DEHİDRATASYON ve ORAL SIVI TEDAVİSİ

1. DEHİDRATASYON ve ORAL SIVI TEDAVİSİ Prof.Dr.Yücel Taştan Cerrahpaşa Tıp Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD

2. Dehidratasyon nedir ? • Dokuların gereksinimlerinin karşılanması ve dokularda biriken atık maddelerin atılması için dolaşım sistemi işlevlerinin normal olması gerekir. Bunun için damar içi sıvısının (plazma) belirli bir hacimde (efektif dolaşım hacmi) ve basınçta olması gerekir. • Efektif dolaşım hacminde bir azalma gelişmiş ise buna Dehidratasyon denir.

3. Çocuklarda dehidratasyonun en sık nedeni de AGE’dir. • En sık diğer neden yüksek ateştir • Akut ishalden ölümün en önemli nedenidehidratasyondur.

4. Dışkıyla kaybedilen elektrolit miktarı (mmol/L)

5. DİKKAT • Çocuklar, özellikle de süt çocuklarının total vücut sıvıları ve ağırlıklarına (her kg) göre elektrolit gereksinimleri yetişkinlerden fazladır.Bu nedenle çocuklar dehidratasyona yetişkinlerden daha fazla eğilimlidirler. • Bu eğilimde çocukların gereksinimlerinin başka birileri tarafından karşılanması da önemli rol oynar. • Çocuklarda dehidratasyon acilen belirlenmeli ve 4-6 saatlik sürede gereksinimleri karşılanmalıdır.

6. Dehidratasyon tipleri • Serum Na+ veya ozmolaritesine göre dehidratasyon • İzonatremik (izotonik) • Hiponatremik (hipotonik) • Hipernatremik (hipertonik) • Damar içi ve total vücut sıvı hacmine göre dehidratasyon • İzovolemik • Hipovolemik • Hipervolemik

7. A-Hipovolemik I-Sıvı alımı az Susuz kalma,anoreksi,hipotalamik hipodipsi II-Sıvı Kaybının artması 1-Hissedilmeyen kayıplar Terleme. Sıcak çarpması, 2-Osmotik Diürez Diabet,tedavide mannitol üre kullanma 3-Ozmotik olmayan diürez D.insipidus,hiperkalsemi,hipopotasemi, KBY, Batter ,Orak hücreli anemi 4-Renal Kayıplar Adrenal yet,diüretik, Na kaybettiren nefropati 5-GİS kayıpları ishal, kusma,fistül,ileostomi B-Normovolemik Paralitik ileus, Kalp yet, Nefrotik sendrom Siroz, Sepsis C-Hipervolemik Kalp yet, Nefrotik sendrom Siroz Dehidratasyon nedenleri

8. Damar içi ve total vücut sıvı hacmine göre dehidratasyon • A- Hipovolemik dehidratasyon • En sık görülen tip • Hem damar içi efektif dolaşım ve hem de total vücut sıvı hacmi azalmıştır • B-Normovolemik dehidratasyon • Efektif dolaşım azalmış, total vücut sıvı hacmi normaldir • Hipervolemik dehidratasyon • Efektif dolaşım azalmış fakat total vücut sıvı hacmi fazladır

9. Serum osmolaritesine göre sınıflama (Serum Osmolaritesi=2x[Na]+[glikoz/18 +üre/2.8] • A-İzo-osmoler(izonatremik) (%70-80) • Na+ kaybı sıvı kayıplarıyla dengelidir. Sıvı kaybının %60’ı damar dışı, %40’ı damar içinden olur • B-Hiperosmoler(hipernatremik) (%10-20) Sıvı kaybı serum osmolaritesini sağlayan maddelerden daha fazladır • Hücre düzeyinde dehidratasyon, beyinde büzüşme • En sık hipernatremik dehidratasyon görülür • C-Hipo-osmoler (hiponatremik) (%10-15) • Total sıvı kaybının %60-90’ damar dışı sıvıdır • Na kaybı fazladır • Beyin ödemi

10. Dehidratasyonun değerlendirilmesi • Kilo kaybı var mı ? • Öykü. önceki ağırlığ Dehidratasyon derecesi% =[ önceki ağırlığı-güncel ağırlık) /önceki ağırlığı )X 100 • Fizik muayene • Vücut sıvısında osmolarite düzensizliği? • Serum Na+ düzeyi • Serum K+ • Asid-baz düzensizliği ? • FM, • Kan pH, pCO2, Bikarbonat • Potasyum düzeyi? • Renal işlevler • BUN, Kreatinin, • İdrar dansite-osmolaritesi, TİT

11. Dehidratasyon derecesinin öngörülmesi Yakın zamandaki kilosu • GD iyi olmaması • Kapiller geri doluş zamanı>2 saniye • Mukozaların kuru olması • Göz yaşının kuruması • Nabız sayısı • Sistolik kan basıncı • Solunum • Deri turgorunun bozulması • İdrar çıkışı

12. Dehidratasyonun değerlendirilmesi

14. DehidratasyonSkorlama Tablosu 0-Dehidratasyon yok, 1-4;orta,4-8 Ağır

16. Ne zaman serum elektrolitleri ölçülmeli? • Çocuk daha önce sağlıklı ise • Ağır dehidratasyonlularda (>%10) • Hipertonik veya hipotonik sıvı alanlar • Bilinç değişikliği olanlar • Bazı klinisyenler • Sadece IV tedavi uygulanacak ise • Kusma ve ishali olan tüm dehidrate çocuklarda • Daha önce bilinen hastalığı veya malnütrisyonu olanlarda

18. Serum Na+ değerine göre dehidratasyon tipleri

19. İzonatremik Dehidratasyon • Sıvı ve sodyum dengeli olarak kaybedilmiştir, • Serum Na+’u normaldir. • Total vücut Na+’ azalmıştır.

20. Hipernatremik Dehidratasyon (Na>145mEq/L) • Sıvı kaybı elektrolit kaybından fazladır • Hücre dışı sıvı göreceli olarak iyi korunmuştur • Dehidratasyon derecesi genellikle öngörülenden fazladır • Deri kuru ve sıcak • Mukozalar kuru • Aşırı su isteği • MSS belirtileri

21. Klinik; Hipernatremik Dehidratasyon(Na>145 mEq/L) • Sıvı kaybı elektrolit kaybından fazladır • Hücre dışı sıvı göreceli olarak iyi korunmuştur • Dehidratasyon derecesi genellikle öngörülenden fazladır • Deri kuru ve sıcak • Mukozalar kuru • Aşırı su isteği • MSS belirtileri

22. Klinik;Hiponatremik dehidratasyon • Ön planda şok belirtileri vardır. • Deri soğuk, terli • Hipotansiyon • MSS (konvülziyon) ve kas iskelet sistemi belirtileri eşlik eder • Kronik gelişir ise belirtiler siliktir

23. Hiponatremik dehidratasyon (Na+ <135mEq/L ) • Üç mekanizmayla gelişir • Total Vücut Na+ çok fakat Total vücut sıvısı göreceli olarak az kaybedilmiştir • Total Sıvı artmış fakat Total-Na normaldir • Hem Total Sıvı hem de Total-Na artmıştır fakat sıvı, Na’dan daha fazla artmıştır

24. Tarihçe • 1830-İlk yayınlar- • Jaenichen T. Gazette Med Paris 1830 • O'Shaughnessy WB. Lancet 1830 • 1832-İlk İV tuzlu solusyon • Latta T.Lancet 1832 • 1930-Hartman’s solusyonu • 1940-İlk ORS • Harrison ve Darrow • 1950-Kolera’da İV tedavi • 1960-Bengaldeş-Hindistan’da Kolerada İV tedavi • 1960-ORS-şeker • Phillips RA. Fed Proc1964 • 1968- Kolerada ORS başarılı-Daka ve Kalküta • 1975-WHO-OES, (WHO ve UNICEF)

25. Ağızdan sıvı tedavisinin temeli • İshalde barsak mikrovillüslarında Na+,glikoz ve aminoasitlerin aktif transportu bozulmamıştır • Hücre ile interstisyel sıvı arasında Na+-K+ değişiminde rol alan Na+ K+ ATPase pompası ( bazoletaral membran ) da bozulmamıştır

26. İdeal ORS’nin özellikleri ne olmalı ? (DSÖ) • Karbonhidratlardan glikoz 50-110 mmol/L, glikoz polimerleri 50gr/L olmalıdır • Sodyum (WHO sıvısında) Na+90 mmol/L • Rehidratasyon (kayıpların tedariki) 60-90 mmol/L • İdame 40-60 mmol/L • Potasyum 20 mmol/L • Bikarbonat 30 mmol/L (veya sitrat 10 mmol/L) • Klor 80 mmol/L • Glukoz/Na+ oranı 1/1 (<2/1) • Osmolarite <290 mOsm/L

27. ORS’inin faydaları • Orta ve ağır hipotonik veya hipertonik dehidratasyonlu çocuklar ORS ile tedavi edilebilirler • İntravenöz tedavi gereksinimini azaltır. • ORS, ishal nedeniyle kaybedilen çocukların sayısında çok büyük oranda düşmeye neden olmuştur • Oral rehidratasyon sıvısı (ORS) dünyada 1.8 milyon olan ishale bağlı ölüm sayısını 1.3 milyon düzeylerine çekmiştir.

28. Parenteral sıvı tedavisinin endikasyonları • Ağır dehidratasyonu olup • Periferik dolaşımı bozuk-şokta olanlar • Yaşı <6 aylık olanlar • Premature olanlar • Kronik hastalığı olanlar • 3aydan küçük ateşi >38C, 3-36 ay ateşi>39C • Kanlı dışkı • Bilinç kaybı olanlar • İdrar çıkışı iyi olmayanlar, • Oral sıvı alımı yeterli olmayanlar • Dışkı miktarı 10mL/kg/saat, inatçı kusma??? • İleus şüphesi olanlar • Sıvı alımına rağmen; • Kilosu artmayan veya kilo kaybedenler • Monosakkarid entoleransı olanlar

29. ORS tedavisinin etkisiz veya uygun olmadığı durumlar • AĞIR DEHİDRATASYON • PARALİTİK İLEUS • ŞİDDETLİ VE TEKRARLAYAN KUSMA • ŞİDDETLİ İSHAL

30. ORS tedavisinin IV tedaviye üstünlüğü var mıdır? • Elektrolit absorbsiyonu yavaş ve dengeli olur • ORS ucuz • IV tedavi komplikasyonları yok • Elektrolit düzeylerinin ölçülemediği durumlarda kullanılabilir. • Çocuk susuzluk derecesine göre ihtiyacını kendi belirler. • Personel ihtiyacı azalır.

31. TEMİZ ÇEVRE TEMİZ SU TEMİZ BESİN