabrał wieloznaczności.

4. PATOLOGIE SPOŁECZNE • Patologie społeczne to te zachowania, instytucje, typy funkcjonowania systemu społecznego, które pozostają w zasadniczej sprzeczności z uznawanymi w danej zbiorowości światopoglądowymi wartościami (A. Podgórecki, 1969). • Patologia jest więc uzależniona od oceny członków zbiorowości. Warto uwzględnić także następujące elementy zjawiska: • występowanie zjawiska w większej zbiorowości, • brak społecznej akceptacji dla tego rodzaju zachowań, • Konieczność aktywizacji całej zbiorowości do przeciwstawienia się tym zjawiskom

5. SYSTEM AKSJO-NORMATYWNY • Centralny segment kultury, w którym mieszczą się reguły społeczne dotyczące ludzkich działań (z jednej strony pewnych środków, sposobów, metod postępowania, z drugiej strony celów, do których mają one prowadzić). • Normy – reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania, środki stosowane dla osiągnięcia celu. • Wartości – reguły, których przedmiotem są cele działania. • Proces deregulacji systemu aksjo-normatywnego, stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania określa się mianem anomii. • Konformizm vs. dewiacja.

6. TYPOLOGIA R. MERTONA • Widząc zbytnie uproszczenie w przeciwstawieniu sobie konformizmu i dewiacji, Robert Merton w 1938 roku zaproponował następującą typologię zachowań w ramach systemu aksjo-normatywnego: • konformizm – pełna akceptacja zarówno norm jak i wartości, • innowacja – akceptacja celów (wartości), ale szukanie nowych sposobów ich realizacji, • rytualizm – kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, • rezygnacja (wycofanie się) – dewiacja pełna i pasywna, oznacza odrzucenie norm i wartości, • bunt – dewiacja pełna ale aktywna, oznacza odrzucenie obowiązujących norm i wartości i jednoczesne zaproponowanie alternatywnych.

7. W PRAKTYCE • Określenie konkretnego zachowania, instytucji bądź sposobu funkcjonowania systemu jako patologiczne bądź nie jest stosunkowo trudne. • W praktyce wskazuje się na trzy cechy: • śmierć ludzi, osłabienie ich odporności fizycznej i psychicznej, wzrost zachorowalności i chorobowości, uszkodzenia ciała, nasilenie stresów; • internalizacja wadliwych norm i wzorców; • straty mienia. • Traktowanie jako patologicznych tych zachowań, które przynoszą cierpienie ofiarom lub sprawcom. Akceptowanie zachowań, które stanowią osobisty wybór dorosłej jednostki i współuczestników relacji.

8. NA STYKU MEDYCYNY I SOCJOLOGII • Ciekawie prezentuje się wieloczynnikowy model etiologiczny, który uwzględnia: • warunki fizyczno-ekologiczne, • system społeczny, w tym: • czynniki makrospołeczne (ustrój polityczny, gospodarka, system ochrony zdrowia) • czynniki mikrospołeczne (praca, status społeczno-zawodowy, kultura zdrowotna i styl życia, więzi społeczne) • człowieka i jego zasoby: • wyposażenie biologiczne, • system odporności własnej, • osobowość, • wsparcie społeczne (na poziomie mikro- i makrospłecznym).

9. CYTAT W sumie więc nasza wiedza na temat mechanizmów odpowiedzialnych za występowanie tych związków jest ciągle jeszcze stosunkowo nikła. Nie jesteśmy w stanie w większości przypadków powiązać przyczynowo czynników społeczno-kulturowych z określonymi problemami zdrowotnymi – i stąd zapewne w dużej mierze pochodzi opór czy rezerwa medycyny, przyzwyczajonej do klasycznego modelu etiologicznego przed wchodzeniem na tak „niepewny” grunt. • A. Firkowska-Mackiewicz, Teorie przyczyn chorób [w:] Socjologia medycyny. Podejmowane problemy, kategorie analizy, A. Ostrowska (red.), IFiS PAN, Warszawa 2009, s. 60

10. JAKOŚĆ ŻYCIA